Komisja Europejska zaprezentowała dziś nową inicjatywę na rzecz wzmocnienia praw obywateli UE, obejmującą szereg działań w celu rozwiązania problemów, z którymi obywatele wciąż stykają się na co dzień.

---

Sprawozdanie z 2013 r. na temat obywatelstwa UE przedstawia 12 konkretnych sposobów pomocy Europejczykom w lepszym wykorzystaniu ich praw obywatelskich, od szukania pracy w innym państwie UE po zapewnienie większego udziału w demokratycznym życiu Unii. Kluczowe propozycje dotyczą ułatwiania obywatelom pracy i szkolenia się w innym państwie UE, ograniczania nadmiernej biurokracji dla obywateli UE pracujących i podróżujących w UE oraz zniesienia przeszkód przy dokonywaniu zakupów za granicą. W trwającym Europejskim Roku Obywateli sprawozdanie na temat obywatelstwa UE jest odpowiedzią na liczne sygnały ze strony obywateli UE, którzy donoszą o problemach, jakich doświadczają podczas podróży, przeprowadzki lub dokonywaniu zakupów w innym państwie UE.

„Obywatelstwo UE jest największym atutem integracji europejskiej. Dla unii politycznej jest ono tym, czym euro jest dla unii gospodarczej i walutowej. Dzisiejsze sprawozdanie na temat obywatelstwa stawia obywateli UE na pierwszym planie”, powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa. „Obywatelstwo UE ciągle ewoluuje od chwili włączenia go do Traktatów w 1993 r., jednak nie osiągnęło jeszcze dojrzałości: obywatele wciąż doświadczają przeszkód w wykonywaniu swych praw w codziennym życiu. Otrzymujemy rocznie ponad milion zapytań od obywateli w kwestiach związanych z ich prawami. Dlatego też podejmujemy dziś działania w celu wzmocnienia praw obywateli w codziennych sytuacjach, takich jak poszukanie pracy, dokonywanie zakupów przez internet czy udział w europejskim procesie decyzyjnym.”

Od ustanowienia praw obywatelskich UE w traktacie z Maastricht minęło 20 lat, jednak prawa te nie zawsze urzeczywistniają się w codziennym życiu obywateli. Obywatele UE potwierdzili to w szeroko zakrojonych konsultacjach społecznych na temat obywatelstwa UE (IP/12/461), w których 12 000 obywateli UE podało przykłady wciąż doświadczanych utrudnień biurokratycznych, na przykład podczas korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się. Badania Eurobarometru na temat obywatelstwa (IP/13/119) i praw wyborczych (IP/13/215), szereg bezpośrednich dialogów obywateli z politykami szczebla krajowego i europejskiego, jak i duża liczba zapytań na temat praw UE napływających do serwisu informacyjnego Europe Direct potwierdzają, że sporo pozostaje jeszcze do zrobienia. Komisja odpowiada na te obawy.

W kontekście kryzysu finansowego i zadłużeniowego należy rozwiązać problem przeszkód, których doświadczają obywatele UE poszukujący w innych państwach UE miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji i które zniechęcają obywateli do dokonywania zakupów na całym obszarze rynku wewnętrznego. Jest to tym bardziej istotne, że w perspektywie unii politycznej UE podąża w kierunku prawdziwej unii gospodarczej i walutowej.

Sprawozdanie z 2013 r. na temat obywatelstwa UE ogłasza 12 nowych działań w sześciu dziedzinach, których celem jest wzmocnienie praw obywateli (pełna lista 12 działań znajduje się w załączniku):

1. Usuwanie przeszkód dla pracowników, studentów i stażystów w UE

• poprzez rozważenie przedłużenia prawa osób poszukujących pracy do otrzymywania zasiłków dla bezrobotnych od swojego państwa w okresie poszukiwania pracy w innym państwie członkowskim powyżej aktualnie obowiązującego okresu trzech miesięcy, w celu zwiększenia mobilności pracowników oraz
• Poprzez ustalenie ram jakości dla staży, określających prawa i obowiązki stron, tak by zapewnić, że staże nie będą wykorzystywane jako forma „nieodpłatnej pracy”.

2. Zmniejszenie formalności administracyjnych w państwach członkowskich

• poprzez ułatwienie uznawania dokumentów tożsamości i dokumentów pobytowych, gdy obywatele podróżują lub muszą potwierdzić swoją tożsamość w innym państwie UE, między innymi dzięki nieobowiązkowym jednolitym dokumentom europejskim, którymi obywatele mogliby posługiwać się we wszystkich państwach UE oraz
• poprzez ułatwienie uznawania świadectw przydatności do ruchu drogowego pojazdów w całej UE.

3. Ochrona najsłabszych w UE

• poprzez stworzenie karty inwalidzkiej UE uznawanej wzajemnie przez państwa UE, tak by 80 milionów osób niepełnosprawnych korzystających z prawa do przemieszczania się mogło także korzystać z przywilejów zagwarantowanych przez krajowe karty (np. dostęp do transportu, turystyki, kultury i wypoczynku) oraz
• poprzez propozycję szeregu ustaw mających na celu wzmocnienie praw procesowych obywateli, w szczególności dzieci i najsłabszych grup obywateli, w sytuacji gdy są podejrzani lub oskarżeni o popełnienie przestępstwa.

4. Zniesienie przeszkód podczas dokonywania zakupów w UE

• poprzez ulepszenie zasad w zakresie rozwiązywania sporów transgranicznych dotyczących zakupów przez internet lub w innym kraju UE opiewających na niewielką kwotę (europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń może umożliwić konsumentom szybki zwrot pieniędzy) oraz
• poprzez pracę nad internetowym narzędziem zapewniającym większą przejrzystość przy zakupie produktów cyfrowych oraz umożliwiającym obywatelom porównywanie ofert z różnych państw.

5. Promowanie dostępności ukierunkowanych i przystępnych informacji na temat UE

• poprzez udostępnienie lokalnej administracji narzędzi do e-szkoleń oraz zapewnienie obywatelom przejrzystych informacji objaśniających, do kogo mogą zwrócić się w celu rozwiązania problemów.

6. Zwiększanie udziału obywateli w procesie demokratycznym

• poprzez pracę nad możliwościami utrzymania przez obywateli UE prawa do głosowania w krajowych wyborach w ich państwach pochodzenia. Odbieranie przez niektóre państwa członkowskie prawa do głosowania obywatelom, którzy całkowicie przeprowadzili się do innego państwa UE jest równoznaczne z karaniem obywateli za korzystanie z przysługującego im prawa do swobodnego przemieszczania się.

Sprawozdanie na temat obywatelstwa UE jest centralnym elementem Europejskiego Roku Obywateli (2013), a także stanowi bilans postępów od czasu pierwszego sprawozdania na temat obywatelstwa UE z 2010 r. (zob. IP/10/1390 oraz MEMO/10/525), omawiający realizację przez Komisję 25 działań ogłoszonych w październiku 2010 r.

Inicjatywa ta zbiega się z przyjęciem przez Komisję ostatniego sprawozdania na temat stosowania Karty praw podstawowych UE (zob. IP/13/411 i MEMO/13/411), uwzględniającej prawa obywateli, między innymi prawo do ochrony danych osobowych. Inicjatywie Komisji towarzyszy także sprawozdanie dotyczące postępów dokonanych w kierunku skuteczniejszego obywatelstwa UE, stanowiące zapis osiągnięć w zakresie egzekwowania praw obywateli UE, takich jak swobodne przemieszczanie się, prawa polityczne, ochrona konsularna oraz zwalczanie dyskryminacji ze względu na przynależność państwową.

Kontekst

Obywatele UE wciąż zmagają się z przeszkodami w korzystaniu w życiu codziennym z prawa do swobodnego przemieszczania się. Komisja uważnie słucha tych obaw i działa w celu wzmocnienia praw obywateli. Sprawozdanie z 2013 r. na temat obywatelstwa UE dobrze wpisuje się w debatę na temat przyszłości Unii Europejskiej. Pogłębionej integracji musi towarzyszyć zwiększona legitymacja demokratyczna.

W sprawozdaniu z 2013 r. na temat obywatelstwa Komisja analizuje także ostatnio dokonane osiągnięcia oraz wskazuje wciąż istniejące przeszkody uniemożliwiające obywatelom pełne korzystanie z przysługujących im praw.

W pierwszym sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE przyjętym w 2010 r. nakreślono 25 działań mających zaradzić problemom napotykanym przez obywateli UE podczas wykonywania swoich praw. Od tego czasu Komisja pracuje nad realizacją swoich obietnic poprzez:

• wzmocnienie praw blisko 75 mln ofiar przestępstw rocznie w całej UE (IP/11/585);
• ograniczenie biurokracji dla 3,5 mln osób rejestrujących samochód w innym państwie UE każdego roku, co przyniesie oszczędności rzędu 1,5 mld euro (IP/12/349);
• zakazanie stosowania dodatkowych opłat za korzystanie z kart kredytowych oraz domyślnie zaznaczonych pól dla osób dokonujących zakupów online (MEMO/11/675);
• wzmocnienie prawa do rzetelnego procesu dla wszystkich obywateli UE, co znajdzie zastosowanie do 8 mln postępowań rocznie (IP/12/430, IP/10/1305);
• wyjaśnienie praw majątkowych 16 mln „międzynarodowych” par mieszkających w UE (IP/11/320).