Komisja Europejska przedstawiła wnioski ustawodawcze, dzięki którym zakończy reformę wspólnego europejskiego systemu azylowego mającą zagwarantować, że polityka migracyjna będzie prowadzona w sposób skuteczny, sprawiedliwy i humanitarny, zarówno w normalnych warunkach, jak i w okresach wysokiej presji migracyjnej.

Zdobyte doświadczenia wskazują, że zapewnienie skuteczniejszego i spójnego systemu azylowego wymaga wspólnych i zharmonizowanych przepisów na szczeblu UE. Komisja proponuje utworzenie wspólnej unijnej procedury dotyczącej ochrony międzynarodowej, zapewnienie jednolitych norm ochrony i praw udzielanych osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej oraz dalszą harmonizację warunków przyjmowania w UE. Przedstawione wnioski ustawodawcze uproszczą i skrócą procedurę azylową oraz proces podejmowania decyzji, będą również zniechęcać do wtórnego przemieszczania się osoby ubiegające się o azyl i zwiększą perspektywy integracji tych, które są uprawnione do ochrony międzynarodowej.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: - UE potrzebuje systemu azylowego, który będzie skuteczny i zapewni odpowiednią ochronę, systemu opartego na wspólnych zasadach, solidarności i sprawiedliwym podziale odpowiedzialności. Dzięki zaproponowanym zmianom osoby, które rzeczywiście wymagają ochrony międzynarodowej, szybko ją otrzymają, zaś te, które nie mają prawa do uzyskania takiej ochrony w UE, będą niezwłocznie odsyłane. Po przedłożeniu dzisiejszych wniosków przez Komisję Parlament Europejski i Rada dysponują wszystkimi elementami reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego.

Komisarz ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos oznajmił: - Nasza propozycja dopełnia wszechstronną reformę unijnego wspólnego systemu azylowego. Przewidziane zmiany umożliwią stworzenie prawdziwej wspólnej procedury azylowej oraz zagwarantują, że osoby ubiegające się o azyl będą traktowane tak samo i w odpowiedni sposób, niezależnie od tego, w jakim państwie członkowskim złożą wniosek o ochronę. Jednocześnie jasno określamy obowiązki takich osób, aby zapobiec ich wtórnemu przemieszczaniu się oraz próbom nadużywania systemu. Naszym celem jest stworzenie wspólnego systemu, który jest szybki, skuteczny i opiera się na zharmonizowanych zasadach i wzajemnym zaufaniu między państwami członkowskimi.

Przedstawione wnioski ustawodawcze stanowią kontynuację pierwszego pakietu wniosków przyjętego przez Komisję 4 maja, mającego na celu zreformowanie wspólnego europejskiego systemu azylowego, jak określono w Europejskim programie w zakresie migracji oraz w komunikacie  Komisji z 6 kwietnia 2016 r. Mają zapewnić stworzenie rzetelnego, spójnego i zintegrowanego europejskiego systemu azylowego w oparciu o wspólne zharmonizowane przepisy, w pełni zgodne z normami ochrony międzynarodowej przyjętymi w ramach konwencji genewskiej oraz z instrumentami dotyczącymi praw podstawowych.

Sprawiedliwa i skuteczna wspólna unijna procedura

Komisja proponuje zastąpienie dyrektywy w sprawie procedur azylowych rozporządzeniem ustanawiającym wspólne unijne w pełni zharmonizowane procedury ochrony międzynarodowej w celu zmniejszenia różnic we wskaźnikach przyznawania azylu przez poszczególne państwa członkowskie, zapobiegania wtórnemu przemieszczaniu się migrantów oraz zapewnienia wspólnych skutecznych gwarancji proceduralnych osobom ubiegającym się o azyl. Wniosek ma na celu:

• uproszczenie, wyjaśnienie i skrócenie procedur udzielania azylu: cała procedura zostanie skrócona i uproszczona, a decyzje powinny być podejmowane w terminie sześciu miesięcy. Krótsze terminy (od jednego do dwóch miesięcy) zostały wprowadzone szczególnie w przypadku nieuzasadnionych lub niedopuszczalnych wniosków lub w przypadkach, w których zastosowanie ma tryb przyspieszony. Wprowadzono również terminy na składanie odwołań (od jednego tygodnia do jednego miesiąca) i oraz na podjęcie decyzji na etapie pierwszego odwołania (od dwóch do sześciu miesięcy);

• zapewnienie wspólnych gwarancji dla osób ubiegających się o azyl: osoby ubiegające się o azyl będą miały zagwarantowane prawo do indywidualnej rozmowy (przesłuchania) oraz bezpłatnej pomocy i reprezentacji prawnej już w trakcie postępowania administracyjnego. Przewidziano wzmocnione gwarancje dla azylantów o szczególnych potrzebach oraz dla nieletnich pozbawionych opieki, którym należy przydzielić kuratora w ciągu pięciu dni od złożenia wniosku;

• wprowadzenie bardziej rygorystycznych przepisów w celu zwalczania nadużyć: wprowadzono nowe obowiązki w zakresie współpracy z organami, przewidziano również surowe konsekwencje w przypadku niespełnienia tych obowiązków. Obowiązkowe staną się też sankcje za nadużywanie systemu, brak współpracy i wtórne przemieszczanie się. Sankcje te przewidują odrzucenie wniosku, który traktuje się jako wycofany w sposób dorozumiany lub całkowicie nieuzasadniony, lub zastosowanie procedury przyspieszonej. Obecnie sankcje takie mają charakter fakultatywny;

• zharmonizowanie przepisów dotyczących bezpiecznych krajów: Komisja wyjaśnia koncepcję bezpiecznego kraju i wprowadza obowiązek jej stosowania. Proponuje również, by w ciągu pięciu lat od wejścia w życie wspomnianego rozporządzenia krajowe wykazy bezpiecznych krajów pochodzenia i bezpiecznych krajów trzecich zostały zastąpione przez wykazy ogólnounijne.

Zharmonizowanie norm w zakresie ochrony i praw

Niezależnie od tego, w jakim państwie członkowskim składają wniosek, osoby ubiegające się o azyl powinny uzyskiwać wszędzie taki sam rodzaj ochrony, tak długo, jak jej potrzebują. W celu harmonizacji norm ochrony w UE oraz zapobiegania wtórnemu przemieszczaniu się migrantów oraz turystyce azylowej Komisja proponuje, aby obowiązującą dyrektywę w sprawie kwalifikowania zastąpić nowym rozporządzeniem.

Przedstawiony wniosek zapewni:

• wyrównany poziom wskaźników przyznawania azylu oraz większą spójność przyznawanych form ochrony: zharmonizowane zostaną: rodzaj ochrony oraz okres ważności zezwoleń na pobyt udzielanych osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej. Państwa członkowskie będą zobowiązane do uwzględnienia wytycznych wydawanych przez Agencję Unii Europejskiej ds. Azylu w odniesieniu do sytuacji w kraju pochodzenia osoby ubiegającej się o azyl oraz oceny, czy istnieje możliwość uzyskania ochrony wewnętrznej, przy pełnym poszanowaniu zasady niewydalania (zasady non-refoulement);

• bardziej rygorystyczne zasady dotyczące sankcji w związku z wtórnym przemieszczaniem: aby móc ubiegać się o status rezydenta długoterminowego, osoby objęte ochroną międzynarodową muszą odczekać pięć lat. Według nowych przepisów wspomniany okres oczekiwania będzie wznawiany za każdym razem, gdy dana osoba zostanie znaleziona w państwie członkowskim, na terenie którego nie ma prawa przebywać lub mieszkać;

• ochronę gwarantowaną tylko tak długo, jak jest to konieczne: wprowadzony zostanie obowiązkowy przegląd statusu osób korzystających z ochrony. Pozwoli to uwzględnić np. zmiany sytuacji w krajach pochodzenia, które mogą mieć wpływ na to, czy dana osoba nadal potrzebuje ochrony;

• większe zachęty integracyjne: doprecyzowane zostaną prawa i obowiązki osób korzystających z ochrony międzynarodowej w odniesieniu do zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej. Dostęp do określonych rodzajów pomocy społecznej może zostać uzależniony od uczestnictwa w działaniach służących integracji.

Zapewnienie godnych i ujednoliconych warunków przyjmowania w całej UE

Komisja proponuje również reformę dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania w celu zapewnienia osobom ubiegającym się o azyl godnych warunków przyjmowania w całej UE. Zharmonizowanie norm w tym zakresie pomoże zapobiegać wtórnemu przemieszczaniu się takich osób. Reforma obejmuje:

• zapewnienie stosowania przez państwa członkowskie norm i wskaźników dotyczących warunków przyjmowania opracowanych przez Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu. Państwa członkowskie miałaby również obowiązek sporządzania i ciągłego aktualizowania planów awaryjnych w celu zapewnienia dostatecznych i adekwatnych zdolności przyjmowania, również w sytuacjach nadmiernej presji migracyjnej;

• dopilnowanie, by osoby ubiegające się o azyl pozostawały dostępne, oraz przeciwdziałanie ucieczkom dzięki zezwoleniu państwom członkowskim na przypisanie takim osobom miejsca pobytu oraz nałożenie na nie obowiązku stawiania się przed właściwymi organami. W przypadkach, gdy osoba ubiegająca się o azyl nie stosuje się do wymogu nakazującego przebywanie w określonym miejscu oraz gdzie istnieje ryzyko ucieczki, państwa członkowskie mogą skorzystać z możliwości zatrzymania takiej osoby.

• doprecyzowanie, że odpowiednie warunki przyjmowania zapewnia jedynie odpowiedzialne państwo członkowskie oraz ustanowienie bardziej przejrzystych zasad dotyczących możliwości ograniczenia poziomu materialnych warunków przyjmowania oraz możliwości zastępowania świadczeń pieniężnych świadczeniami rzeczowymi w ramach materialnych warunków przyjmowania.

• wcześniejsze przyznanie dostępu do rynku pracy, najpóźniej sześć miesięcy po złożeniu wniosku o udzielenie azylu, a tym samym ograniczenie zależności takich osób, pod warunkiem, że jest to w pełnej z zgodności z normami obowiązującymi na rynku pracy;

• wspólne wzmocnione gwarancje dla azylantów o szczególnych potrzebach i nieletnich pozbawionych opieki, którym należy przydzielić kuratora w ciągu pięciu dni od złożenia wniosku.

Kontekst

Po objęciu obowiązków przewodniczącego Komisji Jean-Claude Juncker powierzył komisarzowi odpowiedzialnemu za kwestie migracji – Dimitrisowi Avramopoulosowi – zadanie wypracowania wspólnie z innymi komisarzami nowej polityki migracyjnej będącej jednym z 10 priorytetów Komisji Junckera wymienionych w wytycznych politycznych . Koordynacją tej współpracy zajmuje się pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans.

W dniu 13 maja 2015 r. Komisja Europejska zaproponowała w Europejskim programie w zakresie migracji  zakrojoną na szeroką skalę strategię, której celem jest sprostanie najpilniejszym wyzwaniom trwającego obecnie kryzysu, a także wyposażenie UE w narzędzia do lepszego zarządzania migracją w perspektywie średnio- i długoterminowej w dziedzinie nielegalnej migracji, granic, azylu i legalnej migracji. W ubiegłym roku w ramach tego programu przedstawiono trzy pakiety wdrożeniowe: 27 maja , 9 września i 15 grudnia 2015 r.

W dniu 6 kwietnia 2016 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat, który rozpoczął reformę obecnego wspólnego europejskiego systemu azylowego zapowiedzianą przez przewodniczącego Junckera w jego wytycznych politycznych oraz określoną w Europejskim programie w zakresie migracji.

W dniu 4 maja 2016 r. Komisja przedstawiła pierwszy pakiet reform. Pakiet zawierał wnioski w sprawie ustanowienia zrównoważonego i sprawiedliwego systemu dublińskiego, wzmocnienia systemu EURODAC oraz utworzenia prawdziwej europejskiej agencji ds. azylu.

W komunikacie z 6 kwietnia ustanowiono też cel ograniczenia nielegalnych przepływów migracyjnych, m.in. przez stworzenie bezpiecznych i legalnych dróg migracji do UE dla osób wymagających ochrony. W tym celu Komisja przedstawiła dziś również wniosek dotyczący ram UE w zakresie przesiedleń.

Dodatkowe informacje

• Pytania i odpowiedzi – Reforma wspólnego europejskiego systemu azylowego

• ZESTAWIENIE INFORMACJI  na temat procedur azylowych: reforma wspólnego europejskiego systemu azylowego

• ZESTAWIENIE INFORMACJI  na temat kwalifikowania: reforma wspólnego europejskiego systemu azylowego

• ZESTAWIENIE INFORMACJI  na temat warunków przyjmowania: reforma wspólnego europejskiego systemu azylowego

• ZESTAWIENIE INFORMACJI  na temat wspólnego europejskiego systemu azylowego

• Komunikat prasowy dotyczący propozycji Komisji, by połączyć działania przesiedleńcze w perspektywie długoterminowej

• Często zadawane pytania – Ustanowienie ram UE w zakresie przesiedleń

• Wniosek  dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia wspólnej procedury w Unii oraz uchylającego dyrektywę 2013/13/UE

• Wniosek  dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako osób korzystających z ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony udzielanej ochrony oraz zmieniającego dyrektywę Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącą statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi

• Wniosek  dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową (wersja przekształcona).

• Komunikat prasowy: W kierunku zrównoważonego i sprawiedliwego wspólnego europejskiego systemu azylowego

• Pytania i odpowiedzi: Reforma wspólnego europejskiego systemu azylowego (4 maja)

• ZESTAWIENIE INFORMACJI na temat reformy systemu dublińskiego 

• Komunikat: W kierunku reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego i zwiększenia liczby legalnych sposobów migracji do Europy 

• Europejski program w zakresie migracji