Rozszerzenie UE spowodowało wzrost liczby obywateli zamieszkujących poza państwem swojego pochodzenia. W rezolucji przygotowanej przez posłankę Urszulę Gacek (EPP-ED, PL), którą dziś przyjął Parlament, posłowie wskazują na problemy, z jakimi borykają się osoby zamieszkujące na terenie UE, ale poza granicami swojego kraju.

Wśród propozycji działań znalazły się wskazówki dotyczące wzmocnienia opieki konsularnej, obywatelskiej inicjatywy legislacyjnej oraz zakazu dyskryminacji językowej.  

Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność państwa członkowskiego. Obywatelstwo unijne stanowi uzupełnienie obywatelstwa państwa członkowskiego i dlatego związane z nim prawa regulowane są przez poszczególne państwa należące do UE w oparciu o ich własne ustawy, które są różne w poszczególnych państwach członkowskich.  

Świadomość europejska 

W świetle wyników badania Eurobarometru z 2007 r. zaledwie 31% respondentów uważa się za dobrze poinformowanych o tym, jakie prawa przysługują im jako obywatelom Unii. Dlatego PE poprzez właściwe podejście do komunikowania i informowania należy uświadomić obywateli Unii, jakie prawa im przysługują i jakie mają obowiązki.  

W rezolucji Parlament Europejski wezwał Komisję do zwiększenia finansowania innych niż brukselskie, regionalnych i lokalnych organizacji oraz partnerów społecznych, a w przyszłości do wprowadzania programów podobnych do bardzo udanego programu „Młodzież w działaniu 2007-2013”, aby pomóc lokalnym i regionalnym władzom rządowym w informowaniu mieszkańców o ich prawach obywateli Unii. 

Posłowie wyrażają ubolewanie, że niewielu obywateli Unii mieszkających w państwach członkowskich innych niż ich własne korzysta z prawa do głosowania czy kandydowania w wyborach europejskich bądź lokalnych.  Parlament nalega, by z myślą o nadchodzących wyborach europejskich w 2009 r. Komisja, państwa członkowskie i władze lokalne rozpoczęły paneuropejskie, skuteczne kampanie informacyjne na temat praw wyborczych obywateli Unii.  

W sprawozdaniu, posłowie zwracają uwagę, że podstawą tożsamości obywatela Unii może być jedynie tożsamość narodowa, a Komisja powinna zwrócić uwagę na fakt, że „osoby żyjące w skrajnym ubóstwie oraz osoby słabo wykształcone – między innymi Romowie – nie mają dostępu do takiej ilości informacji, która mogłaby pobudzić ich świadomość europejską”. Postępujące wykluczenie z europejskich społeczeństw prowadzi do dewaluacji zarówno ich obywatelstwa, jak i obywatelstwa Unii. 

Swoboda przemieszczania się 

Parlament przypomina o przepisach dyrektywy w sprawie swobodnego przepływu, która daje obywatelom Unii prawo do przebywania w innym państwie członkowskim pod warunkiem, że nie stanowią oni obciążenia dla systemu pomocy społecznej. Posłowie wzywają Komisję, aby przeprowadziła staranną ocenę w celu ustalenia, czy przepisy i praktyki stosowane w poszczególnych państwach członkowskich nie naruszają praw przyznanych obywatelom Unii zwłaszcza w odniesieniu do pojęć: „wystarczające środki”, „nieracjonalne obciążenie dla systemu pomocy społecznej w przyjmującym państwie członkowskim”, „poważne względy porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego” oraz „nadrzędne względy bezpieczeństwa publicznego”. Parlament wzywa Komisję, aby upewniła się, że na poziomie praktycznym działa ochrona prawna oraz możliwość sądowego odwołania się od decyzji o wydaleniu.  

Wdrażając prawo do swobodnego przemieszczania się państwa członkowskie powinny ograniczyć biurokrację. Posłowie zwracają uwagę państwom członkowskim, że mają obowiązek ułatwienia zakończenia procedur administracyjnych związanych z korzystaniem z prawa do swobodnego przemieszczania się. 

Państwa członkowskie nie powinny przyjmować aktów legislacyjnych nakładających na obywateli Unii kary o nadmiernie surowym lub dyskryminującym charakterze. 

Przepływ pracowników i usług, ruch bezwizowy 

Prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich powinno być postrzegane łącznie z innymi prawami i  zasadami Unii Europejskiej, takimi jak swobodny przepływ pracowników czy swoboda świadczenia usług. 

Parlament wzywa państwa członkowskie do zniesienia istniejących barier oraz jak najszybszego zniesienia uregulowań przejściowych narzuconych nowym państwom członkowskim. Komisja powinna sporządzić listę przeszkód, z jakimi borykają się obywatele Unii, którzy chcą w pełni i bez ograniczeń korzystać z prawa do swobodnego przepływu osób i innych korzyści przyznanych obywatelom UE. 

Posłowie wzywają Komisję, by w imieniu wszystkich państw członkowskich i obywateli Unii kontynuowała negocjacje z krajami trzecimi w sprawie ruchu bezwizowego. Parlament dostrzega swoistą niesprawiedliwość w tym, że niektórzy obywatele Unii nadal są objęci wymogami wizowymi, podczas gdy inni mogą podróżować w ramach krajowych programów bezwizowych.  

Obywatelska inicjatywa legislacyjna 

Parlament z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Traktat Lizboński umożliwia milionowi obywateli Unii z różnych państw członkowskich wspólne wezwanie Komisji do przedłożenia wniosków legislacyjnych. Komisja powinna opracować przejrzyste i łatwe do zrozumienia procedury realizacji „inicjatywy obywatelskiej”, aby obywatele Unii mogli skutecznie podejmować inicjatywy legislacyjne natychmiast po wejściu w życie traktatu lizbońskiego.  

Opieka konsularna nad obywatelami UE 

Posłowie przypominają, że obywatele Unii na terytorium kraju trzeciego, gdzie państwo członkowskie, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, są uprawnieni do ochrony dyplomatycznej i konsularnej władz każdego z państw członkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.  

Parlament domaga się realizacji zapowiedzianych działań w zakresie wzmocnienia ochrony konsularnej w krajach trzecich. Na przykład biura paszportowe we wszystkich państwach członkowskich powinny dysponować broszurami informującymi o prawie do ochrony konsularnej. Państwa członkowskie powinny uruchomić bezpłatną infolinię telefoniczną, pod którą w nagłym przypadku obywatele Unii będą mogli uzyskać informacje w swoim języku na temat konsulatów państw członkowskich, a także potrzebną im pomoc. 

Rodzicom należy zezwalać na rozmowę z dziećmi w języku ojczystym 

Parlament wzywa Komisję do zbadania roli i postępowania krajowych służb zajmujących się opieką społeczną nad dziećmi, aby zapewnić przestrzeganie zasad równości i niedyskryminowania obywateli Unii. Rodzicom należy zezwalać na rozmowę z dziećmi w ich języku ojczystym, a odnośne służby nie powinny wykorzystywać przynależności państwowej czy języka jako podstawy do odmowy rodzicom kontaktów z ich dzieckiem.