Programy integracyjne oferujące pomoc i poradę, dostosowane do indywidualnych potrzeb początkujących nauczycieli, obowiązują obecnie w 15 państwach członkowskich UE (Austrii, na Cyprze, w Estonii, Francji, Irlandii, Luksemburgu, na Malcie, w Niemczech, Portugalii, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i we Włoszech) oraz w Chorwacji i Turcji – tak wynika z raportu Komisji Europejskiej dotyczącego warunków pracy nauczycieli w szkołach i ich kadry kierowniczej w 32 krajach.

Chociaż programy te mają różną strukturę, ich nadrzędnym celem jest zapewnienie nowym nauczycielom wsparcia w zakresie przystosowania zawodowego i zmniejszenie prawdopodobieństwa zmiany zawodu przez młodszych nauczycieli.

„Dobry nauczyciel może w decydujący sposób kształtować przyszłość dziecka”, powiedziała Androulla Vassiliou, komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży.„Dlatego też wzywam wszystkie kraje członkowskie do podnoszenia jakości szkoleń i wsparcia oferowanych nauczycielom, tak aby mogli zdobyć pełne kompetencje na wszystkich etapach kariery zawodowej i stosować wysokiej jakości, nowoczesne metody nauczania, które pozwolą wyposażyć młodzież w umiejętności wymagane w dzisiejszych czasach”.

Większość krajów UE określiła już kompetencje wymagane od osób chcących pracować jako nauczyciel i dotyczące dalszego rozwoju zawodowego. Należą do nich m.in. odpowiednia wiedza pedagogiczna, umiejętność pracy zespołowej oraz umiejętności interpersonalne i zawodowe. Te tzw. ramy kompetencji stanowią podstawę kształcenia nauczycieli na początkowym etapie we wszystkich krajach i regionach oprócz ośmiu (a mianowicie: Wspólnoty Niemieckojęzycznej w Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Finlandii, Islandii, Liechtensteinu i Słowacji).

Większość spośród pracujących w Europie 5 mln nauczycieli zawarła zobowiązanie umowne do przepracowania co najmniej od 35 do 40 godzin tygodniowo, które obejmują m.in. liczbę godzin nauczania, czas dyżurów na terenie szkoły oraz czas przeznaczony na przygotowanie zajęć i wystawienie ocen. Liczba godzin przeznaczona na obowiązkowe zajęcia edukacyjne jest bardzo różna w zależności od kraju: zwykle liczba godzin jest wyższa na poziomie wychowania przedszkolnego i zmniejsza się na wyższych poziomach szkolnictwa. Średnia liczba godzin nauczania w szkołach podstawowych i średnich wynosi 20.

W przypadku jednej trzeciej krajów europejskich oczekuje się, że nauczyciel jest obecny na terenie szkoły przez mniej więcej 30 godzin tygodniowo. W Portugalii, Szwecji, Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Północnej Irlandii) oraz Norwegii i na Cyprze nie ma takiego ustalonego wymogu czasowego w przypadku kształcenia średniego, a w Islandii w przypadku edukacji przedszkolnej. W Niemczech, Grecji, Hiszpanii, na Cyprze, w Luksemburgu, na Malcie, w Portugalii, Rumunii i Słowenii wymagana liczba godzin nauczania zmniejsza się po przepracowaniu określonej liczby lat.

Większość nauczycieli w Europie ma ponad 40 lat. W Bułgarii, Czechach, Niemczech, Estonii, we Włoszech, Holandii, Austrii, Norwegii i Islandii niemal połowa nauczycieli ma ponad 50 lat. Odsetek nauczycieli poniżej 30 roku życia jest szczególnie niski w Niemczech, we Włoszech i Szwecji.

W większości państw członkowskich UE minimalne wynagrodzenia zasadnicze nauczycieli kształcenia obowiązkowego w szkołach podstawowych i średnich I stopnia są niższe niż wysokość PKB przypadająca na mieszkańca. Dodatki, które w znaczny sposób mogą zwiększać pensję netto nauczyciela, są zwykle wypłacane za nadgodziny lub dodatkowe obowiązki. Tylko połowa zbadanych krajów przyznaje nauczycielom dodatki na podstawie pozytywnych wyników nauczania lub osiągnięć studentów.

Kontekst

Badanie ankietowe Główne dane na temat nauczycieli i kadry szkolnej objęło 32 kraje UE (państwa członkowskie UE, Chorwację, Islandię, Liechtenstein, Norwegię i Turcję). To badanie przeprowadzone na zlecenie Komisji Europejskiej przez sieć Eurydice zawiera najnowsze informacje na temat nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, od nauczania przedszkolnego po studia wyższe, w tym dane na temat wieku, płci, godzin pracy i wynagrodzenia. W raporcie uwzględniono informacje zebrane przez sieć Eurydice, Eurostat oraz dowody pochodzące z międzynarodowych badań, w tym z opublikowanego przez OECD Międzynarodowego Badania w zakresie Nauczania i Uczenia się (TALIS 2008), z programu międzynarodowej oceny umiejętności uczniów (PISA 2009) i z trendów w międzynarodowym badaniu matematyki i przyrodoznawstwa (TIMSS 2011, badanie koordynowane przez Międzynarodowe Towarzystwo Oceniania Osiągnięć Szkolnych).

W przedstawionej przez Komisję strategii dotyczącej nowego podejścia do edukacji podkreślono duże znaczenie przyciągnięcia do zawodu nauczyciela najlepszych kandydatów, zwłaszcza że duża liczba nauczycieli przejdzie niedługo na emeryturę. Odpowiedni poziom kształcenia nauczycieli, także ciągłego doskonalenia zawodowego nauczycieli i osób prowadzących szkolenia podnoszą jakość edukacji w Europie: wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą można zdobyć jedynie przez przyciągnięcie najlepszych kandydatów i wykształcenie ich w zawodzie nauczyciela. Promowanie doskonałości w nauczaniu jest także priorytetem grupy wysokiego szczebla ds. modernizacji szkolnictwa wyższego, która w listopadzie 2011 r. powstała z inicjatywy komisarz Androulli Vassiliou.

Eurydice

Sieć Eurydice składa się z 40 biur krajowych znajdujących się w 36 krajach (państwach członkowskich UE, Islandii, Liechtensteinie, Norwegii, Szwajcarii, Chorwacji, byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii, Czarnogórze, Serbii i Turcji). Koordynacją Eurydice zajmuje się unijna Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego.

Dodatkowe informacje

Pełen raport jest dostępny w języku angielskim na stronie internetowej Eurydice.

Komisja Europejska: Edukacja i szkolenie

Strona internetowa Androulli Vassiliou

Komisarz Androulla Vassiliou na Twitterze @VassiliouEU