Przeciętny Europejczyk produkuje każdego roku ponad 500 kg odpadów komunalnych, z czego ponad jedna trzecia trafia na wysypiska.

O ile niektórym państwom członkowskim udaje się wykorzystać te zasoby w produktywny sposób dzięki recyklingowi lub kompostowaniu ok. 60 proc. swoich odpadów komunalnych, o tyle inne państwa mają z tym poważne kłopoty. Janez Potočnik, unijny komisarz ds. środowiska, uczestniczy dzisiaj w seminarium wysokiego szczebla w Brukseli, zorganizowanym w celu wsparcia państw członkowskich, które pozostają w tyle pod względem praktyk w zakresie zrównoważonego gospodarowania odpadami. Chodzi o pomoc w zoptymalizowaniu strategii dotyczących odpadów dzięki ukierunkowanym planom działania zawierającym praktyczne zalecenia, które skupiają się na skutecznym wdrożeniu prawodawstwa UE w dziedzinie odpadów. W seminarium biorą udział przedstawiciele Bułgarii, Czech, Estonii, Grecji, Włoch, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii i Słowacji. Europejska Agencja Środowiska opublikowała równocześnie pogłębioną analizę rozwoju sytuacji w ostatniej dekadzie w zakresie strategii dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi w UE.
Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik powiedział: „Wiele państw członkowskich nadal w zbyt wielkim stopniu korzysta ze składowisk, co nie jest zgodne z naszymi staraniami na rzecz bardziej efektywnego wykorzystania zasobów w Europie. Zakopywanie odpadów oznacza ogromne marnotrawstwo cennego materiału i zaprzepaszczenie okazji do stworzenia większej liczby miejsc pracy oraz zminimalizowania wpływu odpadów na ludzkie zdrowie. W obecnej sytuacji gospodarczej musimy znaleźć rozwiązania, które poprawią gospodarowanie odpadami, i wykorzystać je do pobudzenia zatrudnienia, zmniejszając jednocześnie obciążenie dla zasobów naturalnych”.

Chociaż osiągnięto już znaczące postępy w UE, jeśli chodzi o gospodarowanie odpadami i wdrożenie prawodawstwa w tym zakresie, potrzebne są dalsze usprawnienia w przypadku większości, a nawet wszystkich państw członkowskich.
W planach działania kładzie się nacisk na potrzebę wykorzystania instrumentów ekonomicznych do poprawy gospodarowania odpadami komunalnymi, takich jak opłaty za składowanie i spalanie lub zakazy składowania i spalania, programy odpowiedzialności producenta oraz zachęty propagujące zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne wykorzystanie i recykling (np. systemy opłat proporcjonalnych do ilości wyrzucanych odpadów). Inne zalecenia zawarte w planach działania to poprawa monitorowania i danych statystycznych, intensyfikacja selektywnej zbiórki, lepszy system zarządzania, unowocześnienie strategii dotyczących gospodarowania odpadami oraz środki służące zwiększeniu zaangażowania społecznego.

Zauważa się również, iż priorytety przyszłych inwestycji w dziedzinie gospodarowania odpadami powinny obejmować zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne wykorzystanie, recykling i kompostowanie – zgodnie z preferowanymi wariantami według hierarchii postępowania określonej w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów. Przedmiotowe zalecenie jest spójne z wieloletnimi ramami finansowymi (MFF) na lata 2014-2020, w których określono warunki ex-ante dotyczące funduszy strukturalnych UE, przewidujące, iż finansowane projekty powinny uwzględniać hierarchię postępowania z odpadami i powinny pomóc państwom członkowskim zrealizować prawnie wiążące cele UE, np. docelowy 50-procentowy poziom recyklingu odpadów komunalnych.

Kolejne kroki
Komisja planuje zorganizowanie dodatkowych seminariów na temat gospodarowania odpadami komunalnymi w pozostałych państwach członkowskich we współpracy z Europejską Agencją Środowiska. Uważnie analizowane będą krajowe plany gospodarowania odpadami oraz programy zapobiegania powstawaniu odpadów, które mają zostać sfinalizowane i przedłożone Komisji przez państwa członkowskie w grudniu 2013 r.
Rozpoczęty został również proces przeglądu kluczowych prawnie wiążących celów zawartych w przepisach UE dotyczących odpadów, który ma potrwać do końca 2014 r. Jego rezultatem mogą być propozycje podniesienia obecnych poziomów docelowych, aby zwiększyć efektywność wykorzystania zasobów.

Kontekst
W sierpniu 2012 r. Komisja przedstawiła tabelę wyników klasyfikującą państwa członkowskie według rezultatów w gospodarowaniu odpadami komunalnymi. Główne problemy to: zbytnie uzależnienie od składowania (do 95 %), niskie wskaźniki recyklingu (poniżej 20 %) z uwagi na słabe programy selektywnej zbiórki oraz braki w infrastrukturze i niedostateczne zachęty propagujące zapobieganie powstawaniu odpadów, ich ponowne wykorzystanie i recykling. Państwa członkowskie, które osiągają najlepsze wyniki w tych dziedzinach – Austria, Belgia, Dania, Niemcy, Holandia i Szwecja – mają kompleksowe systemy gospodarowania odpadami, składują mniej niż 5 proc. swoich odpadów i korzystają w pełni z instrumentów ekonomicznych w celu pobudzania efektywnego gospodarowania odpadami. Istnieje jednak potencjał poprawy również w państwach członkowskich, w których wysokie wskaźniki spalania mogą być przeszkodą w rozwoju wariantów lepszego gospodarowania odpadami, takich jak ich ponowne wykorzystanie i recykling.
Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów ustala hierarchię postępowania z odpadami, zgodnie z którą preferuje się zapobieganie ich powstawaniu, ponowne wykorzystanie i recykling zamiast spalania z odzyskiem energii, a dopiero na końcu składowanie lub spalanie bez odzysku energii. W niedawnym badaniu przygotowanym przez Komisję szacuje się, że pełne wykonanie unijnych przepisów dotyczących odpadów pozwoliłoby zaoszczędzić 72 mld EUR rocznie, zwiększyć roczny obrót unijnego sektora gospodarowania odpadami i ich recyklingu o 42 mld EUR i utworzyć ponad 400 000 miejsc pracy do 2020 r.

Seminarium jest częścią szerszej inicjatywy na rzecz spełnienia wymogów. Po przedstawieniu tabeli wyników w sierpniu 2012 r. Komisja zorganizowała w ostatnim kwartale zeszłego roku dwustronne seminaria, aby lepiej poznać sytuację każdego z dziesięciu państw członkowskich oraz opracować krajowe plany działania zawierające konkretne warianty poprawy gospodarowania odpadami.

Dodatkowe informacje:
Plany działania dla poszczególnych państw członkowskich:
http://ec.europa.eu/environment/waste/framework/support_implementation.htm
Komunikat prasowy Europejskiej Agencji Środowiska:
http://www.eea.europa.eu/pressroom/newsreleases/highest-recycling-rates-in-austria
Proces przeglądu poziomów docelowych:
http://ec.europa.eu/environment/waste/target_review.htm
Centrum danych środowiskowych na temat odpadów, Eurostat:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/introduction
Strona internetowa Komisji poświęcona gospodarowaniu odpadami:
http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm
Komunikat prasowy na temat ekologicznego wzrostu gospodarczego: IP/12/188