Rezerwat Mszar Bogdaniec

Ekosyriusz zabiera Was dziś Kolejami Wielkopolskimi do Rezerwatu Mszar Bogdaniec.  Dojedziecie tam Kolejami Wielkopolskimi (kierunek Krotoszyn)– należy wysiąść na stacji PKP Zduny  i stamtąd przejść 4 km  do rezerwatu.

„Mszar Bogdaniec” to rezerwat florystyczny- jego główną funkcją jest ochrona roślin i ich zbiorowisk. W tym przypadku są to rzadkie w naszych okolicach torfowiska przejściowe i wysokie.  Rezerwat  powstał w 1995 r. objęty Obszarem Natura 2000 – Siedliskowe (kod: PLH 300002)  i Ptasie (kod PLH 300007). Jego powierzchnia wynosi 21,98 ha, z czego 4,95 ha to objęte ochroną torfowiska - tereny o stałym, silnym uwilgotnieniu podłoża, porośnięte przez rośliny, których obumarłe szczątki stopniowo przekształcają się w torf. Ze względu na pogarszające się z roku na rok warunki hydrologiczne, ochrona takich miejsc, jak Mszar Bogdaniec, jest bardzo ważna. Ich istnienie zależy bowiem od występowania wody opadowej
 

Rezerwat przyrody Mszar Bogdaniec. Fot. Tobiasz Ostój

Rezerwat leży w gminie Zduny, w kompleksie leśnym między Konarzewem,
a Baszkowem (powiat krotoszyński). Rezerwat utworzono dla ochrony boru bagiennego wraz z mszarem leśnym, na którym rośnie wiele gatunków roślin chronionych. Torfowisko wypełnia podłużną nieckę leżącą u podnóża pasa wydm.
Jest to typowe torfowisko przejściowe, na którym rosną m.in.: sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata, kruszyna pospolita, wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna, pałka szerokolistna, rosiczka okrągłolistna, oczeret jeziorny, turzyca siwa, mchy torfowce (6 gatunków).
Bardzo ciekawie przedstawia się fauna rezerwatu. Stwierdzono w nim, aż 44 gatunki ptaków (m.in. żurawia, cyraneczkę, brodźca samotnego, krzyżówkę, perkozka, kokoszkę wodną), 8 gatunków płazów (traszkę zwyczajną, ropuchy: szarą i zieloną, żaby: jeziorkową, wodną, trawną, moczarową, rzekotkę drzewną), 4 gatunki gadów (zaskrońca, padalca, jaszczurki: zwinkę i żyworodną).
Obserwację flory i fauny umożliwia postawiona kilka lat temu drewniana platforma widokowa, gdzie można też po prostu odpocząć podczas wycieczki lub schować się przed słońcem czy deszczem.
 

Platforma widokowa. Fot. Tobiasz Ostój

Na specjalnych barwnych tablicach dostępne są informacje na temat tego miejsca.
 

Rezerwat przyrody Mszar Bogdaniec. Fot. Tobiasz Ostój

„Mszar” – wiecie co to oznacza ?
Mszar o obszar, na którym występują pokłady torfu i związane z nimi specyficzne rośliny terenów podmokłych. Inna nazwa to torfowisko wysokie. Torfowisko wysokie jest miejscem, w którym wysoka wilgotność utrzymuje się dzięki opadom atmosferycznym. Powstają one w wyniku zarastania jezior lub zabagnienia płaskiego terenu. Nie jest to zbyt bogate w gatunki roślin miejsce, ale tym, które tam rosną trudno odmówić wyjątkowości.

Torfowisko w rezerwacie Mszar Bogdaniec jest w tym miejscu ponad 2500 lat. Powstało dzięki sprzyjającemu ukształtowaniu terenu, leży bowiem w podłużnej niecce ograniczonej od północy i zachodu wydmami.
W nieco bliższej przeszłości, czyli około 100 lat temu ówcześni właściciele tych terenów - rodzina Czartoryskich - wykonali na tym terenie zabiegi, które przyczyniły się do osuszenia obszaru torfowiska. Wykopano dwa krzyżujące się rowy, do tego kolejny opasujący cały obszar oraz sieć mniejszych rowów w kierunku jego środka. Na tak przygotowanym terenie posadzono sosnę, świerka i brzozę.
Poziom wody się obniżał, torfowisko zmieniało swój pierwotny charakter. Tereny podmokłe to trudne warunki do wzrostu, więc drzewom nie udało się w całości zakryć mszaru.
W 2020 roku stan torfowiska był wyjątkowo niepokojący. Stwierdzono, że główny cel ochrony, czyli torfowisko przejściowe i wysokie silnie zanika. Duże powierzchnie zajmują zwarte naloty brzozy. Stan dawnej roślinności torfowiskowej jest katastrofalny. Przepiękne kępy wełnianki pochwowatej, rośliny charakterystycznej dla mszarów zamierają.
 

Wełnianka pochwowata z białymi, puszystymi owocami na długich łodygach. Fot. Tobiasz Ostój

W ich miejsce pojawia się ekspansywny sit rozpierzchły oraz niepożądany gatunek obcy - erechtites jastrzębcolistny.
Leśnicy postanowili działać, a na obszarach sąsiadujących z rezerwatem zostały wykonane prace z zakresu małej retencji, polegające na odmuleniu rowów.
Zgodę uzyskano, jednak Nadleśnictwo musiało spełnić kilka warunków:
- przed przystąpieniem do prac, jak i w ich trakcie teren musiał pozostawać pod nadzorem specjalisty-herpetologa (eksperta od płazów i gadów), którego zadaniem była ich ochrona podczas wykonywania prac;
- prace związane z oczyszczeniem rowu miały zostać wykonane ręcznie;
- płazy i inne zwierzęta chronione, miały być przenoszone  na odpowiadające ich wymaganiom miejsca w obrębie rezerwatu, ale nie dalej niż 200 metrów od rowu;
- poruszanie się pracowników na terenie rezerwatu miało być ograniczone do niezbędnego minimum.
Wszystkie zadania zostały wykonane pod czujnym okiem specjalisty.
W trakcie prowadzenia prac natknięto się tylko na młodą żabę moczarową, którą przeniesiono w inne miejsce. Rów wysprzątano, a kilka dni po zakończeniu prac zaobserwowano, że znów zaczęła nim płynąć życiodajna woda.


Źródła:
https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/lesnicy-ratuja-mszar-bogdaniec-woda-juz-wrocila
https://regionwielkopolska.pl/katalog-obiektow/rezerwat-florystyczny-mszar-bogdaniec-w-zdunach/
http://zduny.pl/turysta/rezerwaty.html
https://epoznan.pl/news-news-126011-lesnicy_ratuja_mszar_bogdaniec_woda_juz_wrocila
https://krotoszyn.poznan.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/nowy-numer-rzeczy-o-naszych-lasa-4