pierwsze krajowe profile dotyczące raka w ramach europejskiego rejestru nierówności w przeciwdziałaniu nowotworom

W przededniu Światowego Dnia Walki z Rakiem przypadającego 4 lutego – Komisja i Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) przedstawiają pierwsze krajowe profile dotyczące raka w ramach europejskiego rejestru nierówności w przeciwdziałaniu nowotworom. Profile opracowano dla wszystkich państw członkowskich UE, Norwegii i Islandii.

Profile pokazują, że (w 2018 r.) państwa UE wydały znaczną kwotę 170 mld euro na opiekę onkologiczną. Wynika z nich również, że spośród chorób nowotworowych zdecydowanie najczęstszą przyczyną zgonów pozostaje rak płuc. Profile wskazują też na duże nierówności pod względem umieralności na raka między poszczególnymi państwami UE oraz w ich obrębie. Można to częściowo wytłumaczyć różnym narażeniem na czynniki ryzyka zachorowania na raka, ale także różną zdolnością systemów opieki zdrowotnej do zapewnienia szybkiego i bezpłatnego dostępu do wczesnej diagnostyki oraz wysokiej jakości opieki onkologicznej i leczenia nowotworów. Profile pokazują, że identyfikacja wyzwań i wymiana najlepszych praktyk między państwami członkowskimi może im pomóc w przezwyciężeniu nierówności w walce z rakiem.

Inauguracja profili odbyła się podczas konferencji wysokiego szczebla w ramach europejskiego planu walki z rakiem: Konferencja w sprawie walki z rakiem – równość, doskonałość i innowacje: nowoczesna opieka onkologiczna dla wszystkich, współorganizowana przez Komisję i szwedzką prezydencję Rady Unii Europejskiej.

Dalsze wnioski z krajowych profili dotyczących raka
Z profili można wyciągnąć inne istotne wnioski:
- Po chorobach układu krążenia nowotwory są drugą przyczyną umieralności w UE i odpowiadają za 26 proc. wszystkich zgonów.
- Wskaźniki umieralności na raka w poszczególnych krajach bardzo się różnią, występują też duże różnice w zależności od płci.
- Wskaźniki te wskazują również na znaczne nierówności społeczno-ekonomiczne. Różnice te wynikają częściowo z różnic w narażeniu na czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu, otyłość, szkodliwe spożywanie alkoholu i zanieczyszczenie powietrza. Generalnie, na te czynniki ryzyka częściej narażeni są mężczyźni oraz osoby o niskich dochodach i słabym wykształceniu.
- Różne są też wyzwania, przed którymi stoją kraje UE, jeśli chodzi o zapewnienie wysokiej jakości opieki nad chorymi na raka. Niektóre kraje są dobrze wyposażone, ale borykają się z niedoborem wykwalifikowanych pracowników służby zdrowia, podczas gdy w innych jest dużo wykwalifikowanych lekarzy, ale brakuje np. sprzętu do radioterapii.
- W ostatnich latach wzrosły wydatki na profilaktykę. Nadal stanowią one tylko 3,4 proc. łącznych wydatków na zdrowie.

Działania na rzecz zwalczania nierówności na poziomie UE
Komisja już zrealizowała – w rekordowym czasie – wiele działań w ramach europejskiego planu walki z rakiem. Niedawno, 23 stycznia, Komisja uruchomiła europejską inicjatywę dotyczącą obrazowania raka, aby wesprzeć podmioty świadczące opiekę zdrowotną, instytuty badawcze i innowatorów w jak najlepszym wykorzystaniu innowacyjnych rozwiązań opartych na danych w zakresie leczenia nowotworów i opieki onkologicznej.

Nowe zalecenie Rady w sprawie badań przesiewowych w kierunku raka, przyjęte w grudniu 2022 r., jest również ważnym elementem nowego finansowanego przez UE programu badań przesiewowych w kierunku raka piersi, raka szyjki macicy i raka jelita grubego dla 90 proc. kwalifikujących się Europejczyków. Program ten został rozszerzony na raka płuc, raka prostaty oraz – pod pewnymi warunkami – raka żołądka.

W nadchodzącym roku kontynuowane będą prace nad realizacją ponad 30 działań. Wśród głównych inicjatyw Komisja przedstawi wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie chorób nowotworowych zwalczanych drogą szczepień wraz z aktualizacją zalecenia Rady z 2009 r. w sprawie środowisk wolnych od dymu tytoniowego, aby zwiększyć ochronę obywateli przed tytoniem i pomóc w realizacji do 2024 r. celu, jakim jest „pokolenie wolne od tytoniu".

Kontekst
W ramach pierwszej edycji z 1 lutego 2023 r. opracowano łącznie 29 profili krajowych dotyczących raka (UE-27, Islandia i Norwegia). Profile służą jako narzędzie do określania nierówności w profilaktyce nowotworów i opiece nad chorymi na raka. Rzucają one światło na najważniejsze osiągnięcia, wyzwania i dysproporcje w poszczególnych krajach i pozwalają na porównanie wyników poszczególnych krajów z sytuacją w całej UE. Może to pomóc decydentom politycznym, jak ukierunkować inwestycje i interwencje na szczeblu regionalnym, krajowym i unijnym w ramach europejskiego planu walki z rakiem.

Europejski plan walki z rakiem jest jednym z podstawowych filarów Europejskiej Unii Zdrowotnej zapowiedzianej przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen w 2020 r. W planie walki z rakiem, realizowanym od 2021 r., określono nowe podejście UE do profilaktyki nowotworów, ich leczenia oraz opieki nad chorymi na raka dzięki zintegrowanemu podejściu zgodnemu z zasadą „zdrowie we wszystkich politykach" i opartemu na porozumieniu zainteresowanych stron. Zaproponowano w nim 10 inicjatyw przewodnich i wiele działań dotyczących całej ścieżki opieki w przypadku choroby.

Dodatkowe informacje
Zestawienie informacji – Europejski plan walki z rakiem: obecna sytuacja
Zestawienie informacji – Krajowe profile dotyczące raka
Krajowe profile dotyczące raka
Europejski rejestr nierówności w przeciwdziałaniu nowotworom
Europejski plan walki z rakiem