Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans skomentował: Wartości takie jak równość i tolerancja są fundamentem Unii Europejskiej. Fakt, że wciąż nie wszyscy obywatele UE mogą korzystać z tych wartości, jest nie do przyjęcia. Jeżeli chcemy skończyć z uprzedzeniami, segregacją i dyskryminacją, z jakimi wciąż zmagają się Romowie, państwa członkowskie muszą zwiększyć wysiłki na rzecz integracji tej grupy.

Komisarz do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci Vĕra Jourová dodała: Rządy państw członkowskich, przy wsparciu Komisji, wprowadziły strategie integracji Romów. To ważne działanie, ale jednocześnie – to dopiero pierwszy krok. Teraz pora, by państwa członkowskie wdrożyły te strategie i doprowadziły do faktycznych zmian. Szczególne znaczenie ma tutaj kształcenie. Romskie dzieci powinny mieć taki sam dostęp do edukacji szkolnej jak ich rówieśnicy. Wykształcenie jest kluczem do lepszej integracji w społeczeństwie. Może ono stanowić przepustkę do zatrudnienia i lepszego życia dla każdego.

Dzięki unijnym ramom dotyczącym krajowych strategii integracji Romów kwestia ta zyskała większe znaczenie w krajowych programach politycznych. Umożliwiło to określenie niezbędnych celów, ustanowienie struktur, znalezienie finansowania i zapewnienie monitorowania w celu zwiększenia integracji Romów w całej Europie.

Z oceny wynika jednak, że postępy w dziedzinach edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej oraz warunków mieszkaniowych są nierówne i niewystarczające:

• Edukacja: Zwiększył się odsetek romskich dzieci uczęszczających do placówek wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem (53 proc. w 2016 r. w porównaniu z 47 proc. w 2011 r.). Sytuacja poprawiła się szczególnie w Hiszpanii, na Słowacji, w Bułgarii, na Węgrzech i w Rumunii. Spadł też odsetek romskich nastolatków zbyt wcześnie porzucających naukę (z 87 proc. w 2011 r. do 68 proc. w 2016 r.). Liczby te wciąż są jednak zbyt wysokie, a segregacja w szkole wciąż jest problemem w wielu krajach – na Słowacji, Węgrzech i w Bułgarii 60 proc. romskich dzieci jest odseparowanych od pozostałych rówieśników.

• Zatrudnienie: Rosnący odsetek romskiej młodzieży NEET – niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się (63 proc. w 2016 r. – wzrost z 56 proc. w 2011 r.) jest niepokojącym sygnałem, że po zakończeniu edukacji młodzież ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia lub podjęciem innych form aktywności. Odsetek młodzieży NEET wzrósł w Hiszpanii, na Słowacji, w Rumunii, Czechach i na Węgrzech.

• Opieka zdrowotna: W niektórych państwach członkowskich odsetek Romów nieposiadających podstawowego ubezpieczenia zdrowotnego jest wciąż wysoki. Na przykład w Bułgarii i Rumunii dostępu do podstawowego ubezpieczenia zdrowotnego nie ma połowa Romów.

• Warunki mieszkaniowe: Dostęp romskich gospodarstw domowych do podstawowych usług (wody wodociągowej i elektryczności) poprawia się, zwłaszcza w Bułgarii, Rumunii, na Słowacji i w Czechach. Romowie coraz częściej stykają się jednak z dyskryminacją pod względem dostępu do mieszkań, w tym lokali socjalnych, w Portugalii, Czechach i Hiszpanii.

Komisja wzywa do podjęcia dalszych, bardziej skoordynowanych działań na szczeblu europejskim, krajowym i lokalnym, w tym na przykład do tworzenia krajowych platform na rzecz integracji Romów, aby umożliwić wszystkim zainteresowanym podmiotom skuteczną współpracę na rzecz społeczności romskich. Walka z dyskryminacją i postawami antycygańskimi powinna być dla państw członkowskich priorytetem. Konieczne jest też zwrócenie większej uwagi na integrację romskiej młodzieży, kobiet i dzieci.

Co dalej?

Na podstawie opublikowanej dzisiaj oceny Komisja przygotuje, w odpowiedzi na wezwanie państw członkowskich UE, strategię integracji Romów po 2020 r.

Komisja rozpoczęła też ocenę skuteczności, przydatności i wartości dodanej unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów. Wszyscy obywatele, organizacje, instytucje i inne zainteresowane podmioty mogą przedstawić swoją opinię w ramach konsultacji społecznych, otwartych do 25 października 2017 r.

Kontekst

W 2011 r. Komisja przyjęła unijne ramy dotyczące krajowych strategii integracji Romów. Ich celem jest zniwelowanie przepaści między społecznościami romskimi i nieromskimi w czterech kluczowych obszarach:

1. edukacji,

2. zatrudnienia,

3. opieki zdrowotnej,

4. warunków mieszkaniowych.

Aby wspierać integrację Romów, uruchomiono szereg unijnych instrumentów prawnych, politycznych i finansowych. Ustawodawstwo UE, w tym dyrektywa w sprawie równości rasowej oraz decyzja ramowa Rady w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii, zakazuje dyskryminacji Romów, mowy nienawiści i przestępstw z nienawiści.

W ramach europejskiego semestru wspierane są reformy głównych strategii politycznych przyczyniające się do integracji Romów. Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne na lata 2014–2020 umożliwiają państwom członkowskim utworzenie specjalnego priorytetu inwestycyjnego na rzecz integracji społeczności marginalizowanych, takich jak Romowie.

Państwa członkowskie opracowały krajowe strategie integracji Romów i wyznaczyły krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów, aby zapewnić koordynację i monitorowanie wdrażania tych strategii. Od 2016 r. państwa członkowskie mają też obowiązek składania do Komisji rocznych sprawozdań z wprowadzonych środków na rzecz integracji.

Więcej informacji:

• Przegląd śródokresowy z 2017 r. ram strategii integracji Romów oraz dokument roboczy służb Komisji

• Postulat Rady, by zaproponować strategiczne podejście UE do integracji Romów po 2020 r.

• Dodatkowe informacje o Romach w UE