W lipcu 2010 r. władze włoskie skonfiskowały 60 milionów euro aktywów mafii. W Zjednoczonym Królestwie zajęto 92,3 miliony funtów międzynarodowej grupy przestępczej, która posiadała nieruchomości w Dubaju. W wyniku konfiskat zajęto jedynie ułamek łącznych dóbr przestępców, które obecnie można z łatwością przewozić przez granicę.

Dlatego przepisy UE obowiązujące od 2006 r. (decyzja ramowa Rady 2006/783/WSiSW) umożliwiają państwom członkowskim konfiskatę dóbr przestępców za granicą. Jednak sprawozdanie opublikowane dziś przez Komisję Europejską wskazuje, że połowa państw UE nie wprowadziła jeszcze tych przepisów w życie. Oznacza to, że aktywa – zarówno nieruchomości, wyprane pieniądze jak i kradzione pojazdy – organizacji przestępczej, w stosunku do której toczy się postępowanie we Francji, są bezpieczne na przykład na Słowacji lub w Bułgarii. Przepisy UE powinny umożliwiać organom ścigania zwrócenie się do odpowiadających im organów w innych państwach członkowskich o wyegzekwowanie nakazów konfiskaty. Opublikowane dzisiaj sprawozdanie wykazało jednak, że nieskuteczne wdrażanie prawodawstwa i biurokracja, które często odzwierciedlają brak zaufania do systemów sądownictwa innych państw, wciąż utrudniają zajmowanie środków pochodzących z nielegalnych źródeł.

„Szkoda, że w czasie kryzysu gospodarczego państwa członkowskie UE pozwalają wyciekać z systemu aktywom skazanych przestępców, wartym miliardy euro. Dzieje się tak, mimo że cztery lata temu rządy przyjęły środki umożliwiające konfiskatę” – oświadczyła wiceprzewodnicząca Komisji Viviane Reding, komisarz ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa. „Niechęć wielu państw członkowskich do przestrzegania decyzji ramowej Rady, którą wszystkie te państwa zatwierdziły, po raz kolejny wyraźnie pokazuje, dlaczego w obszarze sprawiedliwości UE potrzebny był Traktat z Lizbony. W przyszłości koniecznie będą bardziej zrozumiałe przepisy, ich spójniejsze stosowanie i egzekwowanie, a przede wszystkim wzajemne zaufanie między systemami sądownictwa. Tymczasem wzywam państwa członkowskie do wprowadzenia w życie przepisów dotyczących zwalczania przestępczości, aby organy ścigania mogły współpracować i skutecznie konfiskować mienie przestępców pochodzące z nielegalnych źródeł."

Przestępcy korzystają z otwartych granic w UE, przemieszczając kradzione aktywa lub nielegalne towary do innych krajów. Konfiskata jest cennym narzędziem służącym do powstrzymania tej praktyki.

Zgodnie z unijnymi przepisami każde państwo UE może przesłać nakaz konfiskaty do innego państwa, w którym podmiot nakazu mieszka, posiada majątek lub uzyskuje przychody. Drugie państwo bezpośrednio przeprowadza konfiskatę zgodnie ze swoimi przepisami krajowymi, bez dalszych formalności.

Opublikowane dziś sprawozdanie wskazuje jednak, że do lutego 2010 r. jedynie 13 z 27 państw UE wprowadziło te przepisy w życie. Chociaż termin wdrożenia środków upłynął 24 listopada 2008 r., siedem państw poinformowało Komisję, że proces legislacyjny wciąż jest w toku, a siedem innych państw nie udzieliło żadnych informacji (zob. załącznik).

Trzynaście państw członkowskich, które wprowadziły przepisy w życie, już stosuje je w walce z przestępczością. Na przykład, od czasu wprowadzenia w życie przepisów w Niderlandach, tamtejsze organy ścigania rozesłały 121 nakazów konfiskaty do swoich odpowiedników w całej UE, dotyczących aktywów o wartości niemal 20 milionów euro.

Brak wiary w sprawiedliwość systemów sądownictwa ogranicza współpracę sądową

Obowiązujące przepisy UE przewidują określone okoliczności, w których państwa członkowskie mogą odmówić realizacji nakazu konfiskaty, jak na przykład ryzyko podwójnej odpowiedzialności karnej (dwukrotne pociąganie do odpowiedzialności za to samo przestępstwo) lub bardzo duży odstęp czasu między popełnieniem przestępstwa a wyrokiem skazującym. W opublikowanym dziś sprawozdaniu wykazano, że wszystkie państwa członkowskie poza trzema (Irlandią, Portugalią i Niderlandami ) dodały kolejne powody do odmowy wyegzekwowania nakazów konfiskaty innych państw członkowskich. Ogranicza to skuteczność instrumentu, którego założeniem było umożliwienie organom ścigania natychmiastowego uznawania wzajemnych decyzji.

Opublikowane 23.08.10 r. sprawozdanie Komisji zawiera również ostrzeżenie, że nawet tam, gdzie istnieją stosowne przepisy, nakazy konfiskaty wciąż nie są automatycznie uznawane ze względu na formalności prawne, takie jak publiczne przesłuchania, które w czterech państwach dodano w przepisach krajowych (w Czechach, Polsce, Rumunii i Słowenii).

W marcu komisarz Reding stwierdziła, że wzajemne zaufanie jest niezbędne, aby władze krajowe uznawały swoje decyzje (SPEECH/10/89). W związku z powyższym Komisja za priorytet uznała wdrożenie wspólnych standardów minimalnych, począwszy od prawa osób podejrzanych o przestępstwo do tłumaczenia ustnego i pisemnego (wchodzi w życie jesienią br.– IP/10/746) oraz pouczenia o prawach (odpowiedni wniosek przedłożono w dniu 20 lipca – IP/10/989).

W dniu 6 października 2006 r. państwa członkowskie UE przyjęły decyzję ramową Rady (2006/783/JHA), aby uznawać i niezwłocznie egzekwować nakazy konfiskaty wydawane przez właściwe władze innych państw UE.

Przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony przepisy UE w zakresie wymiaru sprawiedliwości były przyjmowane w ramach ówczesnego „trzeciego filaru” jako „decyzje ramowe”, które były wiążące dla państw członkowskich w zakresie ich skutków, jednak pozostawiały wybór formy i metod ich realizacji władzom państwowym. W rezultacie mogło to prowadzić do przyjmowania zbliżonych przepisów, które w praktyce mogły się znacząco różnić między poszczególnymi państwami UE. W okresie przejściowym, trwającym do 2014 r., Komisja nie może wszczynać postępowań sądowych, aby zapewnić wdrażanie przepisów przez państwa członkowskie w tym obszarze, choć takie prawo przysługuje jej w innych obszarach polityki. Do tego momentu w dalszym ciągu będzie nadzorować i aktywnie wspierać skuteczne wdrażanie i przestrzeganie przepisów przez państwa członkowskie.

Portal informacyjny w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych:

Strona internetowa wiceprzewodniczącej Komisji Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa:

Notification of implementation of Council Framework Decision 2006/783/JHA90 as of February 2010