Inicjatywy Komisji obejmują rozmaite aspekty migracji, takie jak: wzmocnienie kontroli ruchu granicznego i poprawa zarządzania ruchem w ramach porozumienia z Schengen, ukończenie budowy wspólnego europejskiego systemu azylowego, precyzyjniejsze ukierunkowanie legalnej migracji, wymiana najlepszych wzorów w dziedzinie umożliwiania imigrantom pomyślnej integracji, oraz strategiczna koncepcja stosunków z państwami trzecimi w dziedzinie polityki migracji. Wymienione inicjatywy mają uzupełniać doraźne środki krótkoterminowe, podjęte już przez Komisję w reakcji na stan migracji w rejonie Morza Śródziemnego oraz presji migracyjnej na państwa członkowskie położone na granicach zewnętrznych Unii.
„Nie ulega dziś wątpliwości, że UE potrzebuje solidnej, wspólnej polityki azylowej i migracyjnej. Fakt ten stał się jeszcze bardziej bezdyskusyjny w ostatnich miesiącach – w kontekście historycznych przemian, jakie następują w krajach Północnej Afryki. UE musi stanąć na wysokości zadania, pielęgnując swoją misję bezpiecznej przystani dla wszystkich potrzebujących ochrony, a jednocześnie okazując solidarność tym krajom Afryki Północnej, które przejęły obecnie większą część uchodźców z Libii, jak również tym spośród państw członkowskich, do których trafia największa liczba migrantów przeprawiających się przez morze. Faktem jest, że UE mogłaby przy tym skorzystać z kontrolowanego napływu migracji zarobkowej, uzupełniającej przewidywane luki na rynkach pracy w wielu branżach, oraz zapobiegając przewidywanemu na najbliższe lata schyłkowi starzejącej się populacji aktywnej zawodowo. Migracja ta musi jednak być odpowiednio kontrolowana – co oznacza zagwarantowanie skutecznej kontroli granicznej i możliwości zawrócenia nielegalnych imigrantów. Znaczy to również, że w sytuacji nadzwyczajnego napływu imigracyjnego nie możemy pozostawić państw członkowskich położonych na granicach zewnętrznych samym sobie. Konieczne będzie nawiązanie partnerstw z krajami spoza UE, dzięki którym podejmiemy współpracę w zakresie migracji i mobilności. Musimy pamiętać o tych długofalowych celach, jednocześnie rozwiązując najpilniejsze problemy wywołane przez burzę, jaka objęła Afrykę Północną.” – objaśnia Cecilia Malmström, unijna komisarz do spraw wewnętrznych.
Wydarzenia w rejonie Morza Śródziemnego niosą milionom ludzi nadzieję lepszego życia – powodując zarazem napływ ponad 650 tysięcy emigrantów z Libii, uciekających przed przemocą. Do wybrzeży Europy dobiła jak dotąd garstka tych uciekinierów poszukujących azylu. Niemniej już ponad 25 tysięcy osób szukających lepszego losu znalazło się w UE. Niektóre z państw członkowskich UE są wprost narażone na masowy napływ imigrantów – ale nie znaczy to, że powinny radzić sobie z tym problemem na szczeblu krajowym. Skala problemu wymaga mobilizacji wszystkich państw członkowskich na poziomie UE.
„Niedawne wydarzenia budzą również niepokój co do prawidłowego funkcjonowania systemu z Schengen. Nieograniczona swoboda poruszania się osób ponad granicami państw w UE stanowi istotne osiągnięcie, którego nie należy się wyzbywać, ale które wymaga raczej umocnienia. Dlatego też Komisja wystąpiła już z propozycją poprawy mechanizmów oceny, gwarantujących faktyczną kontrolę granic zewnętrznych. W trosce o zabezpieczenie stabilności w obszarze Schengen, może zajść konieczność uwzględnienia czasowego przywrócenia ograniczonych kontroli ruchu granicznego, na absolutnie wyjątkowych warunkach, jak na przykład: obejmujących część granic zewnętrznych, które znalazły się pod szczególnym naporem migracyjnym.” – precyzuje komisarz Cecilia Malmström.
Unia Europejska sprawnie odpowiada na te wyzwania z użyciem wszelkich narzędzi operacyjnych i finansowych, jakie ma do dyspozycji. Zmobilizowano środki finansowe na zarządzanie kryzysem humanitarnym wywołanym nagłym napływem uchodźców i przesiedleńców w państwach sąsiadujących z Libią. To uzupełnienie środków z funduszy bilateralnych umożliwiło zapewnienie tymczasowego schronienia dla uchodźców i przesiedleńców, zaspokojenie ich podstawowych potrzeb i pomoc niektórym z nich w drodze powrotnej do państw pochodzenia. Agencja FRONTEX rozpoczęła wspólną operację w ramach europejskiej sieci patroli „Hermes 2011”, by pomóc Włochom w opanowaniu niełatwej sytuacji imigrantów i uchodźców, lądujących na włoskim wybrzeżu. EUROPOL wysłał do Włoch zespół ekspertów, aby pomóc tamtejszym organom ścigania w identyfikacji potencjalnych przestępców oferujących przemyt ludzi wśród nielegalnych imigrantów, którzy dotarli do terytorium Włoch. Państwa członkowskie najbardziej narażone na rosnący napływ uchodźców i nielegalnych imigrantów otrzymały pomoc finansową.
Mimo wszechstronnej odpowiedzi ze strony UE w sytuacji kryzysowej, obecna sytuacja obnażyła nasze słabe punkty, to jest możliwości usprawnienia pewnych aspektów działań UE w takich sytuacjach oraz w zarządzaniu migracjami w ogóle. Dlatego właśnie Komisja występuje z całą serią inicjatyw obejmujących następujące aspekty:
- zbudowanie, do roku 2012, wspólnego europejskiego systemu azylowego, zgodnego z fundamentalnymi wartościami i zobowiązaniami międzynarodowymi Unii;
- umocnienie kontroli granicznych i zarządzania w ramach porozumienia z Schengen w celu kontrolowania nielegalnej imigracji i zapanowania nad nią, by zapewnić, żeby każde z państw członkowskich skutecznie kontrolowało pewien wycinek zewnętrznych granic UE zgodnie z duchem i literą prawodawstwa unijnego, jednocześnie budując zaufanie i wiarę w skuteczność unijnego systemu zarządzania przepływami migracyjnymi;
- lepsze ukierunkowanie legalnej imigracji do UE w celu usprawnienia migracji osób posiadających odpowiednie kwalifikacje, dzięki którym mogą one uzupełnić przewidywane braki siły roboczej i umiejętności na rynku pracy, przyczyniając się do naprawy postępującego uszczuplenia populacji w wieku aktywności zawodowej;
- upowszechnianie najlepszych wzorów w polityce poszczególnych państw członkowskich w zakresie integracji legalnych imigrantów w UE, tak, by zapewnić maksymalne korzyści imigracji dla gospodarki, przy uwzględnieniu koniecznej harmonii życia społecznego w Unii;
- strategiczna koncepcja stosunków z krajami trzecimi w sprawach migracji, zmierzająca do usprawnienia przepływu osób poprzez zwiększenie szans na legalną migrację, w połączeniu ze środkami zapobiegającymi migracji nielegalnej.
Dalsze kroki
Komunikat Komisji posłuży za podstawę debaty w trakcie nadzwyczajnego szczytu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych zwołanego na 12 maja, po czym już 24 czerwca nastąpi dyskusja o sprawach migracji na szczycie Rady Europejskiej. Towarzyszyły będą mu następnie, już w nadchodzących tygodniach i miesiącach, równoległe inicjatywy – w szczególności pakiet migracyjny, który ma zostać przedłożony kolegium do przyjęcia już 24 maja br.
Szerszy kontekst
Od początku roku w kilku państwach Afryki Północnej, w szczególności w Libii miały miejsce masowe przesiedlenia ludności. Zgodnie z najnowszymi szacunkami ponad 650 000 osób opuściło terytorium Libii, uciekając przed panującą tam przemocą. Ludność ta została życzliwie przyjęta w państwach sąsiednich, głównie w Tunezji i Egipcie, przy czym wielu osobom udało się później, samodzielnie lub korzystając ze wsparcia, powrócić do swoich krajów.
Ponad 25 tysiącom imigrantów, głównie z Tunezji, a w mniejszym stopniu z innych państw Afryki, udało się przedostać nielegalnie na terytorium Unii po dotarciu do brzegów Włoch (w większości przypadków: włoskiej wyspy Lampedusa) i Malty, stąd oba te państwa są poważnie obciążone napływem imigrantów. Oprócz przesiedleńców i imigrantów z terytorium Libii wyruszyła znaczna liczba uchodźców będących obywatelami różnych państw, w tym Somalii, Erytrei i Sudanu, a części z nich również udało się dotrzeć do Włoch i Malty. Rozwój wydarzeń doprowadził do coraz większej presji na systemy ochrony i możliwości przyjęcia nowych migrantów w niektórych państwach członkowskich UE.
Dodatkowe informacje
MEMO/11/273
Bliższe informacje o działalności Komisji Europejskiej w obliczu napływów migracyjnych z Afryki Północnej: MEMO/11/226
Szczegółowe informacje dotyczące proponowanych przez Komisję zmian w zakresie przeglądu stosowania dorobku prawnego Schengen: IP/10/1493
Strona internetowa Cecilii Malmström, unijnej komisarz do spraw wewnętrznych:
http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/malmstrom/welcome/default_en.htm
Strona internetowa Dyrekcji Generalnej do Spraw Wewnętrznych Komisji Europejskiej: