Zarówno w przypadku włoskiego turysty, który uczestniczył w wypadku drogowym w Szwecji i w trakcie procesu nie miał dostępu do prawnika znającego język włoski, jak i polskiego podejrzanego, który nie uzyskał tłumaczenia dowodów wykorzystanych przeciwko niemu we francuskim sądzie – niespodziewane utrudnienia mogą prowadzić do nieuzasadnionych wyroków skazujących w postępowaniach sądowych prowadzonych w innych krajach UE.

Komisja Europejska przedłożyła dziś projekt przepisów, które ułatwią obywatelom korzystanie z prawa do sprawiedliwego procesu w całej UE, w przypadku gdy nie znają oni języka, w którym prowadzone jest postępowanie. Kraje UE będą zobowiązane do zapewnienia podejrzanym pełnej obsługi w zakresie tłumaczenia ustnego i pisemnego. Jest to pierwszy krok z całej serii działań zmierzających do ustanowienia wspólnych europejskich standardów w postępowaniu karnym. Nowy traktat lizboński umożliwia UE przyjmowanie środków zwiększających prawa obywateli UE zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii.

„Zrobiliśmy dziś pierwszy, ważny krok w kierunku Europy, w której wymiar sprawiedliwości nie będzie podlegał granicom wewnętrznym. Żaden obywatel UE, który mieszka w państwie członkowskim innym niż jego kraj pochodzenia, nie powinien odczuwać, że jego prawa i przysługująca mu ochrona są z tego powodu ograniczone” – powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa. „Jak możemy budować wzajemne zaufanie organów, które powinny ze sobą współpracować w imię naszego bezpieczeństwa, nie mając wyraźnych gwarancji, że wszystkie kraje UE będą przestrzegały praw podstawowych naszych obywateli? Sprawiedliwość i bezpieczeństwo idą ze sobą w parze. Dlatego też spodziewam się, że Parlament Europejski i Rada bezzwłocznie przystąpią do prac nad tym wnioskiem, tak aby nic nie utrudniało obywatelom korzystania z prawa do sprawiedliwego procesu, zagwarantowanego w Karcie praw podstawowych UE."

Coraz więcej Europejczyków podróżuje do innych krajów, a także uczy się i pracuje poza granicami kraju pochodzenia. W związku z tym coraz częściej są oni uczestnikami postępowań sądowych prowadzonych w innych państwach członkowskich. Może też dochodzić do sytuacji, w których osoba, której postawiono zarzuty w postępowaniu karnym, nie zna języka używanego przez organy sądowe. Obywatele nie mogą zaś w pełni korzystać z prawa do obrony, jeżeli nie znają języka, w którym odbywa się rozprawa, nie mogą uzyskać tłumaczenia wszystkich dowodów czy też porozumieć się z prawnikiem.

Dzisiejszy wniosek pozwoli zwiększyć prawo obywateli do tłumaczenia ustnego i pisemnego dzięki trzem elementom:

tłumaczenie ustne będzie musiało zostać zapewnione w kontaktach z prawnikami, jak również w trakcie dochodzenia – na przykład podczas przesłuchania przez policję – a także w trakcie procesu;
aby zapewnić sprawiedliwy charakter postępowania, wniosek obejmuje dostęp do tłumaczeń pisemnych najważniejszych dokumentów, takich jak orzeczenie o zastosowaniu środka zapobiegawczego polegającego na pozbawieniu wolności, zarzuty lub akt oskarżenia, bądź też najważniejsze dowody; obywatele nie mogą opierać się jedynie na tłumaczeniu ustnym polegającym na streszczeniu przedstawionych dowodów;
obywatele muszą mieć prawo do porady prawnej, zanim zrzekną się prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego; nie powinno się ich nakłaniać do zrzeczenia się praw, dopóki nie porozmawiają z prawnikiem.
Koszty tłumaczenia pisemnego i ustnego będzie ponosić państwo członkowskie, nie zaś podejrzany, bez względu na ostateczny wyrok. Bez minimalnych wspólnych standardów gwarantujących sprawiedliwe postępowanie organy sądowe będą niechętnie przekazywały podejrzanych do innego kraju, w którym miałby odbyć się proces. W efekcie środki stosowane przez UE w celu zwalczania przestępczości, takie jak europejski nakaz aresztowania, niekiedy mogą nie być w pełni stosowane. W 2007 r. wydano 11 000 europejskich nakazów aresztowania, przy czym w 2005 r. liczba ta wynosiła jedynie 6 900. Zdaniem Komisji wszelkie tego rodzaju nakazy powinny w przyszłości podlegać unijnym standardom w zakresie sprawiedliwego procesu, obejmujących prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego.

Komisja oczekuje szybszych działań w zakresie prawa do sprawiedliwego procesu

Zaproponowana dziś przez Komisję dyrektywa dotycząca prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego w postępowaniu karnym będzie pierwszą dyrektywą służącą usprawnieniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego. „Dzisiejszy wniosek jest efektem doskonałych przygotowań poczynionych już w tym zakresie przez szwedzką i hiszpańską prezydencję” – stwierdziła komisarz ds. sprawiedliwości Viviane Reding. „Pragniemy teraz, w nowych warunkach związanych z traktatem lizbońskim, przyspieszyć prace nad tą ważną inicjatywą w celu zapewnienia ochrony praw procesowych w Europie. Moim celem jest doprowadzenie do zawarcia niełatwego porozumienia politycznego między Parlamentem a Radą w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego jeszcze przed wakacjami letnimi. Będę aktywnie współpracować z Parlamentem Europejskim i prezydencją hiszpańską, aby osiągnąć ten cel”.

Przebieg procedury

W lipcu 2009 r. Komisja przedłożyła projekt decyzji ramowej dotyczącej prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego. Wszelkie wnioski dotyczące decyzji ramowych stały się nieważne wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego w dniu 1 grudnia 2009 r. W dniu 30 listopada 2009 r. rządy państw UE zwróciły się do Komisji o stopniowe przedkładanie wniosków w celu ustanowienia ogólnounijnych standardów w zakresie szeregu praw procesowych. Komisja przekształciła zatem projekt decyzji ramowej w projekt dyrektywy. Pozostałe dziedziny, które staną się przedmiotem prac w ciągu najbliższych kilku lat, obejmują:

informacje o przysługujących prawach i postawionych zarzutach (latem 2010);
poradę prawną, przed procesem i w trakcie jego trwania, oraz pomoc prawną;
prawo osoby zatrzymanej do kontaktu z rodziną, pracodawcą i władzami konsularnymi, a także
ochronę podejrzanych wymagających szczególnego traktowania.
http://ec.europa.eu/justice_home/news/intro/news_intro_en.htm

MEMO/10/70