W tym roku obchodzimy 70. rocznicę Powszechnej deklaracji praw człowieka. To dobra okazja, by przywołać, że prawa podstawowe, demokracja i zasada praworządności to trzy filary stanowiące podwaliny UE - powiedział pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans, nawiązując do publikacji rocznego sprawozdania ze stosowania w Unii Europejskiej Karty praw podstawowych.

W sprawozdaniu podkreślono, że struktury i narzędzia gwarantujące stosowanie praw zapisanych w karcie działają, mimo że rok 2017 był rokiem wyzwań dla praw podstawowych. W 2018 r. nadal będzie istotne wspieranie przestrzegania i upowszechniania praw podstawowych, zasady praworządności i demokracji, w tym wspieranie wolnego i prężnego społeczeństwa obywatelskiego.

Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: - Przestrzeganie Karty praw podstawowych nie jest fakultatywne. Instytucje unijne oraz państwa członkowskie przy wdrażaniu prawa UE są związane jej postanowieniami. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej i sądy krajowe odgrywają ważną rolę w stosowaniu praw podstawowych i praworządności w całej Unii.

Věra Jourová, komisarz UE do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, dodała: - W 2017 r. pojawiły się pewne pozytywne zmiany, na przykład w dziedzinie walki z rasizmem i nielegalnym nawoływaniem do nienawiści w internecie poprzez przyjęcie z platformami mediów społecznościowych kodeksu postępowania. Ponadto opracowanie Europejskiego filar upraw socjalnych było ważnym krokiem w kierunku osiągnięcia większej równości – wskazującym na to, że Europa to coś znaczne więcej niż rynek. Jest ona bowiem Unią wartości, która jednocześnie ochrania. W 2017 r. musieliśmy jednak stawić czoła istotnym wyzwaniom w odniesieniu do praworządności i funkcjonowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w tej części Unii, w której jest to zagrożone. Będziemy w dalszym ciągu niestrudzenie pracować na potrzeby ochrony praw podstawowych, praworządności i wspólnych wartości demokratycznych w Unii.

Poniżej przedstawiono najważniejsze inicjatywy promujące prawa podstawowe w 2017 r.

• Dalsze wspieranie demokracji i społeczeństwa obywatelskiego – W sprawozdaniu podkreśla się potrzebę odnowionego wsparcia na rzecz demokracji. W 2017 r. na pierwszym planie znalazły się rola społeczeństwa obywatelskiego i bieżące wyzwania. Wsparcie na rzecz społeczeństwa obywatelskiego zostało uwzględnione w wieloletnich ramach finansowych i nowym funduszu „Sprawiedliwość, Prawa i Wartości” – przyjętych dnia 30 maja br.
• Ożywienie praw socjalnych – W sprawozdaniu pokazano pewne bardzo pozytywne tendencje w obszarze praw socjalnych wynikające z przyjęcia Europejskiego filaru praw socjalnych i jego działań następczych. W ramach powyższego przyjęto inicjatywy mające na celu zapewnienie możliwości równoważenia życia zawodowego i prywatnego jednostek obciążonych opieką nad innymi. Komisja zaproponowała zapewnienie bardziej przewidywalnych i przejrzystych warunków pracy, w szczególności dla pracowników korzystających z nietypowych form zatrudnienia, takich jak umowy zerogodzinowe lub na żądanie.
• Zwalczanie dyskryminacji kobiet - Znaczącym krokiem jest podpisanie przez UE konwencji stambulskiejdotyczącej zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet. Obecnie istotne jest zapewnienie jej szybkiej ratyfikacji przez UE. Komisja zaprezentowała również plan działania na rzecz zwalczaniazróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.
• Ochrona migrujących dzieci - W komunikacie dotyczącym ochrony migrujących dzieci przedstawiono pilne działania do wdrożenia na szczeblu unijnym i krajowym, następnie w czerwcu 2017 r. opublikowanokonkluzje Rady. Komisja ustanowiła europejską sieć placówek opiekuńczych(link is external) w celu ułatwienia współpracy między organami krajowymi.
• Zwalczanie dyskryminacji oraz zwalczanie rasizmu, zarówno w internecie, jak i poza nim – Komisja wzmocniła swoją współpracę z przedsiębiorstwami z branży IT, organami krajowymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w celu zapewnienia, by teksty zawierające nawoływanie do nienawiści w internecie były szybko identyfikowane i usuwane. Komisja ponadto wspomagała państwa członkowskie w ich wysiłkach na rzecz przyspieszenia egzekwowania prawa unijnego dotyczącego przestępstw z nienawiści, dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz ochrony i wsparcia ofiar przestępstw z nienawiści.
• Poprawa dostępu do wymiaru sprawiedliwości i skutecznych środków zaskarżenia – Po ogłoszeniukomunikatu pt. „Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu” Komisja wspomagała państwa członkowskie w ich wysiłkach w zakresie przyspieszenia egzekwowania prawa unijnego na rzecz jednostek i przedsiębiorców. W ramach europejskiego semestru Komisja skierowała do państw członkowskich zalecenia dla poszczególnych krajów na potrzeby wsparcia państw członkowskich w zakresie udoskonalania ich systemów wymiaru sprawiedliwości.

Doroczne sympozjum na temat praw podstawowych

Sprawozdanie koncentruje się na dorocznym sympozjum na temat praw podstawowych w 2017 r., które dotyczyło „zagrożeń dla praw kobiet”. Komisja zobowiązała się do przeprowadzenia szeregu działań – od uwzględniania praw kobiet i równouprawnienia płci w planach na najwyższym szczeblu politycznym po finansowanie lokalnych projektów.

W 2018 r. sympozjum dotyczące praw podstawowych zostanie poświęcone „demokracji w Unii Europejskiej”. Odbędzie się w dniach 26-27 listopada br. Uczestnicy sympozjum pochylą się wspólnie nad określeniem sposobów wspierania wolnego i otwartego uczestnictwa w społeczeństwie demokratycznym w czasach coraz niższej frekwencji w wyborach, populizmu, cyfryzacji i zagrożeń dla społeczeństwa obywatelskiego. Sympozjum będzie okazją do ponownego potwierdzenia jednej z kluczowych wartości unijnych w okresie poprzedzającym wybory europejskie.

Kontekst

Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego w dniu 1 grudnia 2009 r. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej stała się dokumentem prawnie wiążącym. Jej postanowienia są skierowane przede wszystkim do instytucji UE, natomiast do organów krajowych wyłącznie wówczas, gdy organy te wdrażają prawo UE. Komisja przyjęła Strategię skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych, w której zobowiązała się do przygotowywania sprawozdań rocznych obejmujących pełen zakres postanowień Karty. Tegoroczne sprawozdanie jest siódmym sprawozdaniem tego rodzaju.

We współpracy z właściwymi organami krajowymi, lokalnymi i unijnymi Komisja podejmuje działania na rzecz skuteczniejszego informowania obywateli o przysługujących im prawach podstawowych oraz instancjach służących pomocą w przypadkach, gdy prawa te zostały naruszone. Za pośrednictwem europejskiego portalue-Sprawiedliwość Komisja dostarcza praktycznych informacji na temat egzekwowania tych praw. Podjęła również dialog na temat rozpatrywania skarg dotyczących naruszenia praw podstawowych z rzecznikami praw obywatelskich, organami ds. równości i instytucjami zajmującymi się problematyką praw człowieka.

Dodatkowe informacje

• Sprawozdanie ze stosowania Karty praw podstawowych UE za 2017 r.
• Karta praw podstawowych Unii Europejskiej