Data publikacji: 29.08.2011
23 sierpnia obchodziliśmy Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. Unijni ministrowie sprawiedliwości wzięli udział w obchodach Europejskiego Dnia Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych.
W Muzeum Postania Warszawskiego odbyła się specjalna konferencja, podczas której m.in. transmitowano przemówienie komisarz ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa Viviane Reding. Podsumowaniem spotkania było przyjęcie tzw. Deklaracji Warszawskiej.
Deklaracja stanowi, iż zbrodnie reżimów totalitarnych w Europie, bez względu na ich rodzaj i ideologię, powinny być uznane i potępione. Sygnatariusze deklarują determinację w podtrzymywaniu pamięci o zbrodniach popełnionych przez reżimy totalitarne oraz zapewniają, że ich sprawcy zostaną postawieni przed wymiarem sprawiedliwości. Deklaracja jest także wezwaniem do europejskiej sieci punktów kontaktowych ds. osób odpowiedzialnych za ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne do rozwiązania kwestii zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne. Wzywa również do utworzenia Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia, do wsparcia organizacji działających na rzecz badań i gromadzenia dokumentacji związanej ze zbrodniami oraz do wsparcia ofiar reżimów.
28 listopada 2008 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję ramową w sprawie zwalczania niektórych form i przejawów rasizmu i ksenofobii środkami prawa karnego. Decyzja nie obejmuje czynów popełnianych z pobudek ideologicznych, w tym zbrodni komunistycznych. Jednak, w drodze kompromisu, Rada UE dołączyła do decyzji ramowej deklarację, potępiającą przestępstwa popełnione przez systemy totalitarne i wzywającą Komisję, aby w terminie 2 lat od daty wejścia w życie decyzji ramowej przedstawiła informację ws. potrzeby przyjęcia dodatkowego aktu prawnego, odnoszącego się m. in. do zbrodni komunistycznych.
W tym kontekście, zarówno na szczeblu krajowym, jak i na poziomie UE, podjęto następnie szereg działań, które umożliwiłyby ocenę zbrodni totalitarnych i upamiętnienie ich ofiar. Wśród podjętych inicjatyw należy wymienić:
· deklarację Parlamentu Europejskiego w sprawie ogłoszenia dnia 23 sierpnia (dzień podpisania paktu Ribbentrop – Mołotow) Europejskim Dniem Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, którego celem będzie upamiętnienie ofiar masowych deportacji i eksterminacji, a jednocześnie ściślejsze zakorzenienie demokracji oraz wzmocnienie pokoju i stabilizacji – wrzesień 2008 r.;
· rezolucję Parlamentu Europejskiego o europejskim sumieniu i totalitaryzmie. W rezolucji PE m.in. potępia zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione przez reżimy totalitarne i autorytarne, wyraża poszanowanie dla ofiar tych zbrodni, a także żal, że dostęp do dokumentów archiwalnych z tego okresu jest wciąż ograniczony. Wzywa również Komisję Europejską i państwa członkowskie do podejmowania działań edukacyjnych, a także do ustanowienia Platformy Pamięci Europejskiej i Sumienia (Platform of European Memory and Consciene) – kwiecień 2009 r.
· raport Komisji Europejskiej „Pamięć o zbrodniach popełnionych przez reżimy totalitarne w Europie” - grudzień 2010 r.
W trakcie Rady w Luksemburgu 10 czerwca 2011 r. Ministrowie Sprawiedliwości UE przyjęli konkluzje w sprawie upamiętnienia ofiar zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne. W konkluzjach zwrócono się do państw członkowskich m.in. o rozważenie sposobu upamiętnienia dnia 23 sierpnia, o podjęcie bądź też wsparcie inicjatyw edukacyjnych i informacyjnych skierowanych do społeczeństwa, dotyczących reżimów totalitarnych. W konkluzjach ministrowie zachęcają także do wykorzystania istniejących programów unijnych do ustanowienia Platformy Pamięci Europejskiej i Sumienia.
Źródło: Komisja Europejska - Polska