Zajrzyjmy w głąb kryształowej kuli: Jak będzie wyglądać polityka UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w 2020 r.? To właśnie temu zagadnieniu poświęcona jest ogólnoeuropejska debata, jaką dziś zainicjowała Komisja Europejska.

---

Punktem wyjścia dyskusji jest pakiet pięciu dokumentów konsultacyjnych przedstawiony przez Komisję. Obejmuje on europejskie prawo cywilne, karne i administracyjne, a także zasadę praworządności i prawa podstawowe w UE. Dokumenty te zapoczątkowują debatę na temat działań, jakie UE może podjąć w ramach swojej polityki w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w najbliższych latach, aby wzmocnić fundamenty, na których opiera się Unia Europejska, i zakończyć prace nad stworzeniem europejskiej przestrzeni sprawiedliwości w interesie obywateli i przedsiębiorstw Europy. Wśród zaproponowanych pomysłów są dalsze kroki mające na celu zwiększenie wzajemnego zaufania w dziedzinie sądownictwa cywilnego, wzmocnienie praw proceduralnych dotyczących doręczania dokumentów, jak również dalsze wykorzystywanie opcjonalnych europejskich systemów prawa materialnego oraz nowego mechanizmu w celu usprawnienia rozwiązywania wszelkich przyszłych kryzysów dotyczących praworządności w państwach członkowskich.

Wszystkie osoby zainteresowane mogą uczestniczyć w debacie oraz pomóc w kształtowaniu przyszłej polityki w dziedzinie sprawiedliwości.Komisja wystosowała zaproszenie do zgłaszania opinii, które będzie otwarte do końca 2013 r., oraz umożliwiła nadsyłanie wstępnych uwag do dnia 11 listopada. Dokumenty Komisji, a także wstępne uwagi zostaną następnie omówione na europejskim forum na temat przyszłości polityki UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w dniach 21-22 listopada w Brukseli (zob. program w załączniku). Wśród znamienitych prelegentów znajdą się ministrowie poszczególnych państw, członkowie Parlamentu Europejskiego, sędziowie z Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz z krajowych sądów najwyższych, pracownicy akademiccy, a także kluczowi przedstawiciele zawodów prawniczych. W wydarzeniu mogą również uczestniczyć dziennikarze. By się zarejestrować, należy wysłać wiadomość na adres joshua.salsby@ec.europa.eu.

„W krótkim czasie przebyliśmy długą drogę w procesie tworzenia europejskiej przestrzeni sprawiedliwości.Polityka sprawiedliwości faktycznie pojawiła się w centrum zainteresowania jako dziedzina, w której podejmuje się wiele działań na szczeblu europejskim — nasuwa się porównanie do rynku wewnętrznego w latach dziewięćdziesiątych.Jednak nadal pozostaje wiele do zrobienia,” stwierdziła wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości.„Naszym celem jest utworzenie europejskiej przestrzeni sprawiedliwości - kompletnej i solidnej.Obywatele i przedsiębiorstwa będą czerpali pełne korzyści z naszego rynku wewnętrznego tylko wtedy, gdy będą mieli pewność, że ich prawa są wszędzie chronione.Chodzi tu o wzajemne zaufanie do systemów wymiaru sprawiedliwości.Musimy nadal pracować nad pogłębianiem tego zaufania.”

Zebrane opinie pomogą Komisji określić politykę unijną w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości w następstwie programu sztokholmskiego. Zgodnie z zapowiedzią przewodniczącego Barroso w piśmie skierowanym do przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Martina Schulzaz dnia 11 września 2013 r. Komisja Europejska przedstawi wiosną 2014 r. komunikat w sprawie przyszłych inicjatyw w polityce w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Zostanie on omówiony podczas posiedzenia Rady Europejskiej w czerwcu 2014 r.; opinie będą zatem stanowić wkład w część komunikatu dotyczącą wymiaru sprawiedliwości.

W pięciu dokumentach wydanych w dniu dzisiejszym Komisja przedstawiła swoje propozycje w odniesieniu do następujących obszarów:

• Prawo cywilne:

Unia Europejska buduje pomosty między krajowymi systemami prawa cywilnego, gwarantując przy tym, by wyroki jednego sądu były automatycznie uznawane przez sąd w innym państwie członkowskim, chroniąc przedsiębiorstwa w transgranicznych sprawach upadłościowych oraz pomagając ustalić, kto ma właściwość w transgranicznych sprawach dotyczących rozwodów, dziedziczenia i małżeństw. W dokumencie Komisja podkreśla dalsze obszary, w których konieczne okazać się mogą działania umożliwiające obywatelom, konsumentom i przedsiębiorstwom korzystanie w pełni z europejskiej przestrzeni sprawiedliwości, gdy obywatele przeprowadzają się z rodziną do innego państwa członkowskiego lub gdy przedsiębiorstwa pragną w pełni korzystać z jednolitego rynku. Planowane działania obejmują dopracowanie przepisów dotyczących doręczania dokumentów, poprawę egzekwowania orzeczeń sądowych oraz stosowanie środków pobudzających wzrost gospodarczy w celu rozwiązania problemu rozbieżności między krajowymi przepisami prawnymi dotyczącymi upadłości lub by nadążyć za rozwojem rynku oraz technologii, takich jak zapisy umowne dotyczące chmur obliczeniowych.

• Prawo karne:

Obywatele oczekują, że ich życie, prawa podstawowe i bezpieczeństwo będą chronione w całej UE. Od chwili wejścia w życie traktatu lizbońskiego Unia jest w stanie podejmować dalsze kroki w dziedzinie prawa karnego, takie jak ujednolicenie definicji poważnych przestępstw, wprowadzenie wspólnych standardów ochrony osób podejrzanych lub oskarżonych o popełnienie przestępstwa i zagwarantowanie standardów w całej UE w celu ochrony ofiar przestępstw, a także zaproponowanie nowego systemu Prokuratury Europejskiej mającego chronić budżet UE przed nadużyciami finansowymi. Komisja w swoim dokumencie przeanalizowała kwestię, w jaki sposób jeszcze bardziej wykorzystać nowe aspekty traktatu lizbońskiego, na przykład poprzez konsolidację i standaryzację pewnych narzędzi, takich jak postanowienie o zabezpieczeniu i nakaz konfiskaty mienia.

• Prawo administracyjne:

UE w znacznym stopniu polega na krajowych systemach administracji, by skutecznie wprowadzać prawo unijne i tym samym zapewnić jego właściwe stosowanie. W związku z tym istotne jest dla obywateli i przedsiębiorstw, by ta część struktur europejskich również działa prawidłowo. Komisja w swoim dokumencie przeanalizowała ponadto dalsze możliwości, takie jak wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu administracyjnym oraz zacieśnienie współpracy pomiędzy organami administracyjnymi.

• Praworządność:

Doświadczenie pokazuje, że warto byłoby wzmocnić zdolność UE do radzenia sobie z kryzysami praworządności. Wymagałoby to specjalnie stworzonego w tym celu unijnego mechanizmu praworządności (zob. SPEECH/13/677). Komisja w swoim dokumencie pragnie zachęcić do dzielenia się opiniami na temat tego, w jaki sposób można by opracować taki mechanizm.

• Prawa podstawowe:

UE ma już wieloletnie doświadczenie w zakresie tworzenia kultury praw podstawowych: Karta praw podstawowych jest dla Unii kompasem, który wskazuje drogę przy tworzeniu każdego wniosku. Dokument zawiera pomysły dotyczące tego, w jaki sposób zapewnić lepsze przestrzeganie Karty zarówno przez instytucje unijne, jak i państwa członkowskie w trakcie wykonywania prawa UE.

Kontekst

W unijnej polityce w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości dokonały się głębokie zmiany na przestrzeni ostatnich kilku lat. Dopiero w 2010 r., kiedy mandat uzyskała obecna Komisja Europejska, utworzono urząd komisarza ds. sprawiedliwości. Od tamtej pory Komisja przedstawiła ponad 50 inicjatyw w tej dziedzinie, kładąc podwaliny pod prawdziwie europejską przestrzeń wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa w służbie obywateli europejskich — jeden z głównych celów Unii Europejskiej określonych w traktacie lizbońskim.

W ciągu zaledwie kilku lat podjęto zdecydowane kroki: Nowe przepisy UE w sprawie praw ofiar przestępczości (IP/12/1200) oraz uproszczony system uznawania orzeczeń sądowych (IP/12/1321) usprawniły dostęp do wymiaru sprawiedliwości, natomiast wnioski Komisji w sprawie ochrony danych osobowych mają wzmocnić prawa podstawowe i jednolity rynek cyfrowy (MEMO/13/39). Ponadto inicjatywy takie jak Unijna tablica wyników wymiaru sprawiedliwości (IP/13/285) jasno pokazały, jak ważne dla wzrostu gospodarczego są skuteczne systemy i przepisy w zakresie wymiaru sprawiedliwości.

Obecnie dąży się do podsumowania postępów i określenia głównych wyzwań w nadchodzących latach. W tym celu Komisja zorganizuje konferencję „Assises de la Justice” w dniach 21-22 listopada. Uczestniczyć w niej będą sędziowie, prawnicy, naukowcy, decydenci i przedstawiciele biznesu z całej Europy.

W celu zainicjowania szeroko zakrojonej debaty na temat roli wymiaru sprawiedliwości w Unii Europejskiej Komisja zaprasza wszystkie zainteresowane strony do zgłaszania pomysłów na temat tego, w jaki sposób spełnić oczekiwania obywateli i przedsiębiorstw oraz osiągnąć prawdziwie europejską przestrzeń sprawiedliwości. Zapraszamy do nadsyłania wstępnych opinii na adres: JUST-ASSISES@ec.europa.eu do 11 listopada oraz do udziału w debacie poświęconej mediom społecznym (hashtag #EUJustice.)

Dodatkowe informacje

Dokumenty dotyczące wspomnianych pięciu kwestii:

http://ec.europa.eu/justice/events/assises-justice-2013/discussion_papers_en.htm

Komisja Europejska — Assises de la Justice

http://ec.europa.eu/justice/events/assises-justice-2013/index_en.htm

Przyłącz się do debaty na Twiterze: #EUJustice

Strona internetowa Viviane Reding, wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej i komisarz UE ds. sprawiedliwości:

http://ec.europa.eu/reding

Możliwość śledzenia wpisów wiceprzewodniczącej na Twiterze: @VivianeRedingEU