Data publikacji: 23.05.2012
Obchody dwudziestolecia ochrony przyrody w UE
21 maja przypadła 20. rocznica wprowadzenia dwóch kluczowych instrumentów ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w UE: dyrektywy w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz LIFE – programu finansowego na rzecz środowiska.
Dwadzieścia lat temu państwa członkowskie UE jednomyślnie przyjęły dyrektywę siedliskową, której celem jest ochrona najbardziej zagrożonych gatunków i siedlisk w całej Europie. Była to odpowiedź na obawy dotyczące szybko pogarszającego się stanu dzikiej flory i fauny oraz utraty siedlisk przyrodniczych w związku ze zmianami sposobu użytkowania gruntów, zanieczyszczeniem i niekontrolowanym rozwojem miast. Aby zapewnić gatunkom i siedliskom możliwość regeneracji, dyrektywa ustanowiła Naturę 2000 – sieć obszarów chronionych – a instrument finansowy LIFE stanowił strategiczne wsparcie rozwoju tej sieci.
Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik stwierdził: Dziś, gdy obchodzimy dwudziestolecie przyjęcia tych aktów prawnych, możemy być dumni z przepisów UE w dziedzinie ochrony środowiska, które pomagają nam traktować nasze bogate dziedzictwo przyrodnicze z szacunkiem i dbałością. Różnorodność biologiczna to nasza polisa na życie, a sieć Natura 2000, która chroni obszary o największej różnorodności biologicznej, stanowi jej fundament. W ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci poczyniliśmy ogromne postępy i jest wiele powodów do radości, ale przyroda wciąż potrzebuje naszej pomocy i odwdzięczy się nam po wielokroć dzięki utrzymaniu podstawowych funkcji ekosystemu.
W ciągu dwudziestu lat od jej przyjęcia dyrektywa umożliwiła powstrzymanie zakrojonej na wielką skalę destrukcji naszych najwartościowszych obszarów o wysokiej różnorodności biologicznej, a niektóre gatunki i siedliska już wykazują oznaki regeneracji. Sieć Natura 2000 składa się z ponad 26 000 obszarów chronionych o powierzchni równej łącznej powierzchni Niemiec, Polski i Republiki Czeskiej. Sieć obejmuje prawie 18% terytorium UE, w tym 200 000 km kwadratowych chronionych obszarów morskich. Na przykład w Słowenii obszary chronione zajmują ponad jedną trzecią terytorium.
W ciągu ostatnich 20 lat wzrosło finansowanie UE na rzecz ochrony przyrody. W ramach programu LIFE, przyjętego w tym samym czasie, co dyrektywa siedliskowa, przeznaczono ponad 1,2 mld euro na zarządzanie ponad dwoma tysiącami obszarów Natura 2000 i na ich odbudowę.
Projekty finansowane w ramach LIFE służą ratowaniu gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem, takich jak skójka perłorodna w Niemczech i Republice Czeskiej, kozica pirenejska we Włoszech, węgierska żmija łąkowa i hiszpański orzeł cesarski. LIFE wspiera również ochronę kumaka nizinnego w Niemczech, Danii, Szwecji i na Łotwie.
Prowadzone na szeroką skalę wyniszczanie wartościowych siedlisk bogatych w dziką florę i faunę zostało zatrzymane dzięki licznym projektom praktycznej odbudowy w całej UE, poświęconym na przykład ochronie wydm piaszczystych na Litwie, oczyszczaniu podmorskich łąk trawy Posidonia z obcych gatunków we Francji, a także odtworzeniu linii brzegowej Dunaju w Austrii, lasów liściastych w Szwecji, terenów podmokłych w Niderlandach oraz wysokich torfowisk w Polsce i w Danii. Wiele z tych inicjatyw zrealizowano przy wsparciu z programu LIFE.
Kontekst
Natura 2000 nie jest systemem ścisłych rezerwatów przyrody, lecz opiera się na znacznie szerszej zasadzie zrównoważonego zarządzania użytkowaniem gruntów i zasobów wodnych. Dopuszczalne jest prowadzenie działalności gospodarczej, pod warunkiem, że nie zagrozi ona nadrzędnemu celowi, jakim jest ochrona wyznaczonych obszarów. Sieć Natura 2000 otwiera wiele nowych możliwości w dziedzinie turystyki i rekreacji. Szacuje się, że co roku obszary Natura 2000 odwiedza od 1,2 do 2,2 mld osób, a wpływy z działalności rekreacyjnej wahają się od 5 do 9 mld euro rocznie.
Integralność obszarów Natura 2000 musi zostać zachowana również w przypadku każdego nowego przedsięwzięcia, a jeżeli ma ono potencjalnie szkodliwe skutki, może być realizowane dopiero po przeprowadzeniu pełnej oceny oddziaływania na środowisko i pod warunkiem, że nie istnieje alternatywne rozwiązanie oraz że realizacja projektu stanowi nadrzędny interes publiczny, zaś jakiekolwiek straty lub szkody dla środowiska zostaną zrekompensowane. Na przykład w przypadku drogi via Baltica w Polsce wybrano alternatywny przebieg trasy, a lokalizację farmy wiatrowej w Szkocji zmieniono w celu zapewnienia ochrony orła przedniego.
Włączanie zainteresowanych podmiotów lokalnych do zarządzania siecią Natura 2000 ma również ogromne znaczenie i zapewnia nowe możliwości w zakresie zrównoważonego zarządzania użytkowaniem gruntów, o czym świadczą takie inicjatywy, jak rolnictwo przyjazne dla ochrony środowiska wprowadzone w ramach projektu LIFE na terenie wapiennego płaskowyżu Burren w Irlandii. We Francji władze centralne ściśle współpracują z lokalnymi właścicielami gruntów przy tworzeniu planów zarządzania dla każdego z chronionych obszarów.
Skuteczne zarządzanie obszarami sieci Natura 2000 oraz ich odbudowa wymagają znacznych kosztów, które po części mogą być pokrywane ze środków UE, takich jak fundusze rozwoju obszarów wiejskich i rozwoju regionalnego. Sieć Natura 2000, posiadająca ogromną wartość sama w sobie, zapewnia również utrzymanie podstawowych funkcji ekosystemów oraz korzyści społeczno-ekonomiczne, których szacowana wartość pieniężna znacznie przewyższa koszty inwestycji.
Komisja wydaje dziś broszurę rocznicową na temat dyrektywy siedliskowej, w której przedstawiono wybrane przykłady spośród licznych dotychczasowych osiągnięć, pokazujące rzeczywistą wartość dodaną, jaką ten akt prawny przyniósł wszystkim państwom członkowskim. Uroczystości rocznicowe organizowane będą w całej Europie; zaplanowano specjalne imprezy na wielu obszarach Natura 2000 w państwach członkowskich UE, a także ponad 300 imprez dotyczących programu LIFE. Główna konferencja odbędzie się w Belgii w październiku 2012 r.
Dodatkowe informacje
Broszura okolicznościowa „Dyrektywa siedliskowa”:
Strona główna dotycząca ochrony przyrody i różnorodności biologicznej w UE:
Strona główna programu LIFE:
Materiały audiowizualne dotyczące projektów LIFE:
źródło IP/12/488
Copyright © 2021 Wir Poznań | Wszelkie prawa zastrzeżone.