Aby promować jakość, niezależność i wydajność wymiarów sprawiedliwości w Unii Europejskiej, Komisja Europejska opublikowała dziś drugą edycję unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości.

---

Tablica wyników jest narzędziem informacyjnym, za pomocą którego przedstawia się obiektywne, wiarygodne i porównywalne dane o wymiarach sprawiedliwości w państwach członkowskich. Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości, której pierwsza edycja ukazała się w 2013 r. (IP/13/285), będzie również w 2014 r. pomagać państwom członkowskim i UE w zwiększaniu efektywności wymiarów sprawiedliwości, przyczyniając się tym samym do wspierania wzrostu gospodarczego w Unii. Będzie ona stanowić wkład do europejskiego semestru, unijnego dorocznego procesu koordynacji polityki gospodarczej, którego celem jest poprawa sytuacji gospodarczej i konkurencyjności państw członkowskich za pomocą zestawu zaleceń dla poszczególnych krajów.

Zwłoka wymiaru sprawiedliwości oznacza brak sprawiedliwości. Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości jest jednym z głównych narzędzi unijnej strategii gospodarczej, zwiększającym efektywność wymiaru sprawiedliwości z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw. Jak powiedziała Viviane Reding, wiceprzewodnicząca Komisji i unijna komisarz ds. sprawiedliwości, właściwie funkcjonujący i niezależny wymiar sprawiedliwości jest niezbędnym warunkiem pozyskania zaufania obywateli i inwestorów oraz wzajemnego zaufania w europejskiej przestrzeni sprawiedliwości. Druga edycja unijnej tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości ukazuje się w czasie, w którym liczne państwa członkowskie prowadzą reformy systemów sądowych, aby zwiększyć swoją konkurencyjność. Aktualna sytuacja oraz dostępne dane potwierdzają znaczenie, jakie ma kontynuacja, z zaangażowaniem i determinacją, starań na rzecz zwiększenia efektywności wymiarów sprawiedliwości w całej UE.

Tablica wyników wymiaru sprawiedliwości UE 2014 zawiera dane pochodzące z różnych źródeł. Większość danych liczbowych udostępnia Komisja ds. Oceny Wydajności Wymiaru Sprawiedliwości (CEPEJ) Rady Europy, która gromadzi dane od państw członkowskich. W edycji tablicy wyników w 2014 r. skupiono się na spornych sprawach cywilnych, handlowych i administracyjnych. Zawarto w niej te same wskaźniki, co w roku 2013, wykorzystując przy tym dodatkowe źródła informacji:

1. wydajność wymiarów sprawiedliwości: wskaźniki obejmują długość postępowania, odsetek zamykanych spraw i liczbę spraw w toku;
2. jakość: do zawartych wskaźników należy obowiązkowe szkolenie sędziów, monitorowanie i ocena działań sądowych, środki budżetowe i zasoby ludzkie dostępne dla sądów oraz dostępność technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) i alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR);
3. niezależność: w tablicy wyników prezentowane są dane o postrzeganej niezależności wymiaru sprawiedliwości. W 2014 r. w tablicy wyników zawarto również pierwszy ogólny przegląd porównawczy sposobów organizacji krajowych wymiarów sprawiedliwości służącej ochronie niezależności sądów w pewnych sytuacjach zagrożenia tej niezależności. W tablicy wyników dokonano również analizy gwarancji prawnych chroniących sędziów w przypadku np. ich przeniesienia lub zwolnienia.

W tegorocznej edycji tablicy wyników przedstawiono również rezultaty dwóch badań pilotażowych, tj. bardziej precyzyjne dane o długości postępowania sądowego w zakresie prawa konkurencji i ochrony konsumentów, wyrażonej jako przeciętna liczba dni postępowania.

Z tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości UE 2014 wypływają następujące główne wnioski (podział na trzy dziedziny wskaźników przedstawiono w załączniku):

• niektóre państwa członkowskie nadal stoją przed szczególnymi wyzwaniami, jeśli chodzi o wydajność ich wymiarów sprawiedliwości. Na potrzebę dalszej poprawy wydajności wskazują długość postępowania w pierwszej instancji i jednocześnie niskie wskaźniki zamykanych spraw lub znaczna liczba spraw w toku. Choć w niektórych państwach członkowskich (np. w Portugalii) przeprowadzono niedawno ambitne reformy, ich wyniki nie są jeszcze widoczne w tablicy, jako że zawarte w niej dane pochodzą głównie z 2012 r.;
• dostępność narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) w sądach zwiększyła się, ale nadal potrzebna jest jej poprawa, zwłaszcza aby ułatwić komunikację między sądami a obywatelami. Alternatywne rozwiązywanie sporów możliwe jest obecnie w niemal wszystkich państwach członkowskich, podczas gdy monitorowanie i ocena działań sądowych prowadzone są w większości tych państw;
• w prawie jednej trzeciej państw członkowskich odsetek sędziów uczestniczących w szkoleniu ustawicznym na temat prawa UE przekracza 50%. Szkolenie sędziów i prawników praktyków oraz narzędzia ICT są koniecznym warunkiem właściwego funkcjonowania europejskiej przestrzeni sprawiedliwości opartej na wzajemnym zaufaniu;
• w wielu państwach członkowskich wymiar sprawiedliwości postrzegany jest jako bardziej niezależny, natomiast w innych przekonanych o jego niezależności jest mniej osób, niż poprzednio.

Dalsze działania

Ustalenia zgromadzone w tablicy wyników zostaną uwzględnione w przygotowaniach zbliżającej się analizy sytuacji w poszczególnych krajach w ramach europejskiego semestru 2014. Zostaną one również wykorzystane w kontekście programów dostosowań gospodarczych. Do wspierania reform krajowych wymiarów sprawiedliwości można wykorzystywać fundusze UE (fundusz rozwoju regionalnego i fundusz społeczny).

Komisja zamierza dalej opracowywać dane uzyskane w wyniku pierwszego porównywalnego przeglądu gwarancji prawnych służących ochronie niezależności sądowej. Będzie ona współpracować z ekspertami wymiaru sprawiedliwości i z państw członkowskich, a także z prawnikami praktykami i europejskimi sieciami wymiaru sprawiedliwości, aby podnieść jakość oraz zwiększyć dostępność i porównywalność danych w przyszłych edycjach tablicy wyników.

Kontekst

Podniesienie jakości, zwiększenie niezależności i poprawa wydajności wymiarów sprawiedliwości stanowią część procesu koordynacji polityki gospodarczej UE w ramach europejskiego semestru. Reformy krajowych wymiarów sprawiedliwości stanowią również integralną część programów dostosowań gospodarczych w Grecji, Portugalii i Cyprze.

Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości stanowi wkład do europejskiego semestru, ponieważ ułatwia określenie kwestii związanych z wymiarem sprawiedliwości, którym należy poświęcić szczególną uwagę. W tablicy wyników za rok 2013, zawierającej szczegółową ocenę sytuacji w państwach członkowskich, uwzględniono również dotyczące wymiaru sprawiedliwości zalecenia dla dziesięciu państw (BG, ES, HU, IT, LV, MT, PL, RO, SI, SK). W ten sposób tablica wyników pomoże UE i państwom członkowskim w osiągnięciu większej wydajności wymiarów sprawiedliwości z korzyścią dla obywateli i przedsiębiorstw. Przyczyni się to do wzmocnienia strategii wzrostu gospodarczego w tych państwach i w całej Unii Europejskiej.

Tablica wyników nie zawiera jednego ogólnego rankingu, ale stanowi przegląd funkcjonowania wymiarów sprawiedliwości we wszystkich państwach członkowskich w oparciu o różne wskaźniki istotne dla tych państw. Narzędzie to nie promuje żadnego konkretnego wymiaru sprawiedliwości. Niezależnie od krajowego modelu wymiaru sprawiedliwości lub też tradycji prawnych, na których się on zasadza, terminowość, niezależność, przystępność cenowa oraz łatwy dostęp są jednymi z zasadniczych parametrów tego, co składa się na skuteczny system wymiaru sprawiedliwości.

W tablicy wyników wymiaru sprawiedliwości UE 2014 zastosowano te same wskaźniki, co w edycji zeszłorocznej. Dotyczą one czasu potrzebnego do rozstrzygnięcia sprawy przed sądem, odsetka rozstrzygniętych spraw, liczby spraw w toku, wykorzystania środków elektronicznych do administrowania sprawami, wykorzystania alternatywnego rozwiązywania sporów, szkoleń dla sędziów i zasobów do dyspozycji sądów. Nie wystarczy jednak, by sprawiedliwości stało się zadość – ludzie muszą to jeszcze dostrzegać. Tablica wyników obejmuje więc też dane dotyczące postrzegalnej niezależności sądownictwa oparte o ustalenia Światowego Forum Ekonomicznego.

Dodatkowe informacje

MEMO/14/194

Materiały prasowe: unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości 2014 / informacje o poszczególnych krajach – dane zebrane od państw członkowskich przez CEPEJ:

http://ec.europa.eu/justice/newsroom/effective-justice/news/140317_en.htm

Strona internetowa wiceprzewodniczącej Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości:

http://ec.europa.eu/reding

Wiceprzewodnicząca na Twitterze: @VivianeRedingEU

Wymiar sprawiedliwości UE na Twitterze: @EU_Justice