Komisja przedstawiła sprawozdanie z wdrażania porozumienia UE–Turcja. Poczyniono znaczne postępy w wykonywaniu jego postanowień. Aby utrzymać ten stan oraz sprawnie organizować powroty i przesiedlanie migrantów, potrzebne są dalsze wysiłki i zaangażowanie stron, ponieważ w tej kwestii pozostaje jeszcze dużo do zrobienia.

18 marca 2016 r. unijni szefowie państw lub rządów i Turcja postanowili położyć kres nielegalnej migracji z Turcji do UE i zastąpić ją legalnymi mechanizmami przesiedlania uchodźców do Unii Europejskiej. To nowe podejście zaczęło już przynosić wyniki, ponieważ liczba osób nielegalnie dostających się z Turcji do Grecji przez Morze Egejskie znacznie spadła. Sprawozdanie jest również czwartym z kolei sprawozdaniem z wdrażania wspólnego planu działania UE–Turcja z dnia 29 listopada 2015 r.

Pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej FransTimmermans powiedział: - Pierwszym rezultatem naszej współpracy z Turcją jest to, że powoli do ludzi zaczyna docierać informacja, że nie warto zwracać się do przemytników. W ciągu ostatnich trzech tygodni zaobserwowaliśmy gwałtowny spadek liczby osób przybywających do Grecji nielegalnie. Zjawisku temu towarzyszyć powinno otwarcie legalnej drogi przesiedleń dla osób potrzebujących ochrony. Choć osiągnięto znaczne postępy na początkowych etapach wdrażania, Komisja nie zaprzestanie działań na rzecz pełnego i terminowego wykonania wszystkich postanowień oświadczenia UE–Turcja, w tym zlokalizowanych w Turcji projektów dla uchodźców z Syrii, liberalizacji reżimu wizowego oraz zapewnienia zgodności z prawem unijnym i międzynarodowym.

W sprawozdaniu stwierdzono, że od 18 marca osiągnięto dobre wyniki dzięki wspólnym działaniom władz greckich i tureckich, Komisji, państw członkowskich i unijnych agencji na rzecz wykonania postanowień oświadczenia:

• powroty nielegalnych migrantów do Turcji rozpoczęły się w dniu 4 kwietnia. Na podstawie oświadczenia do Turcji wróciło dotąd 325 nielegalnych migrantów, którzy przybyli do Grecji z Turcji po dniu 20 marca. Z zadowoleniem przyjmujemy wprowadzenie przez Grecję i Turcję pewnych zmian prawnych w celu zapewnienia pełnej zgodności z prawem unijnym i międzynarodowym. Frontex wysłał na wyspy greckie 318 funkcjonariuszy eskortujących migrantów i 21 ekspertów ds. readmisji w celu udzielenia wsparcia w organizacji powrotów. Do greckich punktów szybkiej rejestracji migrantów („hotspotów”) przybyło 25 tureckich funkcjonariuszy łącznikowych, natomiast do miejsc przybywania migrantów w Turcji udało się pięciu funkcjonariuszy greckich.

• Pierwsze przesiedlenia z Turcji na podstawie porozumienia miały miejsce w dniach 4–5 kwietnia. W ramach systemu one-in, one-out (każdemu odesłaniu Syryjczyka z wysp greckich do Turcji będzie towarzyszyć przesiedlenie innego Syryjczyka z Turcji do UE) przesiedlono dotąd 103 uchodźców z Syrii. W ścisłej współpracy z Komisją, państwami członkowskimi, Europejskim Urzędem Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO), UNHCR i Turcją opracowano standardowe procedury operacyjne dotyczące przesiedlania; teraz muszą one jeszcze zostać dopracowane.

• Grecja wprowadziła na wyspach przyspieszone procedury rozpatrywania wniosków azylowych na wszystkich ich etapach – od pierwszych rozmów do odwołań. Państwo to zmobilizowało już do pracy na wyspach 1,5 tys. urzędników rozpatrujących wnioski oraz policjantów, zgodnie z wymogami dyrektywy w sprawie procedur azylowych. EASO zmobilizował 60 urzędników ds. azylu oraz 67 tłumaczy ustnych, aby wsparli rozpatrywanie wniosków.

• 4 maja Komisja przedstawi swoje trzecie sprawozdanie o liberalizacji reżimu wizowego dotyczące Turcji i, o ile Turcja wprowadzi środki niezbędne dla spełnienia pozostałych wymogów, do sprawozdania tego dołączony zostanie wniosek ustawodawczy w sprawie umieszczenia Turcji w wykazie bezwizowym.

• Przyśpieszono programowanie i przygotowywanie projektów w ramach Instrumentu Pomocy dla Uchodźców w Turcji. Oprócz 1 mld euro pochodzącego z budżetu UE, 16 państw członkowskich przesłało już swoje zaświadczenia dotyczące wkładu finansowego na kwotę 1,61 mld euro z 2 mld zapowiedzianych na lata 2016–2017. Pierwsze umowy w ramach Instrumentu, opiewające na kwotę 77 mln euro, podpisano w dniu 4 marca, a pierwszych płatności dokonano w dniu 18 marca.

W następnych fazach wdrażania należy zintensyfikować działania, które dały dobre wyniki w fazie początkowej. Komisja będzie nadal w pełni zaangażowana we wdrażanie wszystkich elementów oświadczenia. Państwa członkowskie muszą dołożyć starań, aby wesprzeć Grecję, zwłaszcza ze względu na konieczność poświęcenia specjalnej uwagi dzieciom i grupom szczególnie wrażliwym; niezbędne są nowe zobowiązania i zatwierdzenia w zakresie przesiedlania, relokacji i wsparcia dla agencji unijnych. Państwa członkowskie, które nie przesłały jeszcze wspomnianych zaświadczeń w ramach instrumentu pomocy, powinny uczynić to bezzwłocznie.

Turcja również musi poczynić odpowiednie wysiłki, aby zagwarantować, że osoby potrzebujące ochrony międzynarodowej uzyskają odpowiednie wsparcie, również za sprawą instrumentu pomocy. Turcja powinna również przedsięwziąć odpowiednie środki, aby zrealizować do końca kwietnia pozostałe założenia planu działania w dziedzinie liberalizacji reżimu wizowego, tak aby można było znieść wymogi wizowe wobec tureckich obywateli najpóźniej do końca czerwca 2016 r.

Komisja przedstawi swoje drugie sprawozdanie z wdrażania oświadczenia UE–Turcja na początku czerwca 2016 r.

Kontekst

Zgodnie z oświadczeniem UE–Turcja, począwszy od dnia 20 marca 2016 r., wszyscy nowi migranci o nieuregulowanym statusie i osoby ubiegające się o azyl, przedostający się z Turcji na greckie wyspy, których wnioski azylowe uznano za bezzasadne, powinni zostać odesłani do Turcji. Jest to środek tymczasowy i nadzwyczajny; jego celem jest położenie kresu ludzkiemu cierpieniu przez wyraźne pokazanie, że podążanie szlakiem wskazanym przez przemytników nie przynosi żadnych korzyści.

W myśl oświadczenia Unia Europejska przesiedli jednego obywatela Syrii z Turcji do UE w zamian za każdego obywatela tego kraju, którego wróci z greckich wysp do Turcji. W ramach aktualnych zobowiązań pierwszeństwo będą mieli migranci, którzy nie wjechali uprzednio nielegalnie do UE ani nie podejmowali takich prób.

Wdrażanie porozumienia wymaga ogromnych wysiłków operacyjnych od wszystkich stron, a przede wszystkim od Grecji. Za wdrażanie to odpowiedzialne są władze Grecji i Turcji. Muszą one wykonać działania prawne i operacyjne oraz zagwarantować przestrzegania prawa unijnego i międzynarodowego na każdym z etapów tego procesu. Komisja ściśle współpracuje z tymi władzami, aby zapewnić niezbędne ulepszenia rozwiązań praktycznych, logistycznych i kadrowych w celu zagwarantowania sprawnego wdrażania; wspiera ona Grecję poprzez doradztwo, wiedzę fachową i środki z budżetu UE. Przewodniczący Jean-Claude Juncker wyznaczył unijnego koordynatora oraz wzmocnił obecny już w Grecji zespół pracowników Komisji. Unijny koordynator odpowiada za koordynację wsparcia udzielanego greckim władzom przez Komisję, agencje unijne i państwa członkowskie, a także za koordynację działań państw członkowskich na rzecz wdrożenia programu przesiedlania z Turcji.

Dodatkowe informacje

• Komunikat: pierwsze sprawozdanie w sprawie postępów we wdrażaniu oświadczenia UE–Turcja 

• Załącznik 

• NOTATKA PRASOWA Wdrażanie porozumienia UE–Turcja – pytania i odpowiedzi

• ARKUSZ INFORMACYJNY: Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji 

• ARKUSZ INFORMACYJNY: Zarządzanie kryzysem uchodźczym: Unijne wsparcie finansowe dla Grecji 

• Operacyjne wdrażanie porozumienia UE–Turcja : Zobowiązania państw członkowskich i mobilizacja zasobów przez państwa członkowskie na rzecz operacji Fronteksu i EASO – powroty i przesiedlenia

• Oświadczenie UE–Turcja z dnia 18 marca

• Plan działania UE–Turcja z dnia 15 października, wprowadzony w życie dnia 29 listopada

• Wyznaczenie unijnego koordynatora

• Europejski program w zakresie migracji