24 grudnia, po intensywnych negocjacjach Komisja Europejska osiągnęła porozumienie ze Zjednoczonym Królestwem w sprawie warunków jego przyszłej współpracy z Unią Europejską.

Jak zaznaczyła przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen: - Warto było walczyć o to porozumienie. Mamy teraz sprawiedliwą i wyważoną umowę ze Zjednoczonym Królestwem, która będzie chroniła nasze europejskie interesy, zagwarantuje uczciwą konkurencję i zapewni naszym społecznościom rybackim tak bardzo potrzebną im przewidywalność. Wreszcie możemy pozostawić brexit za sobą i zacząć patrzeć w przyszłość. Ten rozdział możemy już uznać za zamknięty.

Z kolei główny negocjator Komisji Europejskiej Michel Barnier powiedział: - Dotarliśmy do końca czteroletniego okresu negocjacji w sprawie uporządkowanego wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE i nowego partnerstwa. Ostatnie dziewięć miesięcy było szczególnie intensywne, ale dziś ostatecznie osiągnęliśmy porozumienie. Ochrona naszych interesów była przez cały czas trwania negocjacji absolutnym priorytetem i cieszę się, że udało nam się ją zapewnić. Następny krok i kolejne decyzje w sprawie tego porozumienia leżą po stronie Parlamentu Europejskiego i Rady.

Projekt umowy o handlu i współpracy opiera się na trzech filarach:

• Umowa o wolnym handlu: nowe partnerstwo gospodarcze i społeczne ze Zjednoczonym Królestwem
  • Umowa obejmuje nie tylko handel towarami i usługami, ale również szeroki wachlarz innych dziedzin będących przedmiotem zainteresowania UE, takich jak inwestycje, konkurencja, pomoc państwa, przejrzystość podatkowa, transport lotniczy i drogowy, energia i zrównoważony rozwój, rybołówstwo, ochrona danych i koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego.
  • Przewiduje ona zerowe stawki celne i zerowe kontyngenty na wszystkie towary, które spełniają odpowiednie reguły pochodzenia.
  • Obie strony zobowiązały się do zagwarantowania równych warunków działania poprzez utrzymanie wysokiego poziomu ochrony w dziedzinach takich jak ochrona środowiska, przeciwdziałanie zmianie klimatu i ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych, prawa socjalne i pracownicze, przejrzystość podatkowa i pomoc państwa, a także poprzez skuteczne egzekwowanie przepisów na szczeblu krajowym, wprowadzenie wiążącego mechanizmu rozstrzygania sporów oraz zapewnienie możliwości stosowania przez obie strony środków zaradczych.
  • UE i Zjednoczone Królestwo uzgodniły nowe ramy wspólnego zarządzania stadami ryb w wodach UE i Zjednoczonego Królestwa. Pozwalają one Zjednoczonemu Królestwu dalej rozwijać swoją działalność połowową, a europejskim społecznościom rybackim zapewniają możliwość dalszego prowadzenia działalności i ochronę ich źródeł utrzymania. Jednocześnie zadbano w nich również o ochronę zasobów naturalnych.
  • W kwestii transportu umowa zapewnia trwałe i zrównoważone połączenia lotnicze, drogowe, kolejowe i morskie, chociaż dostęp do rynku będzie bardziej ograniczony niż to, co oferuje jednolity rynek. Zawiera ona również postanowienia zapewniające, aby konkurencja między UE a Zjednoczonym Królestwem odbywała się na równych warunkach i nie wpływała niekorzystnie na prawa pasażerów, prawa pracowników i bezpieczeństwo transportu.
  • Jeśli chodzi o energię, umowa przewiduje nowy model handlu i wzajemnych połączeń, który gwarantuje otwartą i uczciwą konkurencję, między innymi w zakresie norm bezpieczeństwa w odniesieniu do morskiej działalności wydobywczej, oraz produkcję energii ze źródeł odnawialnych.
  • W zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego umowa ma na celu zapewnienie obywatelom UE i obywatelom Zjednoczonego Królestwa szeregu praw. Dotyczy to obywateli UE pracujących w Zjednoczonym Królestwie, a także podróżujących lub przenoszących się do Zjednoczonego Królestwa, oraz obywateli Zjednoczonego Królestwa pracujących w UE, czy też podróżujących lub przenoszących się do UE po 1 stycznia 2021 r.
  • Ponadto umowa umożliwia dalsze uczestnictwo Zjednoczonego Królestwa w szeregu flagowych programów UE na lata 2021–2027 (z zastrzeżeniem wkładu finansowego Zjednoczonego Królestwa do budżetu UE), takich jak program „Horyzont Europa”.
• Nowe partnerstwo na rzecz bezpieczeństwa naszych obywateli
  • Umowa o handlu i współpracy ustanawia nowe ramy współpracy organów ścigania i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych i cywilnych. Uznaje potrzebę ścisłej współpracy między krajową policją i organami sądowymi, w szczególności w kontekście zwalczania i ścigania przestępczości transgranicznej i terroryzmu. Tworzy ona nowe zdolności operacyjne przy uwzględnieniu faktu, że jako państwo spoza strefy Schengen i nienależące do UE Zjednoczone Królestwo nie będzie miało takich samych możliwości w tym względzie jak poprzednio. Współpraca w zakresie bezpieczeństwa może zostać zawieszona w przypadku naruszenia przez Zjednoczone Królestwo zobowiązania do dalszego przestrzegania europejskiej konwencji praw człowieka i do jej egzekwowania na szczeblu krajowym.
• Porozumienie horyzontalne w sprawie zarządzania: ramy, które przetrwają próbę czasu
• Aby zapewnić jak największą pewność prawa przedsiębiorstwom, konsumentom i obywatelom, w specjalnym rozdziale dotyczącym zarządzania wyjaśniono sposób funkcjonowania i kontroli umowy. Umowa ustanawia również Wspólną Radę Partnerstwa, która zapewni właściwe stosowanie i interpretację umowy i która będzie omawiać wszystkie pojawiające się kwestie.
• Wiążące mechanizmy egzekwowania przepisów i rozstrzygania sporów zapewnią poszanowanie praw przedsiębiorstw, konsumentów i osób fizycznych. Oznacza to, że przedsiębiorstwa w UE i Zjednoczonym Królestwie będą konkurować na równych warunkach. Ponadto pozwala to uniknąć sytuacji, w której którakolwiek ze stron korzystałaby ze swojej autonomii regulacyjnej w celu przyznawania nieuczciwych dotacji lub zakłócania konkurencji.
• Obie strony mogą podejmować ponadsektorowe działania odwetowe w przypadku naruszenia porozumienia. Działania te mogą mieć miejsce we wszystkich obszarach partnerstwa gospodarczego.

Umowa nie obejmuje polityki zagranicznej, bezpieczeństwa zewnętrznego ani współpracy w dziedzinie obronności, ponieważ Zjednoczone Królestwo nie chciało negocjować tych kwestii. Od dnia 1 stycznia 2021 r. nie będą zatem istniały żadne ramy między Zjednoczonym Królestwem a UE umożliwiające opracowywanie i koordynowanie wspólnych reakcji na wyzwania w zakresie polityki zagranicznej, na przykład nakładanie sankcji na obywateli lub gospodarki państw trzecich.

Umowa o handlu i współpracy obejmuje szereg dziedzin leżących w interesie UE. Wykracza daleko poza tradycyjne umowy o wolnym handlu i stanowi solidną podstawę do zachowania naszej wieloletniej przyjaźni i współpracy. Chroni integralność jednolitego rynku i niepodzielność czterech swobód (przepływu osób, towarów, usług i kapitału). Odzwierciedla to fakt, że Zjednoczone Królestwo opuszcza unijny ekosystem wspólnych zasad, mechanizmów nadzoru i egzekwowania, a zatem nie może już czerpać korzyści z członkostwa w UE ani z jednolitego rynku. Umowa w żaden sposób nie zapewni jednak znacznych korzyści, z jakich Zjednoczone Królestwo cieszyło się jako państwo członkowskie UE.

Nadchodzą duże zmiany: przygotowania do 1 stycznia 2021 r.

Nawet po wejściu w życie nowej umowy o handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem w dniu 1 stycznia 2021 r. nastąpią duże zmiany.

Tego dnia Zjednoczone Królestwo opuści jednolity rynek i unię celną UE, a także odstąpi od stosowania wszystkich polityk UE i przestanie być stroną umów międzynarodowych zawartych przez Unię. Zakończy się swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału między Zjednoczonym Królestwem a UE.

UE i Zjednoczone Królestwo będą tworzyć dwa odrębne rynki: dwie odrębne przestrzenie regulacyjne i prawne. Skutkiem będzie powstanie nieistniejących dziś barier dla handlu towarami i usługami oraz dla transgranicznej mobilności i wymiany – w obu kierunkach.

Umowa o wystąpieniu

Umowa o wystąpieniu nadal obowiązuje, chroniąc między innymi prawa obywateli UE i obywateli Zjednoczonego Królestwa, interesy finansowe UE, a przede wszystkim pokój i stabilność w Irlandii. Pełne i terminowe wdrożenie tej umowy jest jednym z głównych priorytetów Unii Europejskiej.

Dzięki intensywnym dyskusjom między UE a Zjednoczonym Królestwem w ramach wspólnego komitetu i różnych komitetów specjalnych umowa o wystąpieniu, a w szczególności Protokół w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej, wejdzie w życie 1 stycznia.

W dniu 17 grudnia odbyło się posiedzenie Wspólnego Komitetu UE–Zjednoczone Królestwo, aby zatwierdzić wszystkie formalne decyzje i inne praktyczne rozwiązania związane z wdrażaniem umowy o wystąpieniu. W ramach tych wspólnie uzgodnionych rozwiązań Zjednoczone Królestwo zgodziło się wycofać sporne klauzule ustawy o rynku wewnętrznym Zjednoczonego Królestwa i nie wprowadzi żadnych podobnych przepisów w ustawie podatkowej.

Dalsze kroki

Wejście w życie umowy o handlu i współpracy jest sprawą szczególnie pilną.

• Jako byłe państwo członkowskie Zjednoczone Królestwo ma rozległe powiązania z Unią w wielu sferach gospodarki i innych obszarach. Jeżeli po dniu 31 grudnia 2020 r. nie będzie obowiązujących ram regulujących stosunki między Unią a Zjednoczonym Królestwem, stosunki te zostaną znacząco zakłócone, ze szkodą dla osób fizycznych, przedsiębiorstw i innych zainteresowanych stron.
• Negocjacje można było zakończyć dopiero na bardzo późnym etapie, niedługo przed upływem okresu przejściowego. Tak późny termin nie powinien podważyć prawa Parlamentu Europejskiego do demokratycznej kontroli zgodnie z Traktatami.
• W związku z tymi wyjątkowymi okolicznościami Komisja proponuje tymczasowe stosowanie umowy przez ograniczony okres do dnia 28 lutego 2021 r.

Komisja szybko zaproponuje Radzie decyzje w sprawie podpisania i tymczasowego stosowania umowy oraz w sprawie zawarcia umowy.

Rada, stanowiąc na zasadzie jednomyślności wszystkich 27 państw członkowskich, będzie musiała przyjąć decyzję upoważniającą do podpisania umowy i jej tymczasowego stosowania od dnia 1 stycznia 2021 r. Po zakończeniu tego procesu umowa o handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem może zostać formalnie podpisana.

Następnie Parlament Europejski zostanie poproszony o wyrażenie zgody na zawarcie umowy.

W ostatniej fazie działań po stronie UE Rada musi przyjąć decyzję w sprawie zawarcia umowy.

Dodatkowe informacje

• Umowa o handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem: Nowe stosunki z dużymi zmianami – broszura
• Umowa o handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem: Nowe stosunki z dużymi zmianami – Przegląd konsekwencji i korzyści
• Stosunki UE – Wielka Brytania: Od referendum w Zjednoczonym Królestwie do nowej umowy o handlu i współpracy – infografika
• Stosunki UE – Wielka Brytania: Od referendum w Zjednoczonym Królestwie do nowej umowy o handlu i współpracy – kalendarium

Więcej informacji na temat wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej oraz umowy o wystąpieniu.