Koszty szkolnictwa wyższego dla studentów różnią się znacznie między sobą w Europie, jak wynika z najnowszego sprawozdania opublikowanego w dniu dzisiejszym przez Komisję Europejską.

Czesne są najwyższe w Anglii, gdzie studenci płacą do 9 000 GBP (około 11 500 EUR) za rok akademicki, natomiast w dziewięciu państwach (w Austrii, na Cyprze, w Danii, Finlandii, Grecji, na Malcie, w Norwegii, Wielkiej Brytanii (Szkocji) i Szwecji) w większości przypadków opłat się nie pobiera. Kraje skandynawskie wydają się być najbardziej szczodre, chociaż ostatnio Finlandia i Szwecja, podobnie jak wcześniej Dania, wprowadziły opłaty dla studentów zagranicznych. Wszystkie kraje oprócz Islandii i Norwegii pobierają obecnie opłaty od studentów spoza Europy.
Wiele krajów nie pobierających opłat, takich jak Austria, Wielka Brytania (Szkocja) oraz kraje skandynawskie, udziela również studentom hojnego wsparcia w postaci dotacji na utrzymanie i kredytów (zob. główne punkty sprawozdania). Studenci, którzy chcą porównać koszty wykształcenia w różnych krajach europejskich, mają aktualnie łatwy dostęp w internecie do informacji na temat opłat za czesne i możliwości uzyskania wsparcia.
„Mam nadzieję, że fakt, że studenci mogą teraz znacznie łatwiej porównać koszty edukacji w różnych krajach, doprowadzi do większej mobilności studentów i umożliwi im wybór najstosowniejszego dla nich rodzaju studiów” – powiedziała Androulla Vassiliou, europejska komisarz ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży. „To sprawozdanie jest ważne i pojawia się we właściwym czasie: przypomina nam, że unowocześnienie kształcenia i szkolenia jest fundamentem długotrwałego dobrobytu Europy i kluczem do przezwyciężenia trudności gospodarczych.”
W sprawozdaniu zwrócono uwagę na fakt, że istnieją znaczne różnice w odniesieniu do wsparcia dla studentów, które jest znaczące w Niemczech, krajach Europy Północnej oraz w Wielkiej Brytanii, podczas gdy studenci w Bułgarii, Czechach, Estonii, na Węgrzech, Łotwie i Litwie otrzymują jedynie nieznaczne wsparcie finansowe. Istnieją także znaczne różnice w kwestii tego, kto jest uprawniony do otrzymania wsparcia: dotacje mogą być rozdzielane tylko w oparciu o potrzeby lub być łatwo dostępne dla wszystkich. W mniej więcej połowie krajów istotnym elementem całościowego pakietu wsparcia dla studentów są dodatki rodzinne i ulgi podatkowe dla rodziców studentów.
Główne punkty sprawozdania
OPŁATY
Najwyższe opłaty
Najwyższe opłaty pobierane są w Wielkiej Brytanii (Anglia, Walia i Irlandia Północna). Do 2012 r. były one ustalone na poziomie 3 375 GBP rocznie dla kursów licencjackich. Od września 2012 r. poziom podstawowego czesnego w Anglii wzrósł do wysokości 6 000 GBP, a czesnego maksymalnego – do 9 000 EUR. Na uiszczenie opłat studenci w Anglii otrzymują kredyt, którego nie muszą spłacać aż do znalezienia stosunkowo dobrze płatnego zatrudnienia. W Walii dodatkowe koszty czesnego dla studentów tam zamieszkałych są pokrywane przez rząd Walii, nawet jeśli studiują oni poza Walią. Natomiast w Irlandii Północnej opłaty w roku 2012/2013 wzrosną jedynie proporcjonalnie do inflacji, do 3 465 GBP.
Bez opłat
Na przeciwnym krańcu skali znajduje się 9 krajów, w których studenci (poza międzynarodowymi studentami spoza UE/EOG) nie płacą czesnego. Są to: Austria, Cypr (licencjat), Dania (studia niestacjonarne są płatne), Finlandia, Grecja i Malta (licencjat), Norwegia, Wielka Brytania (Szkocja) (licencjat) i Szwecja.
W Niemczech, w roku akademickim 2012/2013, dwa kraje związkowe (Bawaria i Dolna Saksonia) pobierają opłaty, natomiast pozostałe 14 nie.
Jaka część płaci czesne
Odsetek studentów wnoszących opłaty różni się w znacznym stopniu w zależności od kraju. W niektórych krajach wszyscy studenci płacą czesne. Tak jest w przypadku Anglii, Belgii (we wspólnocie flamandzkiej), Bułgarii, Czech, Holandii, Islandii, Lichtensteinu, Polski, Portugalii, Słowacji i Turcji. W siedmiu krajach (we wspólnocie francuskiej Belgii, w Estonii, Francji, na Łotwie, w Rumunii, na Węgrzech i we Włoszech) opłaty uiszcza większość. W czterech państwach (Chorwacji, na Litwie, w Niemczech, Słowenii) opłaty uiszcza mniejszość, jest wreszcie wspomnianych wyżej 9 państw, w których studenci – poza wspomnianymi wyjątkami – nie płacą.
Opłaty studentów międzynarodowych
Dla studentów spoza Unii Europejskiej poziomy opłat są na ogół wyższe. Są one na ogół ustalane przez same instytucje szkolnictwa wyższego, chociaż w niektórych krajach (Belgii, Bułgarii, Grecji, Portugalii, Rumunii) poziom opłat jest regulowany przepisami na szczeblu centralnym.
W sześciu krajach (w Czechach, Islandii, Lichtensteinie, Norwegii, na Węgrzech i we Włoszech) studenci spoza Unii Europejskiej są pod względem opłat traktowani w taki sam sposób jak studenci z Unii Europejskiej.
Różnice w opłatach między cyklami
Poziomy opłat są na ogół wyższe w przypadku studiów magisterskich (drugiego stopnia) niż licencjackich (pierwszego stopnia); w przypadku studiów drugiego stopnia opłaty pobierane są również od większej liczby studentów. W Grecji, na Cyprze, Malcie i w Wielkiej Brytanii (Szkocji) opłaty są pobierane za studia drugiego stopnia, natomiast za pierwszego nie, natomiast w Irlandii, Francji, na Łotwie, Litwie, Węgrzech, w Słowenii i Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Irlandii Północnej) w przypadku studiów magisterskich obowiązują zazwyczaj wyższe poziomy opłat.
WSPARCIE DLA STUDENTÓW
W poszczególnych krajach wsparcie dla studentów przybiera różne formy i ma na celu zaspokojenie różnych potrzeb. Jednak najbardziej powszechną formą wsparcia są dotacje i kredyty, które czasami działają w połączeniu (kiedy student otrzymuje kredyty i dotacje), a czasami oddzielnie (kiedy student otrzymuje albo kredyt albo dotację).
Dotacje
Z wyjątkiem Islandii i Turcji wszystkie kraje zapewniają jakieś rodzaje dotacji przynajmniej dla niektórych studentów. W Turcji istnieją obniżki opłat w przypadku niektórych studentów, ale nie ma dotacji.
W pozostałych krajach istnieją duże różnice co do sytuacji, w których możliwe jest otrzymanie dotacji.
W Danii, na Cyprze i Malcie dotacje otrzymują wszyscy studenci. W Finlandii, Holandii Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Irlandii Północnej) dotacje otrzymuje większość studentów.
Natomiast w zdecydowanej większości krajów (Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Estonii, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Liechtensteinie, na Litwie, Łotwie, w Niemczech, Polsce, Portugalii, Rumunii, Słowacji, w Wielkiej Brytanii (Szkocji), na Węgrzech, we Włoszech) dotacje otrzymuje jedynie niewielka liczba studentów. Ich odsetek waha się od 1% ogólnej liczby studentów w Grecji do około 40% na Węgrzech.
Kredyty
Podczas gdy teoretycznie we wszystkich krajach studenci mogą brać kredyty, uważane one są za główny element systemu wsparcia studentów, jeśli ponad 5% populacji studentów zaciąga taki kredyt. Sytuacja taka ma miejsce w 16 krajach: Bułgarii, Danii, Niemczech, Estonii, Grecji, na Łotwie, Litwie, Węgrzech, Słowacji, w Polsce, Finlandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii (we wszystkich częściach), Islandii, Norwegii i Turcji.
Inne rodzaje wsparcia: dodatki rodzinne i ulgi podatkowe dla rodziców studentów
W kontekście systemów wsparcia studentów student może być traktowany jako jednostka lub jako członek rodziny, która może wymagać wsparcia. W szczególności w krajach nordyckich student jest uznawany za jednostkę, która to jednostka otrzymuje wsparcie. Jednakże w wielu innych krajach wsparcie może zależeć od ogólnej sytuacji rodzinnej, a niektóre formy wsparcia mogą być przekazywane innym członkom rodziny, a nie studentom.
Dodatki rodzinne i ulgi podatkowe odgrywają znaczącą rolę we wsparciu dla studentów w wielu krajach: Belgii, Czechach, Niemczech, Estonii (tylko ulgi podatkowe), Grecji, Francji, Irlandii (tylko ulgi podatkowe), Włoszech (tylko ulgi podatkowe), na Łotwie (tylko ulgi podatkowe), Litwie, Malcie (tylko ulgi podatkowe), w Austrii, na Słowacji, w Słowenii (tylko ulgi podatkowe), w Polsce, Portugalii i Liechtensteinie (tylko ulgi podatkowe).
Kontekst
Sprawozdanie zostało przygotowane na zamówienie Komisji przez sieć Eurydice, która składa się z 38 biur krajowych znajdujących się w 34 krajach uczestniczących w programie UE „Uczenie się przez całe życie” (państwach członkowskich UE, Chorwacji, Islandii, Lichtensteinie, Norwegii, Serbii, Szwajcarii i Turcji). Jej koordynacją i zarządzaniem zajmuje się unijna Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego. Począwszy od chwili obecnej przegląd opłat za studia i możliwości wsparcia będzie przeprowadzany corocznie w celu uwzględnienia dokonywanych zmian.
Informacje dodatkowe
Pełen tekst sprawozdania jest dostępny tutaj.
Komisja Europejska: Edukacja i szkolenia
Strona internetowa Androulli Vassiliou