.

Jak instrumenty EBI oraz Komisji Europejskiej mogą uzupełnić wsparcie z programów regionalnych i wspólnie wesprzeć sprawiedliwą transformację w regionach górniczych.

-  Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), Komisja Europejska (KE) oraz Województwo Śląskie zorganizowały konferencję poświęconą instrumentom dłużnym oraz łączonym, które mogą być wykorzystane w ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji.

-  Finansowanie to może wspierać inwestycje publiczne i prywatne w regionach, które najsilniej odczuwają skutki trwającego obecnie w Europie procesu przechodzenia na model gospodarki neutralnej dla klimatu.

Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji jest jednym z kluczowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, czyli unijnego planu osiągnięcia neutralności klimatycznej Europy do 2050 r. Mechanizm ten składa się ze środków bezzwrotnych (dotacji) z I Filaru, czyli Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, ale również z instrumentów zwrotnych oraz łączonych, tj. II Filaru – komponentu sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU oraz III Filaru – instrumentu pożyczkowego dla sektora publicznego. Instrumenty wsparte są szeroką ofertą doradczą.

W ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji, Komisja Europejska udziela wsparcia państwom członkowskim, które zidentyfikowały terytoria, które prawdopodobnie są dotknięte lub w najbliższym czasie  najbardziej odczują skutki transformacji w kierunku neutralności klimatycznej. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji jest pierwszym filarem tego mechanizmu i wspiera dywersyfikację gospodarczą i rekonwersję obszarów objętych transformacją m.in. poprzez: podnoszenie i zmianę kwalifikacji pracowników, inwestycje w małe i średnie przedsiębiorstwa, tworzenie nowych firm, badania naukowe i innowacje, poprawę środowiska, inwestycję w czystą energię, pomoc w poszukiwaniu pracy, a także przekształcenie istniejących instalacji wysokoemisyjnych.

Drugi filar Mechanizmu to komponent sprawiedliwej transformacji w ramach programu InvestEU. Celem programu jest, dzięki gwarancjom KE, mobilizacja zarówno inwestycji prywatnych jak i  publicznych, charakteryzujących się wyższym poziomem ryzyka, zlokalizowanych w regionach sprawiedliwej transformacji. Program InvestEU koncentruje się na czterech obszarach, które odzwierciedlają kluczowe priorytety polityki UE: (a) zrównoważona infrastruktura; (b) badania i rozwój, innowacje i cyfryzacja; (c) MŚP; oraz (d) inwestycje społeczne i umiejętności.

Dzięki porozumieniu Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Inwestycyjnego regiony, które najsilniej odczuwają skutki trwającego obecnie w Europie procesu przechodzenia na model gospodarki neutralnej dla klimatu, zyskają możliwość skorzystania z dotacji i kredytów dostępnych w ramach instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego, czyli Filaru III MST. Instrument ten ma na celu wspieranie procesu odchodzenia od paliw kopalnych w sposób sprawiedliwy i korzystny dla wszystkich – w tym dla społeczności, które dotychczas utrzymywały się głównie z górnictwa lub innych negatywnie wpływających na środowisko gałęzi przemysłu.

Instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego umożliwia podmiotom publicznym, które planują realizację projektów inwestycyjnych w dotkniętych regionach, jednoczesne korzystanie z kredytów EBI oraz grantów UE, co przekłada się na zmniejszenie obciążenia finansowego dla budżetu publicznego. Do objęcia finansowaniem kwalifikują się projekty zlokalizowane na lub przynoszące korzyści terytoriom, które – zgodnie z przedstawionymi przez państwa członkowskie i zatwierdzonymi przez Komisję planami terytorialnymi sprawiedliwej transformacji – stają przed największymi wyzwaniami w związku z odchodzeniem od paliw kopalnych i likwidacją wysokoemisyjnych gałęzi przemysłu. W Polsce następujące powiaty mogą liczyć na wsparcie w ramach mechanizmu sprawiedliwej transformacji: koniński, wałbrzyski, piotrowski, sieradzki, rybnicki, bytomski, gliwicki, sosnowiecki, tyski, katowicki, bielski, oświęcimski.

EBI udostępni do 2027 roku środki finansowe w wysokości nawet 10 mld EUR, które posłużą do pobudzania inwestycji pozwalających obniżyć koszty społeczno-gospodarcze transformacji, a tym samym ułatwiających tworzenie nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy oraz nowej infrastruktury.

Wiceprezes EBI prof. Teresa Czerwińska powiedziała: „Odejście od paliw kopalnych jest niezbędne by zahamować proces ocieplania się klimatu i powinno być priorytetem nawet pomimo trudnych warunków makroekonomicznych i wojny w Ukrainie i jej następstw. Środki z Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji mają ten proces usprawnić i odciążyć finansowo regiony w UE, które najbardziej tych środków potrzebują. W Polsce uprawnionych jest kilka regionów i liczymy, że to finansowanie wesprze transformację i lokalny rozwój."

Komisarz UE ds. spójności i reform Elisa Ferreira w trakcie swojego przemówienia podkreśliła, że: „Polska jest jednym z najbardziej wysokoemisyjnych krajów w Europie. Stawia to Polskę na czele trwającej rewolucji energetycznej i klimatycznej. Dlatego też Polska jest Państwem Członkowskim, które otrzymuje najwyższy odsetek wsparcia w ramach Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji. Kilka z polskich regionów, w tym Śląsk, gdzie spotykają się Państwo dziś, są szczególnie podatne na zagrożenia."

„Kwestie związane z wydatkowaniem środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji stanowią już nie przedmiot dyskusji, co realizacji. Jesteśmy po spotkaniach z przedstawicielami strony związkowej, odbyło się także kolejne spotkanie z wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej, Fransem Timmermansem i krok po kroku wskazujemy te obszary, gdzie pieniądze z FST będą lokowane, a przypomnę jest to kwota 2,2 mld euro. Nasza transformacja musi być w pewnym sensie „sprytna", aby móc stworzyć nowe gałęzie i nowe przestrzenie w przemyśle, którego wspólnym mianownikiem mają być technologie przyjazne środowisku naturalnemu. Trzeba liczyć się z tym, że sektor górniczy w miarę upływu kolejnych lat będzie stopniowo zamykany, zaś związki zawodowe podpisały umowę społeczną, w której zgodziły się na realizację takiego właśnie scenariusza. Dlatego mając tę świadomość, musimy tworzyć zupełnie nowe branże. Ważnym aspektem jest rewitalizacja terenów pogórniczych i poprzemysłowych, które muszą dostać nowe życie. Tam zostaną w przyszłości stworzone nowe miejsca pracy. Województwo Śląskie wspólnie z Głównym Instytutem Górnictwa zakończyło dość ważny etap, trwający od 2019 roku, którym było inwentaryzacja tych terenów. Samych takich miejsc o stricte górniczym charakterze mamy w województwie 330, a poprzemysłowych 270. Status właścicielski tych terenów jest różny. Jako samorządowiec na pewno wolałbym, aby zostały one przekazane samorządom, niemniej jest to mapa bardzo czytelna dla inwestorów. Jakie będą to kierunki, czas pokaże." – powiedział Marszałek Województwa Śląskiego, Jakub Chełstowski.

„Teraz jeszcze bardziej niż 5 lat temu - gdy zaproponowaliśmy w Parlamencie Europejskim powołanie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji - widać, dlaczego tak bardzo takie instrumenty są nam w Unii Europejskiej potrzebne. Dziś to nie są już tylko narzędzia do walki ze smogiem, czy szerzej - o ochronę klimatu i środowiska oraz o to, by każdy podczas niezbędnych w tej walce przemian otrzymał odpowiednią pomoc. Dziś, w sytuacji zbrodniczej napaści Rosji na Ukrainę i naszego – w końcu! – odcięcia się od rosyjskich dostaw energii, dzięki którym Putin budował swoje imperium, mechanizm sprawiedliwej transformacji przekłada się także na nasze bezpieczeństwo: energetyczne, gospodarcze, ale i to najbardziej egzystencjonalne. Dlatego tak ważne jest również, by EBI był nie tylko Bankiem Klimatycznym, ale przede wszystkim - Bankiem Transformacji Energetycznej, a pozyskiwane z niego środki były dobrze i sprawnie wykorzystywane w najbardziej potrzebujących regionach Unii, takich jak nasze województwo śląskie." - powiedział Jerzy Buzek, poseł do Parlamentu Europejskiego.

 
Mechanizm sprawiedliwej transformacji

Rezygnacja z wydobycia węgla oraz produkcji przemysłowej i wytwarzania energii metodami generującymi duże ilości CO2 pociąga za sobą szereg zmian, tj.:

-  transformację energetyczną, której celem jest znalezienie nowych źródeł umożliwiających wytwarzanie energii cieplnej i elektrycznej;

-  transformację ekologiczną, która polega, na przykład, na oczyszczaniu terenów pokopalnianych;

-  transformację społeczno-gospodarczą, która ma na celu przyciąganie nowych pracodawców, a tym samym zrekompensowanie utraty miejsc pracy i spadku dochodów podatkowych;

-  transformację infrastrukturalną, która jest warunkiem wstępnym przyciągania nowych sektorów przemysłu do zainteresowanych regionów.

Mechanizm sprawiedliwej transformacji – będący kluczowym elementem Europejskiego Zielonego Ładu – jest odpowiedzią na koszty społeczne i gospodarcze związane z transformacją do osiągnięcia gospodarki neutralnej dla klimatu. W ramach tego mechanizmu wspierane są projekty zlokalizowane w regionach objętych mechanizmem sprawiedliwej transformacji wskazanych przez państwa członkowskie i Komisję w terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji bądź na obszarach, gdzie realizacja projektów przyniesie korzyści regionom FST.

Mechanizm tworzą trzy filary finansowe: (i) Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, (ii) wyspecjalizowany system sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU oraz (iii) instrument pożyczkowy na rzecz sektora publicznego. EBI wspiera wszystkie trzy filary na zasadach opisanych w opracowaniu zatytułowanym „Wspieranie mechanizmu sprawiedliwej transformacji – kompleksowa propozycja Grupy EBI". Szeroka jest również oferta doradcza w ramach InvestEU Advisory HUB, JASPERS, Target oraz Platformy Sprawiedliwej Transformacji.

Więcej informacji

-  Mapa potencjalnych i zatwierdzonych terytoriów objętych sprawiedliwą transformacją

-  Podmioty publiczne mogą składać wnioski o finansowanie w formie dotacji w ramach instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego pod tym adresem: Mechanizm sprawiedliwej transformacji (europa.eu)

-  Wsparcie EBI na rzecz sprawiedliwej transformacji

-  Wspieranie mechanizmu sprawiedliwej transformacji – kompleksowa propozycja Grupy EBI

 
Informacje ogólne:

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) jest instytucją Unii Europejskiej udzielającą kredytów długoterminowych, której udziałowcami są państwa członkowskie. Bank zapewnia długoterminowe wsparcie finansowe dla rzetelnie przygotowanych inwestycji, przyczyniając się w ten sposób do realizacji celów polityki unijnej. Europejski Bank Inwestycyjny prowadzi działalność w około 160 krajach i jest największym na świecie wielostronnym kredytodawcą finansującym działania w dziedzinie klimatu. W swoim planie działania banku klimatycznego do 2025 roku Grupa EBI wyznaczyła cztery nadrzędne cele, wśród których znalazło się „zapewnienie wszystkim sprawiedliwej transformacji". Ambicją EBI jest wsparcie do 2030 roku inwestycji o wartości 1 bln EUR w działania na rzecz klimatu i zrównoważony ekologicznie rozwój oraz dostosowanie wszystkich nowych operacji do założeń i zasad porozumienia paryskiego.