W ciągu trzech miesięcy, które upłynęły od uruchomienia Agencji, podjęto ważne kroki polegające m.in. na ustanowieniu obowiązkowych rezerw szybkiego reagowania w postaci funkcjonariuszy straży granicznej i odpowiedniego sprzętu, a także na stworzeniu nowych rezerw dla zespołów interwencyjnych odpowiedzialnych za powroty.

Rezerwy te mogą zostać uruchomione w celu wsparcia państw członkowskich, które są bezpośrednio odpowiedzialne za wzmocnienie kontroli na granicach zewnętrznych. Dotychczas Europejska Agencja Straży Granicznej skierowała ponad 1 550 funkcjonariuszy, aby wesprzeć działania państw członkowskich w zakresie ochrony granic zewnętrznych, którą obecnie zapewnia ponad 100 000 funkcjonariuszy krajowych. Mimo że jest to największe jak dotąd połączenie zasobów państw członkowskich, operacje bieżące Agencji stale odnotowują niedobory pod względem oddelegowanego personelu. Państwa członkowskie muszą więc dołożyć starań, aby te niedobory były należycie uzupełniane.

Wspólne inwestycje i zaangażowanie państw członkowskich zmierzające do tego, by Straż Graniczna jak najszybciej osiągnęła pełną operacyjność, są praktycznym wyrazem ich zobowiązania do współodpowiedzialności i solidarności we wspólnym interesie. Państwa członkowskie są reprezentowane w zarządzie Agencji.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans oznajmił: Już samo przyjęcie przepisów ustanawiających Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną nastąpiło w rekordowo krótkim czasie, a w ciągu ostatnich trzech miesięcy robiliśmy, co w naszej mocy, aby jak najszybciej zapewnić Agencji możliwość interwencji na wspólnych granicach, gdy tylko zajdzie taka konieczność. Przedstawiliśmy dziś propozycję dalszych konkretnych działań, dzięki czemu prace nabiorą jeszcze szybszego tempa. Apeluję do państw członkowskich o udostępnienie niezbędnego personelu i sprzętu, tak aby Agencja mogła jak najszybciej zacząć działać na pełnych obrotach.

Komisarz ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa Dimitris Avramopoulos powiedział: W ciągu zaledwie trzech miesięcy poczyniliśmy niebywałe postępy w przygotowaniu Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej do działania. Uruchomiono rezerwy szybkiego reagowania złożone z funkcjonariuszy straży granicznej oraz odpowiedniego sprzętu, tak aby wyeliminować niedobory w tym zakresie w sytuacjach nadzwyczajnych w całej UE. Ponadto nowe rezerwowe zespoły interwencyjne odpowiedzialne za powrót wspomogą starania państw członkowskich, aby zwiększyć liczbę powrotów nielegalnych migrantów, co jest głównym elementem europejskiego programu w zakresie migracji. Apeluję do wszystkich zainteresowanych stron o kontynuowanie starań i współpracy w celu sprawnego uruchomienia Straży we wszystkich aspektach jej działalności.

W sprawozdaniu podsumowano postępy w pięciu obszarach priorytetowych, które za zgodą państw członkowskich – wyrażoną na posiedzeniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w kwietniu 2016 r. – mają zostać wdrożone najszybciej.

• Obowiązkowe rezerwy zasobów zwiększających zdolność Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej do szybkiego reagowania: w celu zwiększenia liczby funkcjonariuszy krajowej straży granicznej od 7 grudnia ub.r. przekazano do dyspozycji Agencji rezerwę szybkiego reagowania złożoną z 1 500 funkcjonariuszy straży granicznej, którzy na wniosek państw członkowskich mogą wspierać interwencje prowadzone w terenie. W tym samym celu stworzono rezerwę sprzętu szybkiego reagowania, w skład której wchodzą m.in. łodzie i helikoptery przeznaczone do tego typu operacji na granicach. Zdolności szybkiego reagowania są elementem uzupełniającym trwające już wspólne operacje Agencji oraz działania krajowych straży granicznych w odnośnych państwach członkowskich.

• Prewencyjne oceny podatności na zagrożenia: przyjęto wspólną metodykę oceny podatności na zagrożenia, umożliwiającą doroczną ocenę zdolności państw członkowskich do rozwiązywania trudnych sytuacji na granicach zewnętrznych. W styczniu 2017 r. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej rozpoczęła gromadzenie danych dotyczących zdolności państw członkowskich w tej dziedzinie. Dane te mają być podstawą i punktem odniesienia dla ocen podatności na zagrożenia w 2017 r.

• Wsparcie na rzecz powrotów: od 7 stycznia 2017 r. dostępne są trzy nowe rezerwy złożone z 690 specjalistów zajmujących się monitorowaniem i przeprowadzaniem powrotów, dzięki czemu Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej może wspierać państwa członkowskie w organizowaniu i koordynowaniu operacji powrotowych oraz w ich współpracy z państwami trzecimi w zakresie powrotów i readmisji. Agencja zwiększyła już znacznie swoje działania w zakresie powrotów. Od października 2016 r., gdy nowe rozporządzenie weszło w życie, Agencja zorganizowała 78 operacji powrotowych dotyczących 3 421 nielegalnych migrantów – więcej niż w całym 2015 r. (w całym 2016 r. przeprowadzono 232 operacje). W najbliższych tygodniach Komisja przedstawi zmieniony plan działania w zakresie powrotów.

• Ustanowienie mechanizmu rozpatrywania skarg: 6 października 2016 r. ustanowiono mechanizm rozpatrywania skarg w celu monitorowania praw podstawowych i zapewnienia ich przestrzegania w ramach działań Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej.

• Wzór porozumienia o statusie w celu usprawnienia współpracy z priorytetowymi państwami trzecimi: zgodnie z nowym mandatem Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej może za zgodą sąsiednich państw trzecich prowadzić operacje na ich terytorium. Wzór porozumienia o statusie został przyjęty przez Komisję w listopadzie 2016 r. Komisja wybrała Serbię i byłą jugosłowiańską republikę Macedonii jako priorytetowe państwa trzecie i poprosiła dziś Radę o zgodę na rozpoczęcie negocjacji.

W swoim sprawozdaniu określiła też dalsze działania, które są potrzebne, aby zapewnić pełną operacyjność i odpowiednie wyposażenie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Państwa członkowskie muszą zagwarantować stałą dostępność niezbędnych zasobów, gdy tylko Agencja zgłosi na nie zapotrzebowanie, na cele bieżących i przyszłych wspólnych operacji, a także w celu uruchomienia obowiązkowych rezerw na potrzeby szybkich interwencji na granicy. Państwa członkowskie będą też musiały uwzględnić wyniki ocen podatności na zagrożenia i jak najszybciej naprawić stwierdzone niedociągnięcia. Pierwsze wyniki tych prac muszą stać się podstawą do wyeliminowania w trybie pilnym najistotniejszych słabych punktów. Oznacza to możliwość reagowania w nadchodzących miesiącach na najbardziej palące problemy związane z migracją.

Dzisiejsze sprawozdanie jest pierwszym z serii takich sprawozdań, które mają przyczynić się do wdrożenia właściwych narzędzi i rozwiązań pozwalających na dużo lepszą ochronę granic zewnętrznych. Kolejne sprawozdanie z postępów przewidziane jest na marzec 2017 r.

Kontekst

Utworzenie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej zapowiedziane zostało przez przewodniczącego Junckera w orędziu o stanie Unii wygłoszonym 9 września 2015 r. Wpisuje się ono w działania w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zarządzania granicami zewnętrznymi UE oraz do wsparcia straży granicznych państw członkowskich. Utrzymanie strefy Schengen bez granic wewnętrznych wymaga skutecznego zabezpieczenia i ochrony granic zewnętrznych.

Aby stawić czoła nowym wyzwaniom i realiom politycznym, przed jakimi stoi UE zarówno w zakresie migracji, jak i bezpieczeństwa wewnętrznego, w dniu 15 grudnia 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek ustawodawczy dotyczący utworzenia Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej w oparciu o istniejące struktury agencji Frontex. Rozporządzenie w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej zostało zatwierdzone przez Parlament Europejski i Radę w rekordowym czasie – zajęło to tylko dziewięć miesięcy.

Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna rozpoczęła działalność 6 października 2016 r. i jest kluczowym elementem wzmocnienia kontroli granic zewnętrznych UE. Jej funkcjonowanie w pełnym zakresie powinno umożliwić powrót do zasad swobodnego podróżowania w strefie Schengen bez kontroli na granicach wewnętrznych.

Finansowanie UE dla Agencji będzie stopniowo rosnąć: z 250 mln euro w 2016 r. do 320 mln euro w 2020 r., a liczba pracowników Agencji zostanie zwiększona z 400 osób w 2016 r. do 1000 w 2020 r.

Dodatkowe informacje

Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zapewnienia pełnej operacyjności Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej

NOTA INFORMACYJNA: Nowa Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej

Bezpieczeństwo granic zewnętrznych Europy: strona internetowa Komisji Europejskiej

Strona internetowa Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej