Europe Direct Poznań

Data publikacji: 13.07.2010

Banki bardziej bezpieczne

Komisja Europejska zamierza zwiększyć ochronę posiadaczy kont bankowych i inwestorów detalicznych, aby w przyszłości uchronić ich od skutków kryzysów finansowych.

Chodzi m.in. o zabezpieczenie praw klientów upadających banków, zwiększenie do 100 tys. euro kwoty objętej gwarancją oraz upowszechnianie informacji o prawach, jakie przysługują konsumentom korzystającym z usług finansowych.

Komisja uruchomiła procedurę konsultacji publicznych dotyczących możliwości zwiększenia ochrony posiadaczy polis ubezpieczeniowych, w tym możliwości stworzenia ubezpieczeniowych systemów gwarancyjnych we wszystkich państwach członkowskich.

Podjęte działania oznaczają, że posiadacze kont, których bank upada, mogliby szybciej (w ciągu 7 dni) odzyskać swoje pieniądze. Przewidziano także zwiększenie kwoty objętej gwarancją (do 100 000 euro) oraz lepszy system informowania na temat tego, kiedy i w jaki sposób dany konsument korzysta z ochrony.

W odniesieniu do inwestorów korzystających z usług inwestycyjnych Komisja proponuje przyspieszone wypłaty rekompensat, w przypadku gdy firma inwestycyjna powoduje utratę środków przez inwestora w wyniku oszustwa, nieprawidłowego zarządzania lub błędów operacyjnych, a wysokość tych rekompensat ma zostać zwiększona z 20 000 euro do 50 000 euro.

Inwestorzy mają także otrzymywać pełniejsze informacje na temat tego, kiedy obowiązuje system gwarancyjny oraz korzystać z pełniejszej ochrony przed nieuczciwym sprzeniewierzeniem ich środków powierzonych stronie trzeciej – tak jak miało to ostatnio miejsce w sprawie Madoffa. Propozycje, w pełni odpowiadające zobowiązaniom UE podjętym w ramach grupy G20, trafiły już do rozpatrzenia przez Parlament Europejski oraz Radę Ministrów.

- Przyjęcie tego pakietu jest kolejnym sygnałem świadczącym o wysiłku podejmowanym przez Komisję w walce o przejrzystość i odpowiedzialność europejskiego systemu finansowego, której celem jest zapobieżenie sytuacjom kryzysowym w przyszłości i pełna kontrola nad nimi – stwierdził komisarz ds. rynku wewnętrznego i usług, Michel Barnier. – Europejscy konsumenci zasługują na coś więcej. Potrzebują oni pewności, że ich oszczędności, inwestycje lub polisy ubezpieczeniowe są chronione w całej Europie. Aby tak się stało, apeluję do Parlamentu Europejskiego i Rady, by zajęły się zatwierdzeniem pakietu w trybie pilnym.

Ochrona Twoich oszczędności

Niedawny kryzys finansowy jeszcze raz obnażył słabość banków wobec niebezpiecznego zjawiska „uciekających klientów” – gdy posiadacze kont bankowych tracą wiarę w bezpieczeństwo swoich oszczędności i próbują wycofać je z kont – wszyscy jednocześnie. Od roku 1994 zgodnie z dyrektywą 94/19/WE wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do stworzenia „siatki bezpieczeństwa” dla posiadaczy kont bankowych. W przypadku upadku banku, środki posiadaczy kont są im zwracane do pewnego pułapu z krajowego systemu gwarantowania depozytów.

Kiedy w 2008 r. nadszedł kryzys finansowy, w istniejących przepisach natychmiast wprowadzono kilka zmian, w tym zwiększając kwotę gwarantowaną do 100 000 euro (w dwóch etapach) oraz odrzucając możliwość stosowania zasady reasekuracji (wg której posiadacze kont bankowych nie otrzymywaliby pełnego zwrotu środków, ale ponosiliby koszt w wysokości określonej wartości procentowej utraconej kwoty – nawet gdyby utracona kwota była niższa niż kwota gwarantowana). Ponieważ jednak w istniejących systemach odkryto kolejne niedociągnięcia, Komisja przedstawia niniejszym propozycję pełnej zmiany dyrektywy z 1994 r. dbając, aby doświadczenie zdobyte podczas obecnego kryzysu nie poszło na marne.

Najważniejsze elementy wniosku są następujące:

• Większa ochrona: potwierdzono już zwiększenie kwoty gwarantowanej do 100 000 euro do końca tego roku. Oznacza to, że 95 proc. posiadaczy kont bankowych w UE odzyska całość swoich oszczędności w przypadku upadku ich banku; Ochrona obejmuje obecnie również małe, średnie i duże przedsiębiorstwa, a także wszystkie waluty. Wyłączone z ochrony zostały wszelkie lokaty instytucji finansowych oraz władz publicznych, strukturyzowane instrumenty inwestycyjne oraz instrumenty dłużne.

• Szybsza wypłata: posiadacze kont bankowych otrzymają zwrot swoich środków w ciągu siedmiu dni. Będzie to znacząca zmiana na lepsze, ponieważ na dzień dzisiejszy wielu posiadaczy kont musi czekać tygodniami, a nawet miesiącami, aby odzyskać swoje pieniądze. Aby ułatwić wypłaty w tak krótkim terminie, zarządzający systemami gwarantowania depozytów będą obowiązkowo informowani z wyprzedzeniem o problemach banków przez organy nadzoru. Banki będą zobowiązane do podania w swoich księgach informacji czy lokaty są chronione czy nie.

• Mniej biurokracji: na przykład, osoba mieszkająca w Portugalii i posiadająca konto w upadającym banku, którego siedziba znajduje się w Szwecji, otrzyma automatycznie zwrot środków z systemu portugalskiego, który służyć jej będzie jako punkt kontaktowy. Następnie system portugalski otrzyma zwrot środków z systemu szwedzkiego. Oznacza to istotną zmianę na lepsze, ponieważ w obecnej sytuacji całość korespondencji prowadzi się poprzez system tego kraju, w którym siedzibę ma dany bank. To nowe podejście oznacza ograniczenie biurokracji i przyspieszenie wypłat.

• Łatwiejszy dostęp do informacji: posiadacze kont bankowych będą skuteczniej informowani o przysługującej im ochronie i sposobie funkcjonowania systemu ochrony przy pomocy nowego, przystępnego formularza oraz dzięki informacji na wydrukach z konta.

• Długoterminowe i odpowiedzialne finansowanie: pojawiają się obawy, co do niewystarczającego sposobu finansowania istniejących systemów gwarantowania depozytów.

Przedstawione w wnioski zapewnią zdrowsze zasady ich finansowania zgodnie z podejściem opartym na czterech etapach. Po pierwsze, stałe finansowanie ex-ante zapewnia trwałe rezerwy. Po drugie, w razie konieczności, uzupełnienie mogą stanowić dodatkowe wpłaty ex-post. Po trzecie, gdyby to nie wystarczyło, systemy mogą pożyczyć określoną kwotę od innego systemu („pożyczki wzajemne”). Po czwarte, jako ostatnią deskę ratunku należy przewidzieć inne formy finansowania wykorzystywane w wyjątkowych sytuacjach. Wpłat na rzecz systemów – tak jak ma to miejsce obecnie – dokonywać będą banki. Sposób obliczania tych wpłat będzie jednak sprawiedliwszy, ponieważ będą one dostosowane do poziomu ryzyka, z jakim wiąże się sytuacja danego banku.

Europejczycy będą nie tylko korzystać ze skuteczniejszej ochrony swoich oszczędności, ale będą także mogli wybierać najlepsze produkty oszczędnościowe w dowolnym kraju w UE bez obaw o różnice w poziomie ochrony. Banki skorzystają na wnioskowanych zmianach, ponieważ będą mogły oferować konkurencyjne produkty w całej UE, a istniejące do tej pory różnice nie będą ich już ograniczać. Ponadto – dzięki ograniczeniu prawdopodobieństwa ingerencji państwa – na skuteczniejszym sposobie finansowania systemów skorzystają także podatnicy.

Większość zmian może wejść w życie jeszcze przed 2012 i 2013 r.; będą one obowiązywać we wszystkich państwach członkowskich UE oraz – po ich uwzględnieniu w Porozumieniu o Europejskim Obszarze Gospodarczym – także w Norwegii, Islandii i Liechtensteinie.

Ochrona Twoich inwestycji

Od roku 1997 dyrektywa w sprawie systemów rekompensat dla inwestorów (97/9/WE) chroni inwestorów, którzy korzystają z usług inwestycyjnych w Europie, zapewniając rekompensaty w przypadku, gdy firma inwestycyjna nie jest w stanie zwrócić środków należących do inwestora. Może się tak stać na przykład w wyniku oszustwa lub zaniedbania po stronie tej firmy lub też w przypadku wystąpienia błędów lub problemów w systemach stosowanych przez tę firmę. Nie jest to ochrona przed samym ryzykiem inwestycyjnym. W 27 państwach członkowskich UE istnieje obecnie 39 systemów rekompensat dla inwestorów.

W ostatnich latach Komisja otrzymywała szereg skarg dotyczących stosowania wymienionej dyrektywy w niektórych państwach członkowskich. Skargi te dotyczyły braku wystarczających środków do wypłaty rekompensat lub długiej zwłoki w ich wypłacaniu.

Obecny wniosek służy zagwarantowaniu, aby przepisy dotyczące ochrony inwestorów były skuteczniejsze, aby istniały równe zasady dotyczące tego, które instrumenty finansowe objęte są ochroną, oraz aby istniejące systemy dysponowały wystarczającymi funduszami i niezbędnymi mechanizmami zapewniającymi wypłatę rekompensat na rzecz inwestorów.

Najważniejsze elementy wniosku są następujące:

• Większa ochrona: najniższy pułap rekompensaty dla inwestorów wynosi obecnie 20 000 euro. Zgodnie z wnioskiem Komisji zostanie on podniesiony do 50 000 euro na inwestora.

• Szybsza wypłata: zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami bywa, że inwestorzy latami czekają na wypłatę rekompensaty. Wniosek Komisji ma zmienić tę sytuację a inwestorzy otrzymają rekompensatę najpóźniej 9 miesięcy od upadku firmy inwestycyjnej. Czas ten jest niezbędny, aby umożliwić właściwym organom analizę danego przypadku i ustalenie sytuacji indywidualnych inwestorów.

• Łatwiejszy dostęp do informacji: inwestorzy otrzymają jaśniejsze i bardziej wyczerpujące informacje na temat zakresu ochrony ich środków. Na przykład: ryzyko inwestycyjne – utrata wartości inwestycji wynikająca ze spadków na rynku akcji lub bankructwa ich emitenta – nie jest objęte ochroną na mocy dyrektywy.

• Długoterminowe i odpowiedzialne finansowanie: od 1997 r. w państwach członkowskich odnotowano szereg przypadków niewystarczającego dofinansowania systemów rekompensat utraconych środków dla inwestorów. Zgodnie z wnioskiem Komisji wprowadzony zostanie minimalny docelowy pułap środków, które muszą być zostać wpłacone do systemu z góry. W ostateczności systemy mogą pożyczyć określoną kwotę pieniędzy od innych systemów oraz innych mechanizmów finansowania („pożyczki wzajemne”). Wpłat na rzecz systemów dokonywać będą firmy inwestycyjne.

• Rozszerzona ochrona: obecnie inwestorzy nie zawsze chronieni są w przypadkach, gdy firma inwestycyjna przekazuje środki klienta w posiadanie stronie trzeciej jako powiernikowi, a strona ta nie wywiązuje się ze swoich obowiązków i nie zwraca zainwestowanych środków.

Podobnie posiadacze jednostek funduszy inwestycyjnych narażeni są na straty w przypadku niepowodzenia depozytariusza lub subpowiernika tego funduszu. Ostatni przykład to sprawa Madoffa dotycząca oszustwa inwestycyjnego z 2008 r. Obecny wniosek Komisji dotyczy również ochrony w takich przypadkach.

Większość zmian może wejść w życie jeszcze przed końcem 2012 r. i będzie obowiązywać we wszystkich państwach członkowskich UE oraz – po ich uwzględnieniu w Porozumieniu o Europejskim Obszarze Gospodarczym – także w Norwegii, Islandii i Liechtensteinie.

Zwiększenie ochrony posiadaczy polis ubezpieczeniowych

Ubezpieczeniowe systemy gwarancyjne (IGS) zapewniają ostateczną ochronę konsumentom, których ubezpieczyciele nie są w stanie wypełnić swoich zobowiązań umownych. Oferują one ochronę przeciw zagrożeniu związanym z brakiem pokrycia dla roszczeń w przypadku likwidacji firmy ubezpieczeniowej.

Systemy IGS oferują ochronę w postaci wypłaty odszkodowań na rzecz konsumentów lub w formie zabezpieczenia ciągłości umowy ubezpieczeniowej poprzez – na przykład – umożliwienie przeniesienia polisy do wypłacalnego ubezpieczyciela lub do samego systemu gwarancyjnego. W przeciwieństwie do sektora bankowego i sektora papierów wartościowych, w sektorze ubezpieczeniowym nie istnieją w tej chwili europejskie przepisy dotyczące systemów gwarancyjnych. Obecnie systemy IGS funkcjonują w 12 państwach członkowskich i obejmują one polisy ubezpieczeniowe na życie lub inne niż na życie. Różnią się one nie tylko pod względem warunków ochrony i kwalifikowalności, ale przykładowo także tym, kiedy mają zastosowanie i w jaki sposób są finansowane.

W przyjętej w dniu dzisiejszym białej księdze Komisja określa różne możliwości zapewnienia uczciwej i pełnej ochrony konsumentów w UE, zabezpieczając jednocześnie podatników przed koniecznością uiszczenia rachunku w przypadku upadku firmy ubezpieczeniowej. W szczególności zaproponowała ona wdrożenie dyrektywy zapewniającej stworzenie we wszystkich państwach członkowskich ubezpieczeniowych systemów gwarancyjnych, które spełniać będą szereg minimalnych wymogów. Biała księga w sprawie ubezpieczeniowych systemów gwarancyjnych została już publicznie udostępniona a wszystkie zainteresowane strony zachęca się do przedstawienia swoich uwag i nowych propozycji do dnia 30 listopada 2010 r.

Systemy gwarantowania depozytów http://ec.europa.eu/internal_market/bank/guarantee/index_en.htm

Systemy rekompensat dla inwestorów http://ec.europa.eu/internal_market/securities/isd/investor_en.htm

Ubezpieczeniowe systemy gwarancyjne http://ec.europa.eu/internal_market/insurance/guarantee_en.htm