2 grudnia 2013 r. Europejski system nadzoru granic (EUROSUR) będzie gotowy do działania. System ten w istotnym stopniu pomoże ochronić życie ludzi, którzy narażają się na niebezpieczeństwo, by dotrzeć do brzegów Europy.

Dostarczy on również państwom członkowskim UE lepszych narzędzi do zapobiegania przestępstwom o charakterze transgranicznym, takim jak przemyt narkotyków czy handel ludźmi, a jednocześnie do wykrywania i udzielania pomocy niewielkim statkom z migrantami znajdującym się w niebezpieczeństwie, przy zapewnieniu pełnej zgodności z europejskimi i międzynarodowymi zobowiązaniami, w tym zasadą non-refoulement.

„Z zadowoleniem przyjmuję uruchomienie systemu EUROSUR. Jest to prawdziwie europejska działanie mające na celu ratowanie życia migrantów podróżujących na przeludnionych i niezdatnych do żeglugi statkach, zapobieżenie kolejnym tragediom w regionie Morza Śródziemnego, a także przechwytywanie łodzi motorowych transportujących narkotyki. Wszystkie te inicjatywy są w dużym stopniu uzależnione od terminowej wymiany informacji i koordynacji działań między krajowymi i europejskimi agencjami. EUROSUR dostarcza ram dla takiej współpracy, przy pełnym poszanowaniu zobowiązań międzynarodowych”, powiedziała Cecilia Malmström, komisarz UE do spraw wewnętrznych.

EUROSUR będzie wdrażany stopniowo: począwszy od 2 grudnia 2013 r. w 18 państwach członkowskich UE na południowych i wschodnich granicach zewnętrznych oraz w Norwegii, która jest państwem stowarzyszonym z grupą Schengen. Pozostałe 11 państw członkowskich UE oraz państwa stowarzyszone z grupą Schengen dołączą do systemu EUROSUR od 1 grudnia 2014 r. Poszczególne elementy systemu będą stale ulepszane w nadchodzących latach.

Współpraca między agencjami, wymiana informacji i wspólne działania

Centralnym elementem EUROSUR są „krajowe ośrodki koordynacji”, za pośrednictwem których wszystkie krajowe organy odpowiedzialne za nadzór granic (np. straż graniczna, policja, straż przybrzeżna, marynarka wojenna) są zobowiązane do współpracy i koordynacji działań. Informacje na temat zdarzeń na zewnętrznych granicach lądowych i morskich, statusu i pozycji patroli, a także raporty analityczne i dane wywiadowcze będą wzajemnie udostępniane za pośrednictwem „krajowych obrazów sytuacji” przez wymienione organy krajowe.

Ta współpraca i wymiana informacji sprawia, że zaangażowane państwa członkowskie mogą reagować znacznie szybciej na wszelkie zdarzenia związane z nielegalną migracją i przestępczością transgraniczną lub wiążące się z ryzykiem dla życia migrantów.

Agencja UE ds. granic Frontex odgrywa ważną rolę w gromadzeniu i analizowaniu w ramach „europejskiego obrazu sytuacji” informacji dostarczanych przez państwa członkowskie, co pozwala jej wykrywać zmiany tras lub nowe metody stosowane przez siatki przestępcze. Ten europejski obraz sytuacji zawiera także informacje zebrane podczas wspólnych operacji Frontex oraz w strefie przygranicznej. Ponadto Frontex wspiera państwa członkowskie w wykrywaniu małych statków w ścisłej współpracy z innymi agencjami UE, takimi jak Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa na Morzu oraz Centrum Satelitarne UE.

EUROSUR umożliwia państwom członkowskim szybsze reagowanie nie tylko w przypadku pojedynczych zdarzeń, ale także w sytuacjach krytycznych na granicach zewnętrznych. W tym celu zewnętrzne granice lądowe i morskie zostały podzielone na „odcinki graniczne”, którym przypisywany jest niski, średni lub wysoki „poziom wpływu”, podobnie jak w sygnalizacji świetlnej. Podejście to pozwala na zidentyfikowanie punktów zapalnych na granicach zewnętrznych oraz podjęcie standardowych działań na szczeblu krajowym oraz, jeśli to konieczne, europejskim.

Szczególny nacisk położono na zapewnienie zgodności z podstawowymi prawami oraz zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego. Na przykład priorytetowo należy traktować osoby szczególnie narażone na zagrożenia, takie jak dzieci, osoby nieletnie pozbawione opieki lub osoby potrzebujące pilnej pomocy medycznej. Rozporządzenie ustanawiające EUROSUR wyraźnie stanowi, że państwa członkowskie i Frontex muszą w pełni przestrzegać zasady non-refoulement i godności ludzkiej w odniesieniu do osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Ponieważ wymiana informacji w ramach EUROSUR ogranicza się do informacji operacyjnych, takich jak miejsca zdarzeń i patroli, możliwość wymiany danych osobowych jest bardzo ograniczona.