W jakim stopniu państwa nienależące do UE wypełniają swoje zobowiązania, jeżeli chodzi o umożliwianie obywatelom UE podróży bez wiz?

Komisja Europejska przyjęła dziś siódme sprawozdanie dotyczące naruszania przez niektóre państwa trzecie zasady wzajemności wizowej. W sprawozdaniu wykazano, że w ostatnim roku osiągnięto zniesienie wymogu wizowego w kolejnych państwach, na przykład w Brazylii. Jednak w przypadku niektórych państw obywatele UE w dalszym ciągu muszą uzyskiwać wizę na podróże, które powinny być możliwe bez wiz.

Zasadniczo obowiązujący obecnie „mechanizm wzajemności” okazał się skuteczny w przypadkach, gdy państwo trzecie, którego obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego w UE, utrzymuje obowiązek wizowy wobec obywateli państw członkowskich UE ze swojej strony. Liczba takich przypadków braku wzajemności znacznie zmniejszyła się od czasu wprowadzenia mechanizmu w 2005 r., kiedy to odnotowano niemal sto takich przypadków w stosunkach z 18 państwami.

Jest jednak oczywiste, że konieczne jest wprowadzenie zmian w obecnie funkcjonującym mechanizmie, aby zwiększyć jego sprawność i wydajność w celu osiągnięcia pełnej wzajemności wizowej ze wszystkimi państwami trzecimi, których obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego.

„Musimy zapewnić pełne przestrzeganie zasady wzajemności wizowej” - powiedziała Cecilia Malmström, komisarz do spraw wewnętrznych.„Dlatego kontynuujemy wysiłki na rzecz rozwiązania pozostałych przypadków braku wzajemności ze Stanami Zjednoczonymi i z Kanadą. Komisja z niecierpliwością oczekuje na przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę nowego, wzmocnionego mechanizmu wzajemności, który wyposażyłby nas w lepsze narzędzie do podejmowania działań.”

Od czasu ostatniego sprawozdania w listopadzie 2010 r. poczyniono następujące postępy:

• obywatele wszystkich państw członkowskich podróżujący do Brazylii są obecnie zwolnieni z obowiązku posiadania wizy ,dzięki wejściu w życie w dniu 1 października 2012 r. umowy między UE a Brazylią w sprawie zniesienia wiz krótkoterminowych dla posiadaczy zwykłych paszportów;
• władze japońskie postanowiły wydłużyć tymczasowe zniesienie obowiązku wizowego dla obywateli rumuńskich do dnia 31 grudnia 2012 r.; Komisja ma nadzieję, że w związku z wdrożeniem szczególnych środków uzgodnionych między Rumunią a Japonią, tymczasowe zniesienie obowiązku wizowego zostanie przez Japonię zamienione na stałe.
• osiągnięto pełną wzajemność wizową z Brunei dla wszystkich państw członkowskich UE, jak również Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Komisja zamierza zwrócić się o rozszerzenie zniesienia wiz krótkoterminowych na pobyty nieprzekraczające 90 dni również dla obywateli Liechtensteinu.

Niestety, utrzymują się dwa istotne przypadki braku wzajemności: Stany Zjednoczone Ameryki nadal podtrzymują obowiązek wizowy w stosunku do obywateli Bułgarii, Cypru, Rumunii i Polski; Kanada również nakłada obowiązek posiadania wizy na obywateli Republiki Czeskiej, Bułgarii i Rumunii.

Stany Zjednoczone uważają, że zainteresowane państwa członkowskie w dalszym ciągu nie spełniają wszystkich kryteriów zwolnienia z obowiązku wizowego określonych w ustawodawstwie USA, zwłaszcza związanych z progami dotyczącymi odmów wydania wizy lub wskaźnikami przekroczenia dozwolonego okresu pobytu. Wprowadzając ponownie obowiązek wizowy dla obywateli czeskich, Kanada zamierzała zredukować liczbę bezzasadnych wniosków o azyl pochodzących z UE.

Przewiduje się pewne pozytywne zmiany (nowy projekt przepisów dotyczących programu znoszenia wiz w USA, nowe przepisy dotyczące azylu w Kanadzie), do tej pory nie znaleziono jednak rozwiązania tych przypadków.

Aby przezwyciężyć ograniczenia obowiązującego mechanizmu, w dniu 24 maja 2011 r. Komisja zwróciła się do Parlamentu Europejskiego i Rady o przyjęcie nowego, bardziej skutecznego mechanizmu (IP/11/629). Te organy prawodawcze nie podjęły jeszcze decyzji o ostatecznym kształcie zmienionego mechanizmu, jest jednak prawdopodobne, że pozwoli on UE zwiększyć nacisk na państwa trzecie nie respektujące zasady wzajemności.

Kontekst

Nie wszyscy obywatele państw trzecich muszą mieć wizy w celu wjazdu do strefy Schengen na pobyt krótkoterminowy. Unia posiada wspólny wykaz państw, od których obywateli wymaga się wizy oraz wykaz państw, których obywatele są zwolnieni z tego wymogu (zob. rozporządzenie Rady (WE) nr 539/2001).

Logiczne jest zatem, że UE wzywa państwa trzecie zwolnione z obowiązku wizowego do zniesienia tego obowiązku wobec obywateli wszystkich państw członkowskich UE. W związku z tym rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (której przeglądu dokonano w drodze rozporządzenia Rady (WE) nr 851/2005) ustanowiono mechanizm wzajemności wizowej.

Jeżeli państwo trzecie, którego obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego, wprowadzi obowiązek wizowy wobec jednego lub kilku państw członkowskich UE, te państwa członkowskie muszą poinformować o tym Komisję, która podejmuje właściwe kroki wraz z władzami państwa trzeciego w celu przywrócenia ruchu bezwizowego oraz składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Komisja może również zaproponować Radzie działania odwetowe wobec takiego państwa trzeciego.

Komisja opublikowała już kilka ogólnych sprawozdań dotyczących wdrażania mechanizmu wzajemności wizowej (ostatnie sprawozdanie w listopadzie 2010 r. – IP/10/1473).