Polityka zatrudnienia nie może funkcjonować w oderwaniu od kompleksowego systemu integracji. 

Wsparcie w nauce miejscowego języka jest istotnym elementem przygotowania migrantów do wejścia na rynek pracy – to wnioski z seminarium zorganizowanego przez Przedstawicielstwo KE w Polsce oraz Przedstawicielstwo UNHCR. Wzieli w nim udział reprezentanci organizacji rządowych, NGOs oraz przedsiębiorców.

- Migranci są szansą dla unijnego rynku pracy, stojącego w obliczu zapaści demograficznej - taką refleksją rozpoczął spotkanie Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce dr Marek Prawda. Jego zdaniem, rosnąca liczba obcokrajowców na europejskim rynku pracy może rozwiązać problemy rysujące się przed systemami emerytalnymi. - Nie można ignorować potrzeby integracji społecznej - przestrzegał.

Dyrektor Przedstawicielstwa UNHCR w Polsce Christine Goyerwyjaśniła, że możliwość podjęcia pracy jest dla uchodźców podstawową potrzebą, gdyż zapewnia stabilność finansową i mieszkaniową, pozwala myśleć w długiej perspektywie oraz sprzyja procesom integracyjnym. Według UNHCR, dyskusja o zatrudnieniu to jeden z najważniejszych aspektów związanych z kryzysem uchodźczym.

Otwieranie rynków pracy dla migrantów jest szansą zarówno dla nich jak i dla gospodarki europejskiej. Rafał Janas, reprezentujący Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego w Komisji Europejskiej, wyraził obawę, że wzrost gospodarczy w UE spadnie, jeżeli państwa członkowskie nie sprostają wyzwaniom demograficznym. Podkreślił, że właściwe wydobycie potencjału i talentów migrantów musi wiązać się z uznawaniem ich kwalifikacji i wykształcenia, przeszkoleniem językowym oraz zdolnością administracji do pracy z obcokrajowcami. Długoterminowa polityka integracyjna państw członkowskich powinna zakładać wsparcie rodzin migrantów oraz włączenie ich dzieci w państwowy system edukacji.

- Migracje są konieczne, gdyż zmiany demograficzne, które obserwujemy, oznaczają zwiększony popyt na pracę migrantów – mówiła Anna Rostocka (Międzynarodowa Organizacja do spraw Migracji), która przedstawiła statystyki związane z liczbą migrantów w Polsce i branże, w jakich znajdują zatrudnienie. Migracje do Polski są motywowane przede wszystkim czynnikami ekonomicznymi i traktowane przez cudzoziemców jako sytuacja przejściowa, a nie docelowa. Obcokrajowcy napotykają na trudności biurokratyczne: skomplikowane procedury i długi czas oczekiwania na otrzymanie pozwolenie na pobyt. Według badań, większość polskich firm jest skłonna zwiększyć liczbę zatrudnionych cudzoziemców. Pracodawcy przyznają, że wynika to z braku dostępnej siły roboczej na rynku pracy.

Katarzyna Oyrzanowska (Przedstawicielstwo UNHCR w Polsce) zaprezentowała statystyki dotyczące liczby uchodźców w Polsce. Większość wniosków o przyznanie takiego statusu składają obywatele Rosji, Ukrainy i Tadżykistanu. Od początku 2018 roku Urząd do spraw Cudzoziemców przyjął 3672 wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Do 15 listopada 157 osób otrzymało decyzje "pozytywne", przyznające im status uchodźcy, 180 – ochronę uzupełniającą, a 16 – pobyt tolerowany.

Oyrzanowska podsumowała, że na terenie Polski znajduje się 3291 osób posiadających aktualnie ważne dokumenty gwarantujące pewną formę ochrony międzynarodowej. Przedstawicielka UNHCR podkreśliła, że 85 proc. osób poszukujących schronienia przed wojną pozostaje w krajach ościennych względem swego państwa pochodzenia, mimo panującego przekonania, że Europie grozi "zalew" uchodźców".

Olivera Vukotic (Przedstawicielstwo Regionalne UNHCR w Budapeszcie) wyjaśniała, dlaczego uchodźcy nie chcą osiedlać się w krajach Europy Środkowej. Wśród powodów wymieniła niesprzyjające systemy legislacyjne, dyskryminację na rynku pracy, nieznajomość lokalnego języka i prawa, nieuznawanie kwalifikacji, niższy niż w krajach Europy Zachodniej poziom wynagrodzeń, niekorzystne postrzeganie przez migrantów Europy Środkowej oraz chęć dołączenia do rodziny i przyjaciół mieszkających w innych państwach strefy Schengen. - Pomoc instytucjonalna musi towarzyszyć uchodźcom od samego początku, od pierwszego dnia, tak jak jest to w krajach skandynawskich lub Niemczech – mówiła Vukotic.

W drugiej części spotkania o rekomendacjach dotyczących integracji uchodźców oraz migrantów na rynku pracy w Polsce dyskutowali przedstawiciele instytucji publicznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców:Dominik Wach (Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie), Piotr Bystrianin (Fundacja Ocalenie), Mikołaj Pawlak (Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, UW), Grzegorz Kuliś (Business Centre Club), Barbara Surdykowska (NSZZ „Solidarność”) i Paulina Babis (Departament Policy i Integracji Społecznej, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej). W dyskusji uczestniczyły również dwie uchodźczynie, które opowiedziały o problemach w znalezieniu pracy w Polsce na podstawie własnego doświadczenia.

Barbara Surdykowska powiedziała, że związki zawodowe postrzegają obecność migrantów na polskim rynku pozytywnie, jednak istnieje potrzeba wypracowania mądrych ram prawnych regulujących to zjawisko. NSZZ "Solidarność" z zaniepokojeniem obserwuje m.in. wprowadzenie nowego rodzaj umowy o pracę służący do najmowania pracowników do pomocy przy zbiorach w rolnictwie. Projekt ten nie został skonsultowany ze środowiskami pracowniczymi. Przedstawicielka związku przypomniała, że od 1 stycznia 2019 roku wejdą w życie zmiany w prawie niemieckim, ułatwiające obcokrajowcom podjęcie pracy, czego skutkiem będzie prawdopodobny odpływ pochodzących z Ukrainy pracowników z polskiego rynku. Surdykowska podkreśliła, że zmiany demograficzne to nie jedyne wyzwanie, które instytucje państwowe aktywne w obszarze rynku pracy powinny brać pod uwagę. – Czeka nas tsunami: robotyzacja i technologizacja. Konieczność przekwalifikowania lub nabycia kompetencji niezbędnych w tym nowym środowisku pracy dotyczyć będzie również Polaków.

- System integracji beneficjentów objętych ochroną międzynarodową w Polsce integruje ich z biedą – oceniał sytuację Mikołaj Pawlak (Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, UW). Jego zdaniem, państwo nie proponuje zadowalających rozwiązań w zakresie wsparcia uchodźców, w tym nie ułatwia znalezienia pracy. Zgodził się z nimPiotr Bystrianin, który opowiedział o działaniach Fundacji Ocalenie: pośrednictwie w wynajęciu mieszkania dla uchodźców, pomocy psychologicznej, językowej, edukacyjnej oraz wsparciu w poszukiwaniu pracy. – Wszystkie nasze działania są finansowane przez prywatnych darczyńców – podsumował.

- Biznes może być opłacalny i przyjazny migrantom zarazem. W krajach zachodnich wielkie korporacje inicjują własne projekty, w których zatrudniają uchodźców – przekonywał Dominik Wach (Warszawskie Centrum Pomocy Rodzinie), otwierając temat odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw. Polemizował z nim przedstawiciel pracodawców Grzegorz Kuliś (Business Centre Club), który podkreślał, że obowiązkiem firmy jest dbanie o pracownika, a nie o kandydata na pracownika. - Firmy wyrażają chęć zatrudniania cudzoziemców o kompatybilnych kompetencjach. Rolą państwa powinno być wyposażanie ludzi w umiejętności. Jednocześnie przyznał, że wśród pracodawców jest niska świadomość dotycząca specjalnego statusu uchodźców, czyli możliwości zatrudnienia ich na tych samych zasadach co obywateli, w przeciwieństwie do migrantów ekonomicznych, których zatrudnienie wymaga dodatkowych pozwoleń.

Paulina Babis (Departament Policy i Integracji Społecznej, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) przypomniała, że trwają prace nad nowym systemem integracji w Polsce, który jest na etapie finalizacji elementów strategicznych, korzystając z doświadczeń i rozwiązań przyjętych w Portugalii, Czechach i Finlandii.

Integracja osób ubiegających się o ochronę i nią objętych jest tematem badania, prowadzonego przez Ośrodek Badań nad Migracjami na Uniwersytecie Warszawskim w ramach europejskiego projektu „RESPOND: Wielopoziomowe zarządzanie migracją masową w Europie i jej sąsiedztwie(link is external)”. Zakładanym rezultatem projektu jest wzmocnienie zdolności zarządzania przepływami ludności i zwiększenie spójności polityk Unii Europejskiej. Projekt przedstawiła na spotkaniu dr Karolina Sobczak-Szelc. 

Konferencja "Integracja uchodźców i migrantów na rynku pracy w Polsce: szanse i wyzwania" odbyła się 27 listopada w Przedstawicielstwie KE w Polsce.