Europe Direct Poznań

Data publikacji: 14.07.2011

Jaka unijna polityka rybołówstwa w przyszłości?

W swojej propozycji dotyczącej dogłębnej reformy wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) Komisja Europejska przedstawiła radykalne podejście do zarządzania połowami w Europie.

Przygotowane plany zabezpieczają zarówno zasoby rybne jak i źródła utrzymania rybaków w przyszłości, równocześnie kładąc kres przełowieniu i zapobiegając uszczupleniu zasobów ryb. Reforma wprowadzi zdecentralizowane podejście do zarządzania połowami opartego na wiedzy naukowej, które będzie wdrażane na poziomie regionów i akwenów, a także udoskonali uregulowania prawne w wymiarze unijnym i międzynarodowym dzięki porozumieniom o zrównoważonym zarządzaniu połowami.

Przedstawiając propozycje, Maria Damanaki, komisarz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa, stwierdziła: „Konieczne są działania, aby zapewnić bezpieczny poziom wszystkich naszych zasobów ryb i ich zachowanie dla obecnych i przyszłych pokoleń. Tylko pod takim warunkiem rybacy mogą nadal łowić i dzięki tej działalności zarabiać na życie na przyzwoitym poziomie.”

Pani komisarz dodała: „Oznacza to, że musimy zarządzać zasobami w sposób rozsądny, pozyskując to, co możliwe, lecz utrzymując zasoby na poziomie niezagrażającym ich zdrowiu i przyszłemu rozwojowi. Zyskamy dzięki temu większe połowy, zdrowe środowisko i bezpieczeństwo zaopatrzenia w ryby i owoce morza. Jeśli prawidłowo przeprowadzimy tę reformę, rybacy i społeczności żyjące na terenach nadmorskich zyskają w dłuższej perspektywie pewność lepszej przyszłości. A wszyscy Europejczycy będą mieli większy wybór świeżych ryb, pochodzących zarówno z hodowli jak i bezpośrednio z mórz.”

Zrównoważone i długoterminowe rozwiązania są kluczowym aspektem przedstawionych w dniu dzisiejszym propozycji, które zawierają następujące elementy:

- wszystkim zasobom rybnym musi zostać przywrócona równowaga do 2015 r., co odpowiada zobowiązaniom UE podjętym na arenie międzynarodowej;

- przyjęte zostanie podejście ekosystemowe w odniesieniu do wszystkich połowów z długoterminowymi planami opartymi na najlepszej dostępnej wiedzy naukowej;

- zaprzestanie marnotrawstwa żywności i ograniczenie strat gospodarczych poprzez stopniowe eliminowanie praktyki wyrzucania z powrotem do morza przypadkowo złowionych ryb (tzw. odrzuty); rybacy będą zobowiązani do wyładunku wszystkich złowionych ryb;

- propozycje obejmują także wyraźne cele w zakresie przeławiania i stosowny harmonogram: podejście rynkowe, takie jak indywidualne zbywalne udziały połowowe; środki wspierające rybołówstwo na niewielką skalę; udoskonalony system gromadzenia danych oraz strategię służącą promocji zrównoważonej akwakultury w Europie;

- konsumenci będą mogli uzyskać pełną informację na temat jakości i zrównoważonego charakteru kupowanych produktów;

- ogólne zasady polityki i cele określać będzie Bruksela, natomiast państwa członkowskie będą decydować o najbardziej odpowiednich środkach ochrony zasobów i stosować te środki. Uprości to proces, a także sprzyjać będzie rozwiązaniom odpowiadającym regionalnym i lokalnym potrzebom;

- przedsiębiorcy działający w sektorze połowów będą musieli sami podejmować decyzje gospodarcze o dostosowaniu rozmiarów ich floty do możliwości połowowych. Organizacje rybaków odegrają istotną rolę w sterowaniu zaopatrzeniem rynków i zwiększeniu dochodów rybaków;

- na finansowe wsparcie będą mogły liczyć tylko inicjatywy sprzyjające ochronie środowiska oraz zrównoważonemu i inteligentnemu rozwojowi. Rygorystyczny mechanizm kontrolny wykluczy wszelkie przypadki finansowania działalności nielegalnej lub skutkującej nadmierną zdolnością połowową;

- w ramach organów międzynarodowych i poprzez kontakty z państwami trzecimi UE podejmować będzie podobne jak u siebie działania na arenie międzynarodowej w celu propagowania zasad dobrej administracji i prawidłowego zarządzania zasobami morskimi w innych częściach świata.

Przebieg procedury

Połowy w UE napotykają na szereg powiązanych ze sobą problemów. Większość zasobów przeławia się, ponieważ flota jest zbyt wielka i zbyt wydajna. Połowy z roku na rok spadają a społeczności na terenach nadmorskich, które często utrzymują się tylko z połowów, obserwują, jak zmniejszają się ich możliwości gospodarcze. W procesie decyzyjnym przywódcy polityczni zazwyczaj biorą pod uwagę interesy krótkoterminowe, pomijając kwestię zachowania zasobów w perspektywie długoterminowej. A odgórne podejście prawne z Brukseli jak do tej pory w niewielkim stopniu zachęcało do odpowiedzialności i działań sprzyjających zrównoważonemu wykorzystywaniu zasobów.

W kwietniu 2009 r. w zielonej księdze poddano analizie wady obecnej polityki i rozpoczęto konsultacje społeczne, które trwały do końca 2010 r. Zebrane w wyniku konsultacji informacje i wnioski wśród zainteresowanych stron przyczyniły się do przygotowania dzisiejszego pakietu reform, który składa się z następujących elementów:

- wniosek legislacyjny w sprawie nowego rozporządzenia określającego główne zasady WPRyb;

- wniosek legislacyjny w sprawie nowej polityki rynkowej;

- komunikat na temat zewnętrznego wymiaru WPRyb;

- główny komunikat wyjaśniający powiązania pomiędzy powyższymi elementami.

Nowy pakiet zostanie przedłożony Parlamentowi Europejskiemu i Radzie w celu jego przyjęcia w ramach zwykłej procedury ustawodawczej (procedura współdecyzji). Celem Komisji jest przyjęcie i wprowadzenie w życie nowych przepisów do dnia 1 stycznia 2013 r.

Pod koniec tego roku Komisja planuje przedstawić nowy mechanizm finansowania gospodarki morskiej i rybołówstwa, zgodny z wieloletnimi ramami finansowymi.

Więcej informacji:

- dodatkowe informacje na temat propozycji znajdują się w Memo/11/503;

- dokumenty dotyczące polityki i pozostałe informacje dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/fisheries/reform/index_pl.htm

KE IP/11/873

Pytania i odpowiedzi dotyczące reformy wspólnej polityki rybołówstwa

Proponowana przez Komisję nowoczesna i uproszczona wspólna polityka rybołówstwa (WPRyb) ma na celu zrównoważenie połowów – pod względem środowiskowym, ekonomicznym i społecznym. Eliminując nadmierne połowy i określając uprawnienia do połowów na podstawie opinii naukowych, nowa polityka pozwoli zwiększyć liczebność ryb do poziomów gwarantujących zrównoważenie zasobów. Ponadto zapewni obywatelom UE stabilne i pewne zaopatrzenie w zdrową żywność w perspektywie długofalowej; polityka ta będzie sprzyjać również dobrej koniunkturze w sektorze połowowym, a także pomoże rybakom uniezależnić się od dotacji i przyczyni się do tworzenia nowych możliwości w zakresie miejsc pracy i wzrostu w obszarach przybrzeżnych.

Dlaczego potrzebujemy nowej polityki?

Europejska polityka rybołówstwa wymaga pilnej reformy. Statki poławiają tak duże ilości ryb, że stada nie nadążają z reprodukcją, co sprawia, że zasoby ryb ulegają uszczupleniu, a morskie ekosystemy są zagrożone. Obecnie trzy na cztery stada ryb są przełowione: 82 proc. stad śródziemnomorskich oraz 63 proc. stad atlantyckich. Sektor połowowy odnotowuje coraz mniejsze połowy, a jego przyszłość jest niepewna.

W związku z tym Komisja proponuje gruntowną reformę tej polityki. Chodzi w niej o stworzenie warunków zapewniających lepsze perspektywy zarówno dla ryb, jak i rybołówstwa, a także dla środowiska morskiego. Reforma wniesie wkład w realizację strategii „Europa 2020”, a polityka rybołówstwa zostanie ujęta w ramach szerzej pojętej gospodarki morskiej. Dzięki temu powstaną spójniejsze rozwiązania dla mórz i obszarów przybrzeżnych w UE, sprzyjające dobrym wynikom ekonomicznym w tym sektorze, rozwojowi sprzyjającemu włączeniu społecznemu i większej spójności w regionach przybrzeżnych.

Najważniejszy element proponowanej reformy stanowi zrównoważone zarządzanie rybołówstwem. Zrównoważenie połowów oznacza takie natężenie połowów, które nie zagraża reprodukcji stad i zapewnia wysokie połowy w perspektywie długoterminowej. Wymaga to kontroli ilości ryb poławianych na morzu. Komisja proponuje, aby do 2015 r. stada ryb zaczęto obowiązkowo eksploatować zgodnie z poziomami gwarantującymi zrównoważenie, zdefiniowane jako najwyższy połów, którego corocznie można bezpiecznie dokonać, i który pozwala utrzymać wielkość populacji ryb na poziomie zapewniającym jej maksymalną produktywność. Poziom ten określa się jako „maksymalny podtrzymywalny połów”. Powyższy cel określono w Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza, a w 2002 r. na Światowym Szczycie w sprawie Zrównoważonego Rozwoju przyjęto go jako cel, który do 2015 r. należy osiągnąć na całym świecie.

Zgodnie z szacunkami , gdyby stada eksploatowano zgodnie z powyższą zasadą, ich wielkość wzrosłaby o ok. 70 proc. Ogólne połowy zwiększyłyby się o ok. 17 proc., marże zysku można by pomnożyć przez trzy, rentowność inwestycji wzrosłaby sześciokrotnie, a wartość dodana brutto dla sektora połowów wzrosłaby o ok. 90 %, co w najbliższej dekadzie równa się kwocie 2,7 mld euro.

Poławianie w sposób zrównoważony pozwoliłoby również uniezależnić sektor połowów od wsparcia ze środków publicznych. Ułatwiłoby to osiągnięcie stabilnych cen na przejrzystych warunkach, co przyniosłoby niewątpliwe korzyści konsumentom. Silny, wydajny i rentowny sektor dobrze funkcjonujący w warunkach rynkowych odgrywałby ważniejszą i aktywniejszą rolę w gospodarowaniu zasobami.

Jakie są główne elementy propozycji?

Wieloletnie zarządzanie ekosystemowe

Pomyślna odbudowa gospodarki rybackiej w Europie wymaga skuteczniejszej ochrony środowiska morskiego. Łowiska unijne będą odtąd zarządzane za pomocą planów wieloletnich i zgodnie z podejściem ekosystemowym oraz zasadą ostrożności, aby ograniczyć oddziaływanie połowów na ekosystemy morskie. Sektor połowów uzyska lepszą i stabilniejszą podstawę do długofalowego planowania i inwestowania. Takie rozwiązanie pozwoli chronić zasoby i maksymalizować długoterminowe połowy.

Wieloletnie plany zarządzania powinny dotyczyć łowisk a nie – jak obecnie – poszczególnych stad. Dzięki temu mniejsza liczba planów obejmie większą liczbę stad ryb, aby do 2015 r. osiągnąć poziomy gwarantujące zrównoważenie. Stada nieobjęte planami będą zarządzane na podstawie uprawnień do połowów ustalanych przez Radę i innych środków ochronnych i technicznych, które stanowią część proponowanego zbioru instrumentów.

Zakaz odrzutów

Szacuje się, że odrzuty - czyli wyrzucanie niepożądanych ryb za burtę - stanowią 23 proc. wszystkich połowów (a w niektórych rodzajach połowów znacznie więcej!). Te niedopuszczalne praktyki zostaną wyeliminowane za pomocą dokładnego harmonogramu wdrożenia i w połączeniu ze środkami dodatkowymi. Rybacy będą zobowiązani do wyładunku wszystkich złowionych gatunków poławianych przemysłowo. Ryb o zbyt małych wymiarach nie będzie można sprzedawać w celu spożycia przez ludzi.

Państwa członkowskie dopilnują, by ich statki rybackie były tak wyposażone, aby mogły prowadzić pełną dokumentacje wszystkich działań związanych z połowami i przetwarzaniem. Dzięki temu będzie można monitorować przestrzeganie obowiązku wyładunku wszystkich połowów.

Takie rozwiązanie umożliwi uzyskanie bardziej wiarygodnych danych dotyczących stad ryb, pomoże w lepszym zarządzaniu i poprawi efektywne gospodarowanie zasobami. Ponadto zmotywuje ono rybaków do unikania niepożądanych połowów za pomocą rozwiązań technicznych, np. bardziej selektywnych narzędzi połowowych.

Rentowność połowów

W 2014 r. zostanie wprowadzony system zbywalnych udziałów połowowych (zwanych koncesjami), obowiązujący statki o długości powyżej 12 metrów i wszystkie statki stosujące narzędzia ciągnione. Państwa członkowskie będą rozdzielały koncesje w przejrzysty sposób zgodnie z zasadami ustalonymi na szczeblu UE. Właściciel koncesji będzie miał prawo do części krajowych uprawnień do połowów na każdy rok. Operatorzy będą mogli wynajmować swoje koncesje lub prowadzić handel nimi w swoich państwach członkowskich, ale nie między tymi państwami. Koncesje będą ważne przez co najmniej 15 lat, lecz w przypadku poważnego naruszenia przepisów przez posiadacza będzie można je anulować przed datą wygaśnięcia ważności. Państwa członkowskie mogą stworzyć rezerwę i wprowadzić opłatę za wydanie koncesji.

Ten nowy system zapewni sektorowi połowów perspektywy długoterminowe, większą elastyczność i odpowiedzialność, jednocześnie zmniejszając nadmierną zdolność połowową. Operatorzy zostaną zmotywowani do zwiększenia koncesji, a inni być może postanowią zrezygnować z działalności w sektorze. Przewiduje się, że w ramach systemu dochody mogą wzrosnąć o ponad 20 proc., a wynagrodzenia załóg od ok. 50 proc. do ponad 100 proc. do roku 2022 .

Wsparcie dla rybołówstwa łodziowego

Flota łodziowa stanowi 77 proc. całej floty UE pod względem liczby statków, ale jedynie 8 proc. pod względem pojemności (wielkości statku) i 32 proc. z punktu widzenia mocy silnika. Łodziowe rybołówstwo przybrzeżne ma często duże znaczenie dla struktury społecznej i tożsamości kulturowej na wielu obszarach przybrzeżnych w Europie. W związku z tym wymaga szczególnego rodzaju wsparcia. W zreformowanej WPRyb prawo państw członkowskich do ograniczenia połowów w strefie do 12 mil morskich od linii brzegowej przedłużono do 2022 r. Rybołówstwo łodziowe może również zostać wyłączone z systemu zbywalnych koncesji połowowych. Przyszły instrument finansowy dla rybołówstwa będzie obejmował środki korzystne dla rybołówstwa łodziowego i pomoże gospodarkom lokalnym w dostosowaniu się do zmian.

Rozwój zrównoważonej akwakultury

Lepsze ramy prawne dla akwakultury zwiększą produkcję i podaż żywności pochodzącej z morza w UE, zmniejszą zależność od importu ryb oraz pobudzą wzrost w regionach przybrzeżnych i wiejskich. Do 2014 r. państwa członkowskie sporządzą krajowe plany strategiczne w celu usunięcia przeszkód administracyjnych i utrzymania norm środowiskowych, społecznych i gospodarczych w sektorze chowu i hodowli ryb. Zostanie powołany nowy komitet doradczy ds. akwakultury, który będzie doradzał w kwestiach związanych z tym sektorem. W rozwoju akwakultury widać wyraźny wymiar unijny: wybory strategiczne dokonywane na szczeblu krajowym mogą mieć wpływ na rozwój w sąsiednich państwach członkowskich.

Rozwój wiedzy naukowej

Trafne decyzje dotyczące zarządzania oraz skuteczna realizacja zreformowanej WPRyb wymagają wiarygodnych i aktualnych informacji o stanie zasobów morskich. We wniosku określono podstawowe zasady i obowiązki dla państw członkowskich w zakresie gromadzenia danych i zarządzania nimi oraz dostępności danych dla Komisji. Państwom członkowskim zostanie powierzone zadanie polegające na gromadzeniu, przechowywaniu i wymianie danych naukowych dotyczących stad ryb oraz wpływu połowów na poziomie basenu morskiego. W celu koordynacji tych działań powstaną krajowe programy badawcze.

Zarządzanie zdecentralizowane

We wniosku Komisji jasno określono role i obowiązki każdego podmiotu, a proces decyzyjny związano ściślej z konkretnymi łowiskami. Zarządzanie w skali mikro z Brukseli nie będzie juz miało miejsca, a prawodawcy unijny będą określać jedynie ramy ogólne, podstawowe zasady, ogólne poziomy docelowe, wskaźniki realizacji oraz ramy czasowe. Następnie państwa członkowskie będą decydować o konkretnych środkach realizacji i współpracować na szczeblu regionalnym. Wniosek obejmuje przepisy gwarantujące, że zainteresowane państwa członkowskie przyjmą kompatybilne i skuteczne środki. W przypadku gdy państwa członkowskie nie mogłyby dojść do porozumienia lub gdy poziomy docelowe nie zostały osiągnięte, przewidziano mechanizm awaryjny umożliwiający Komisji podjęcie działań.

Nowa polityka rynkowa - wzmocnienie pozycji sektora i większa świadomość konsumentów

Aby organizacja wspólnych rynków produktów rybołówstwa przyczyniała się do realizacji celów nowej WPRyb, proponowany pakiet obejmuje wniosek dotyczący nowej polityki rynkowej. Ma ona wzmocnić konkurencyjność przemysłu unijnego, zwiększyć przejrzystość na rynkach i zapewnić równe szanse dla wszystkich produktów wprowadzanych do obrotu w Unii.

Obejmuje to również unowocześnienie systemu interwencji, ponieważ utrzymanie obecnego systemu, w którym pieniądze publiczne przeznacza się na marnotrawienie ryb, nie jest zasadne. Zostanie on zastąpiony uproszczonym mechanizmem przechowywania, który umożliwi organizacjom producentów skup produktów rybołówstwa, kiedy ceny spadną poniżej pewnego poziomu, i przechowywanie ich w celu wprowadzenia do obrotu w okresie późniejszym. Taki system będzie sprzyjał stabilności rynku.

Organizacje producentów będą również odgrywały większą rolę we wspólnym zarządzaniu, monitorowaniu i kontroli. Lepszy marketing unijnych produktów rybołówstwa i akwakultury pomoże ograniczyć marnotrawstwo i zapewni producentom rynkową informację zwrotną.

Nowe normy handlowe dotyczące etykietowania, jakości i identyfikowalności zapewnią konsumentom dokładniejsze informacje i zachęcą ich do wspierania zrównoważonego zarządzania rybołówstwem. Niektóre informacje na etykietach będą obowiązkowe, np. rozróżnienie między produktami rybołówstwa a produktami akwakultury; inne informacje można będzie podawać dobrowolnie.

Nowoczesny i dostosowany instrument finansowy

Aby wesprzeć realizację celów nowej WPRyb związanych ze zrównoważonym zarządzaniem, przewidziano przyznawanie unijnej pomocy finansowej. Pomoc finansowa zostanie uzależniona od zgodności z przepisami, a zasada ta będzie obowiązywać zarówno państwa członkowskie, jak i operatorów.

W przypadku państw członkowskich brak zgodności może spowodować przerwanie lub zawieszenie unijnej pomocy finansowej bądź jej korektę finansową. W przypadku operatorów konsekwencją poważnego naruszenia przepisów może być zakaz dostępu do pomocy finansowej lub ograniczenie kwoty udostępnianych środków finansowych. Ponadto we wniosku nałożono na państwa członkowskie obowiązek, aby przy przyznawaniu pomocy finansowej uwzględniały działalność operatorów (zwłaszcza brak poważnego naruszania przepisów) w niedawnej przeszłości.

Jeszcze w 2011 r. zostanie przedstawiony wniosek dotyczący nowego instrumentu finansowego – Europejskiego Funduszu na rzecz Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa – na okres 2014-2020. W wieloletnich ramach finansowych Komisja zaproponowała budżet dla tego funduszu wynoszący 6,7 mld euro.

Odpowiedzialność międzynarodowa

Zdaniem FAO prawie 85 % światowych stad ryb, dla których dostępne są informacje, określa się jako w pełni wyeksploatowane lub nadmiernie eksploatowane. Unia Europejska, która jest największym na świecie importerem produktów rybołówstwa pod względem wartości, musi podjąć odpowiednie działania nie tylko w swoich państwach członkowskich, ale również poza ich granicami. Zewnętrzna polityka rybołówstwa powinna stanowić integralną część WPRyb. Z tego względu UE będzie propagować na forach organizacji międzynarodowych i regionalnych zasady zrównoważonego zarządzania stadami ryb i ich ochrony oraz morskiej różnorodności biologicznej. Unia będzie zawierać sojusze i podejmować działania z najważniejszymi partnerami, aby zwalczyć nielegalne połowy i zmniejszyć nadmierną zdolność połowową.

W ramach dwustronnych porozumień w sprawie połowów zawieranych z państwami spoza UE Unia będzie propagować zrównoważenie, dobre zarządzanie oraz zasady demokracji, praw człowieka i praworządności. Obecne umowy o partnerstwie w sprawie połowów zostaną zastąpione porozumieniami w sprawie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem, dzięki którym eksploatacja zasobów rybołówstwa będzie prowadzona na podstawie rzetelnych opinii naukowych i wyłącznie w odniesieniu do nadwyżek zasobów, których kraj partnerski nie może lub nie chce sam poławiać. Zgodnie z porozumieniami w sprawie zrównoważonego zarządzania rybołówstwem kraje partnerskie otrzymają rekompensatę za udzielenie dostępu do swoich zasobów połowowych, a także pomoc finansową na wdrażanie polityki zrównoważonego zarządzania rybołówstwem.

Czy zostaną wprowadzone nowe przepisy dotyczące kontroli i egzekwowania przepisów?

Wniosek jest zgodny z nowym unijnym systemem kontroli z 2010 r. i zawiera podstawowe elementy systemu kontroli i egzekwowania przepisów WPRyb. W związku z wprowadzeniem obowiązku wyładunku w celu eliminacji odrzutów Komisja proponuje obowiązki w zakresie monitorowania i kontroli, zwłaszcza w odniesieniu do pełnej dokumentacji połowów, a także projekty pilotażowe dotyczące nowych technik kontroli rybołówstwa, które przyczyniają się

do zrównoważonych połowów.

Kiedy reforma wejdzie w życie?

Nowe przepisy wejdą w życie po przegłosowaniu ich przez Radę Ministrów i Parlament Europejski. Realizacja będzie przebiegać stopniowo, ponieważ sektor musi przystosować się do nowych warunków i uzyskać możliwość osiągnięcia odpowiednich rezultatów. Określono jednak dokładne terminy. Przyjęcie i wejście w życie nowego prawodawstwa ma nastąpić dnia 1 stycznia 2013 r.

MEMO/11/503