Dane dotyczące oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

W przeddzień Europejskiego Dnia Wiedzy o Antybiotykach ogólnoeuropejskie badanie dotyczące oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe pokazuje, że połowa Europejczyków nadal mylnie uważa, że antybiotyki zabijają wirusy. Jednocześnie w ciągu ostatniego roku antybiotyki przyjęło 23 proc. respondentów, co stanowi najniższy odsetek od 2009 r. i wyraźnie pokazuje, że działania państw członkowskich i Komisji na rzecz podnoszenia świadomości obywateli na temat ryzyka związanego z nadmiernym stosowaniem antybiotyków przynoszą korzyści. Należy jednak zrobić o wiele więcej.

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia ludzi i jest jednym ze wskazanych przez działający w Komisji Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA)trzech największych zagrożeń dla zdrowia, które wymagają środków koordynacji na poziomie UE. Według nowych danych opublikowanych dziś przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) w całej Unii Europejskiej, Islandii i Norwegii każdego roku z powodu zakażeń wywołanych drobnoustrojami opornymi na antybiotyki umiera ponad 35 tys. osób. Takie zakażenia generują w UE 1,5 mld euro dodatkowych kosztów związanych z opieką zdrowotną i utratą produktywności.

Badanie Eurobarometr: tylko co drugi respondent wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów

Opublikowane dziś specjalne badanie Eurobarometr zawiera przegląd postaw Europejczyków wobec antybiotyków. Główne jego wyniki są następujące:

- Stosowanie antybiotyków osiągnęło rekordowo niski poziom: 23 proc. Europejczyków twierdzi, że w minionym roku stosowało antybiotyki w postaci doustnej, co jest najniższym odsetkiem od 2009 r. Waha się on jednak od 42 proc. na Malcie do 15 proc. w Szwecji i Niemczech.
- Około 8 proc. antybiotyków przyjmowano bez recepty.
- Bardzo duża część Europejczyków przyjmowała antybiotyki bez uzasadnienia (tj. przy zakażeniach wirusowych lub samych objawach).

Badanie wykazało również niepokojący brak wiedzy obywateli na temat właściwego stosowania antybiotyków:

- zaledwie połowa (50 proc.) respondentów wie, że antybiotyki nie są skuteczne w zwalczaniu wirusów.
- Tylko 3 na 10 Europejczyków wiedziało, że niepotrzebne stosowanie antybiotyków sprawia, że stają się one nieskuteczne, że kurację antybiotykową powinno się przerwać
- dopiero po zakończeniu całego leczenia, że antybiotyki często powodują skutki uboczne, takie jak biegunka, oraz nie są skuteczne w leczeniu przeziębień.

Dane ECDC: gwałtowny wzrost oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe

Z nowych danych opublikowanych dziś przez ECDC wynika, że ogólnie w latach 2016–2020 w UE/EOG znacznie wzrosła liczba zakażeń i zgonów spowodowanych opornością na środki przeciwbakteryjne. W latach 2017–2021 odnotowano również wzrost liczby i odsetka zgłoszonych inwazyjnych zakażeń Klebsiella pneumoniae i Acinetobacter spp., które są odporne na karbapenemy – grupę antybiotyków często stosowanych jako ostateczność.

W latach 2012–2021 całkowita konsumpcja środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi (w sektorach podstawowej opieki zdrowotnej i szpitali) spadła o 23 proc. Mimo że świadczy to o znacznym zmniejszeniu nieuzasadnionego stosowania tych leków, znacznie wzrosła również konsumpcja najpowszechniejszych antybiotyków, w szczególności w szpitalach. Na przykład w latach 2012–2021 konsumpcja karbapenemów w szpitalach wzrosła o 34 proc.

Co robi Komisja, aby rozwiązać ten problem?

Rosnące zagrożenie uwypukla potrzebę zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą podejścia „Jedno zdrowie", w którym uznaje się wzajemne powiązania między zdrowiem ludzi, zdrowiem zwierząt i środowiskiem. Na początku bieżącego roku weszły w życie nowe unijne przepisy, które mają zapewnić skuteczność środków przeciwdrobnoustrojowych o kluczowym znaczeniu w medycynie dzięki zakazowi ich stosowania w weterynarii.

Komisja opublikowała dziś również przegląd krajowych planów działania państw członkowskich dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe „Jedno zdrowie". W przeglądzie stwierdzono, że wiele państw członkowskich odniosłoby korzyści z bardziej zdecydowanego stosowania podejścia „Jedno zdrowie" w tej kwestii, z uwzględnieniem wpływu antybiotyków na środowisko. Komisja przedstawiła również opinię grupy ekspertów w dziedzinie efektywnych sposobów inwestowania w zdrowie w celu zarządzania opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe w całym systemie opieki zdrowotnej.

W pierwszej połowie 2023 r. Komisja zintensyfikuje działania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w proponowanym zaleceniu Rady oraz w ramach proponowanej zmiany prawodawstwa farmaceutycznego UE. W 2023 r. UE rozpocznie wspólne działanie w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe o wartości 50 mln euro z państwami członkowskimi, Norwegią, Islandią i Ukrainą w ramach Programu UE dla zdrowia.

W ramach unijnego programu badawczego „Horyzont 2020" przeznaczono ponad 690 mln euro na wsparcie badań naukowych i innowacji w tej dziedzinie. W pierwszych dwóch latach realizacji programu „Horyzont Europa" na 13 projektów badawczych dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przeznaczono 32,5 mln euro.

Kontekst

Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe pojawia się, gdy drobnoustroje z upływem czasu zmieniają się i przestają reagować na leki, które mają je zabijać. Utrudnia to leczenie zakażeń i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób, poważnych schorzeń i zgonów.

Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach jest to europejska inicjatywa w dziedzinie zdrowia organizowana co roku 18 listopada, która ma na celu podnoszenie wiedzy o zagrożeniach związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz znaczeniu rozważnego stosowania antybiotyków. Koordynuje ją Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób we współpracy ze Światowym Tygodniem Wiedzy o Antybiotykach (18–24 listopada).

Badanie Eurobarometr przeprowadzono w 27 państwach członkowskich od 21 lutego do 21 marca 2022 r. Pełne wyniki, również w podziale na poszczególne państwa członkowskie, są dostępne tutaj.

Dodatkowe informacje

Badanie Eurobarometr na temat oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe