Komisja Europejska wszczęła szczegółowe postępowanie w celu wyjaśnienia, czy plany dotyczące przekształcenia dawnego lotniska wojskowego Gdynia-Kosakowo w cywilny port lotniczy są zgodne z unijnymi przepisami w zakresie pomocy państwa. Lotnisko Gdynia-Kosakowo znajduje się zaledwie 25 kilometrów od istniejącego, nie w pełni wykorzystywanego portu lotniczego w Gdańsku. W takiej sytuacji Komisja poważnie obawia się, że publiczne finansowanie dałoby beneficjentowi nieuzasadnioną przewagę gospodarczą nad konkurentami, w szczególności nad portem lotniczym w Gdańsku. Wszczęcie postępowania wyjaśniającego daje zainteresowanym stronom trzecim możliwość przedstawienia swoich uwag, nie przesądza jednak o wyniku postępowania.

Joaquín Almunia, wiceprzewodniczący Komisji odpowiedzialny za sprawy konkurencji, powiedział: „Lokalne porty lotnicze mają duże znaczenie dla dostępności regionu oraz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. Mimo to fundusze publiczne nie powinny być wykorzystywane do pomnażania obiektów infrastrukturalnych tam, gdzie nie ma takiej potrzeby.”

Polska powiadomiła Komisję we wrześniu 2012 r. o dokapitalizowaniu przez lokalne władze Gdyni i Kosakowa firmy odpowiedzialnej za budowę i prowadzenie portu lotniczego Gdynia-Kosakowo kwotą 52 mln euro. Nowy port lotniczy, który powstanie na bazie infrastruktury istniejącego lotniska wojskowego, miałby być drugim portem lotniczym w woj. pomorskim i obsługiwać głownie ruch lotnictwa ogólnego, czartery i przewozy tanich linii. Wspomniany wkład kapitałowy miałby pokryć koszty inwestycji oraz koszty operacyjne lotniska w początkowym okresie.

Polskie władze utrzymują, że dokapitalizowanie zostało przyznane na warunkach rynkowych. Jednak na obecnym etapie Komisja ma poważne wątpliwości, czy zawarte w biznes planie szacunki dotyczące wielkości ruchu lotniczego oraz przychodów opierają się na realistycznych założeniach i czy możliwa będzie ich realizacja. Port lotniczy w Gdańsku, znajdujący się zaledwie 25 kilometrów dalej, nie jest przeciążony i oferuje niższe opłaty lotniskowe niż te przewidziane dla portu Gdynia-Kosakowo. Roczna przepustowość portu lotniczego w Gdańsku wynosi pięć milionów pasażerów, ale w 2012 r. przewinęło się przez niego zaledwie 2,9 mln osób. Komisja zamierza obecnie zbadać, czy prywatne przedsiębiorstwo działające w warunkach rynkowych dokonałoby takiej samej inwestycji.

Kontekst

W ciągu ostatnich 20 lat funkcjonowanie portów lotniczych w UE uległo dogłębnym przemianom. Wcześniej porty lotnicze były traktowane przede wszystkim jako elementy infrastruktury, których zadaniem było zagwarantowanie dostępności regionów i umożliwienie ich rozwoju terytorialnego. Obecnie działalność portów lotniczych ma przede wszystkim charakter komercyjny, a poszczególne porty rywalizują ze sobą o ruch lotniczy. W ciągu ostatnich dziesięciu lat wiele dawnych lotnisk wojskowych przekształcono w cywilne porty lotnicze. Proces ten przyspieszyło pojawienie się tanich linii lotniczych. Jeszcze w 1992 r. na zasiedziałych przewoźników przypadało ponad 65 proc. sprzedanych miejsc w samolotach, podczas gdy tanie linie sprzedawały zaledwie 1,5 proc. wszystkich biletów. W 2011 r. po raz pierwszy udział tanich linii lotniczych w rynku (42,4 proc.) przekroczył udział przewoźników zasiedziałych (42,2 proc.). W 2012 r. ta tendencja nadal się utrzymywała (44,8 proc. dla tanich linii i 42,4 proc. dla zasiedziałych przewoźników).

Celem Komisji w tej sytuacji jest stworzenie warunków dla równej konkurencji w sektorze lotniczym, w taki sposób, by jednocześnie nie ograniczać władzom regionalnym możliwości zaspokajania potrzeb swoich regionów w zakresie dostępności i transportu.

Inwestycje publiczne w przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą mogą zostać uznane za wolne od pomocy państwa w rozumieniu przepisów UE, gdy są one przeprowadzane na warunkach, jakie zaakceptowałby prywatny podmiot działający na warunkach rynkowych (test prywatnego inwestora). W przypadku, gdy nie zostaną spełnione warunki testu prywatnego inwestora, inwestycja publiczna stanowi pomoc państwa w rozumieniu przepisów prawa UE (art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)), ponieważ przynosi beneficjentowi dodatkowe korzyści ekonomiczne, których nie mają jego konkurenci. Komisja przystępuje wówczas do oceny, czy pomoc taką można uznać za zgodną z unijnymi przepisami, które dopuszczają niektóre rodzaje pomocy.

Dzisiejsza decyzja Komisji jest częścią jednego z ok. sześćdziesięciu postępowań prowadzonych aktualnie w sektorze lotnictwa, a dotyczących finansowania infrastruktury i działalności portów lotniczych oraz porozumień między portami lotniczymi a liniami lotniczymi.

W dniu 3 lipca 2013 r. Komisja otwiera konsultacje dotyczące projektu nowych wytycznych w sprawie pomocy państwa dla portów i linii lotniczych.

Jawna wersja decyzji zostanie udostępniona pod numerem sprawy SA.35388 w Rejestrze pomocy państwa na stronie Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji po wyjaśnieniu wszelkich kwestii związanych z poufnością. Wykaz nowych decyzji dotyczących pomocy państwa, opublikowanych w internecie i Dzienniku Urzędowym zamieszczany jest w biuletynie internetowym dotyczącym pomocy państwa State Aid Weekly e-News.