od zasad do konkretnych działań na rzecz silnej Europy socjalnej

Na pierwszym Europejskim forum zatrudnienia i praw socjalnych UE obchodzi dziś piątą rocznicę ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych, podsumowując poczynione postępy i spoglądając w przyszłość.

Minęło pięć lat od proklamowania przez Parlament Europejski, Radę i Komisję Europejskiego filaru praw socjalnych na Szczycie Społecznym w Göteborgu w 2017 r. Od tego czasu zobowiązanie to zostało potwierdzone na Szczycie Społecznym w Porto w 2021 r. przez przywódców UE, partnerów społecznych i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Komisja przedstawiła ponad 130 inicjatyw mających na celu wdrożenie filaru w państwach członkowskich i stworzenie Europy socjalnej, która jest sprawiedliwa, sprzyjająca włączeniu i pełna możliwości.

Inicjatywy te obejmują m.in. przejrzystość i równość wynagrodzeń między kobietami i mężczyznami, płace minimalne i inwestowanie w umiejętności, zwalczanie ubóstwa dzieci, dochód minimalny oraz ochronę bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Po silnej odbudowie społeczno-gospodarczej po pandemii COVID-19 zasady filaru pozostają bardzo istotne w obecnej sytuacji, w której wiele gospodarstw domowych walczy o przetrwanie, w obliczu rosnących cen zaostrzonych przez rosyjską inwazję na Ukrainę.  

Realizacja europejskiego filaru praw socjalnych

W marcu 2021 r. Komisja przedstawiła Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Do tej pory znaczna większość środków przewidzianych w planie została już przyjęta lub uruchomiona przez Komisję. Piątą rocznicę ustanowienia filaru obchodzono w Brukseli na pierwszym Europejskim forum zatrudnienia i praw socjalnych z udziałem przewodniczącej Komisji Ursuli von der Leyen, byłego przewodniczącego Komisji Jeana-Claude'a Junckera, komisarza Nicolasa Schmita i innych osobistości.

Rządy państw UE zatwierdziły cele społeczne UE na 2030 r. zawarte w Planie działania na rzecz filaru i przedstawiły swoje krajowe wkłady w osiągnięcie tych celów. Połączone zobowiązania państw członkowskich sprawiają, że UE znajduje się na prostej drodze do osiągnięcia lub nawet przekroczenia ogólnounijnych celów. Cele krajowe opracowano w wyniku intensywnych konsultacji prowadzonych przez państwa członkowskie, w tym konsultacji wewnętrznych z kluczowymi podmiotami społecznymi, takimi jak partnerzy społeczni, organizacje pozarządowe i władze lokalne.

Trzy ogólnounijne cele, które mają zostać osiągnięte do 2030 r., to:

1. Co najmniej 78 proc. osób w wieku 20–64 lat powinno mieć zatrudnienie.
2. Co najmniej 60 proc. wszystkich osób dorosłych powinno każdego roku uczestniczyć w szkoleniu.
3. Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym powinna zmaleć o co najmniej 15 mln, w tym o co najmniej 5 mln dzieci, w porównaniu z rokiem 2019.
Przykłady inicjatyw podjętych w celu wdrożenia filaru – uporządkowanych wokół trzech głównych rozdziałów dotyczących rynku pracy, warunków pracy i włączenia społecznego – to:

Równe szanse i dostęp do rynku pracy

- Europejski pakt na rzecz umiejętności jest jedyną w swoim rodzaju platformą współpracy skupiającą organizacje publiczne i prywatne, takie jak przedsiębiorstwa, organizatorów szkoleń i izby handlowe, zobowiązując się do przedstawienia konkretnych ofert szkoleniowych dla pracowników w całej Europie. Obecnie liczy on tysiąc członków i zgromadził już zobowiązania, aby pomóc w szkoleniu sześciu milionów osób. Pakt jest głównym elementem europejskiego programu na rzecz umiejętności.
- Państwa członkowskie przyjęły zalecenia Rady w sprawie mikropoświadczeń i indywidualnych rachunków szkoleniowych. Komisja proponuje ogłoszenie roku 2023 Europejskim  Rokiem Umiejętności, co da nowy impuls do inwestowania w umiejętności w całej UE.
- Istniejące nierówności zostały uwzględnione w europejskiej strategii na rzecz równouprawnienia płci i w kilku innych inicjatywach dotyczących m.in. rozwiązania problemu niedostatecznej reprezentacji kobiet na rynku pracy oraz zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć za pomocą wniosku w sprawie przejrzystości wynagrodzeń, nowych przepisów dotyczących równowagi płci w organach spółek oraz nowej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców.
- Ponadto, aby wzmocnić Unię równości, Komisja przedstawiła plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, strategię na rzecz równości osób LGBTIQ, unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów oraz pierwszą tego rodzaju Strategię UE w sprawie zwalczania antysemityzmu i wspierania życia żydowskiego.
- Strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030 oraz europejski akt w sprawie dostępności przyczyniają się do zapewnienia, aby osoby z niepełnosprawnościami korzystały z włączenia społecznego i autonomii gospodarczej dzięki zatrudnieniu, na przykład dzięki pakietowi dotyczącemu zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.
- Aby zwiększyć zatrudnienie młodzieży, w lipcu 2020 r. Komisja przedstawiła pakiet wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Obejmował on aktualizację gwarancji dla młodzieży, zalecenie mające na celu uczynienie kształcenia i szkolenia zawodowego bardziej nowoczesnym, atrakcyjnym i elastycznym, a także nowy impuls do przyuczania do zawodu.

Uczciwe warunki pracy

- Dyrektywa w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE weszła w życie i ma na celu zapewnienie opłacalności pracy. Dyrektywa ustanawia ramy służące poprawie adekwatności wynagrodzeń minimalnych w państwach, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne. Jej celem jest również promowanie rokowań zbiorowych, a także lepsze egzekwowanie i monitorowanie we wszystkich państwach członkowskich.
- Wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych zapewni osobom pracującym za pośrednictwem cyfrowych platform pracy możliwość korzystania z praw pracowniczych i świadczeń socjalnych, do których są uprawnione. Będzie również wspierać zrównoważony wzrost tych platform w UE.
- W strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021–2027 określono kluczowe działania niezbędne do poprawy zdrowia i bezpieczeństwa pracowników w nadchodzących latach. Na przykład, aby skutecznie ograniczyć narażenie na działanie azbestu, który może powodować raka, Komisja zaproponowała przegląd dyrektywy w sprawie azbestu w miejscu pracy i wprowadzenie jeszcze bardziej rygorystycznej dopuszczalnej wartości narażenia zawodowego na działanie azbestu.

Ochrona socjalna i włączenie społeczne

- We wniosku dotyczącym zalecenia Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie wzywa państwa członkowskie do zmodernizowania swoich systemów dochodu minimalnego, aby zwiększyć ich skuteczność i wydźwignąć ludzi z ubóstwa, a jednocześnie promować integrację na rynku pracy osób zdolnych do jej podjęcia. Rada przyjęła również zalecenie o zapewnieniu sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.
- Europejska strategia w dziedzinie opieki ma na celu zapewnienie wysokiej jakości, przystępnych cenowo i dostępnych usług opiekuńczych w całej UE oraz poprawę sytuacji zarówno osób korzystających z opieki, jak i opiekunów. Obejmuje ona wnioski dotyczące zaleceń Rady w sprawie przeglądu celów barcelońskich w zakresie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz w sprawie dostępu do przystępnej cenowo opieki długoterminowej wysokiej jakości.
- Państwa członkowskie przyjęły wniosek Komisji dotyczący europejskiej gwarancji dla dzieci. Jego celem jest zapewnienie dzieciom bezpłatnego i skutecznego dostępu do kluczowych usług oraz promowanie równych szans dla dzieci zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Komisja utworzyła również europejską platformę zwalczania bezdomności, która skupia państwa członkowskie, miasta i społeczeństwo obywatelskie w celu ułatwienia wzajemnego uczenia się, ulepszania pozyskiwania informacji i monitorowania oraz zacieśnienia współpracy na rzecz zwalczania bezdomności w całej UE.

Kontekst

Na szczycie w Göteborgu 17 listopada 2017 r. Parlament Europejski, Rada i Komisja ogłosiły uroczyście utworzenie Europejskiego filaru praw socjalnych. W filarze określono 20 praw i zasad przewodnich na rzecz silnej Europy socjalnej w XXI wieku, która jest sprawiedliwa, sprzyjająca włączeniu i pełna możliwości.

Szczyt Społeczny w Porto w dniach 7–8 maja 2021 r. umożliwił państwom członkowskim potwierdzenie zobowiązań i ambitnych celów. 7 maja 2021 r. partnerzy unijni (instytucje UE, partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego) we wspólnym Zobowiązaniu społecznym z Porto zobowiązali się wypełnić trzy główne cele socjalne na 2030 r. 8 maja 2021 r. szefowie państw lub rządów UE przyjęli deklarację z Porto poświęconą Europie socjalnej. 25 czerwca 2021 r. Rada Europejska z zadowoleniem przyjęła główne cele UE zawarte w Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych, zgodnie z deklaracją z Porto.

Dostępne jest finansowanie UE na rzecz wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, w szczególności w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), który finansuje projekty promujące włączenie społeczne, zwalczające ubóstwo i inwestujące w ludzi, a także w ramach innych funduszy polityki spójności, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz InvestEU.

Europejskie forum zatrudnienia i praw socjalnych jest dorocznym sztandarowym wydarzeniem Dyrekcji Generalnej Komisji ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL). Odbywa się ono po raz pierwszy w tym roku, co jest okazją do uczczenia piątej rocznicy ustanowienia Europejskiego filaru praw socjalnych.

Dodatkowe informacje

Europejski filar praw socjalnych.

Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych

Europejskie forum zatrudnienia i praw socjalnych