Unia Europejska ogłosiła  Strategię dla Regionu Morza Bałtyckiego. Zamieszkany przez blisko 100 milionów osób region boryka się z problemami związanymi z dostawami energii, zanieczyszczeniem wód i niedostatecznym poziomem rozwoju infrastruktury.

Dzięki Strategii region może liczyć na bardziej skoordynowane działania. Strategię przedstawiła komisarz UE ds. polityki regionalnej Danuta Hübner, podkreślając, że ma ona służyć maksymalnemu wykorzystaniu potencjału państw członkowskich i regionów w obszarze Morza Bałtyckiego.

Komisja Europejska przyjęła  ukierunkowaną strategię działań w regionie Morza Bałtyckiego. Przed regionem tym stoją naglące wyzwania, m.in. pogarszającego się stanu wody w Bałtyku, niedostatecznych połączeń komunikacyjnych, barier handlowych i problemów z dostawami energii, które dodatkowo nasilają się wskutek braku skutecznej koordynacji. Dzisiejsza Strategia ma poprawić ten stan dzięki realizacji projektów według wspólnie ustalonych priorytetów.

– Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego jest istotnym krokiem naprzód, ponieważ stanowi nowy rodzaj współpracy unijnej – powiedziała komisarz Hübner. – Nie oznacza ona konieczności przyjmowania nowych aktów prawnych lub powoływania instytucji. Opiera się bowiem na dążeniu rządów i obywateli państw członkowskich do sprostania wspólnym pilnym wyzwaniom.

Komisja proponuje kompleksowy plan działań oparty na szczegółowych konsultacjach z rządami krajowymi i władzami regionalnymi, przedsiębiorcami, organizacjami pozarządowymi i ośrodkami akademickimi.

– UE ma odpowiednie kompetencje do tego, aby koordynować pracę, którą należy podjąć w celu maksymalnego wykorzystania dostępnych zasobów służących ochronie Morza Bałtyckiego, pobudzeniu wymiany handlowej i poprawieniu jakości życia dla wszystkich mieszkańców regionu – wyjaśniła Danuta Hübner.

Region z problemami

Region Morza Bałtyckiego musi sprostać kilku poważnym wyzwaniom. Stan wody w morzu pogarsza się wskutek nadmiernych zrzutów azotanów i fosforanów, co stanowi zagrożenie dla jego różnorodności biologicznej. Gospodarki tego regionu powinny być ściślej ze sobą powiązane. Dane statystyczne wskazują też na zbyt dużą zależność od handlu z najbliższymi sąsiadami.

Rozwój regionu Morza Bałtyckiego utrudniają znaczne odległości w jego obrębie oraz pomiędzy regionem a resztą Europy, np. podróż pociągiem z Warszawy do Tallina trwa 36 godzin. Kolejnym problemem jest izolacja Litwy, Łotwy i Estonii pod względem dostaw energii. Wciąż istnieje też ryzyko wypadków spowodowane zwiększającą się liczbą zbiornikowców traktujących morze jak autostradę.

Dlaczego UE?

Morze Bałtyckie otoczone jest przez osiem państw członkowskich UE oraz Rosję. W przeszłości przedstawiano wiele sprawozdań i planów działania, jednak ich skutki były ograniczone. Istnieje silna potrzeba lepszej koordynacji działań wielu zaangażowanych stron. Wiele obecnych wyzwań dotyczy dziedzin polityki UE. Programy funduszy strukturalnych UE w regionie zapewniają podstawę do wzmocnienia współpracy. Komisja przedstawia państwom członkowskim swoje propozycje, ale zdaje sobie również sprawę z tego, że wielu wyzwaniom można sprostać jedynie poprzez dobrą współpracę z Rosją. Komisja zaleca stymulowanie współpracy poprzez istniejące inicjatywy, w szczególności „wymiar północny”, tj. wspólną politykę UE, Rosji, Norwegii i Islandii.

Pierwsza tego rodzaju strategia

Strategia ma formę komunikatu i planu działania zawierającego wykaz 80 sztandarowych projektów; pracę nad niektórymi z nich już rozpoczęto. Cztery fundamenty Strategii mają uczynić tę część Europy:

·       przyjazną dla środowiska (np. dzięki oczyszczaniu ścieków);

·       dobrze prosperującą (np. poprzez promowanie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach);

·       łatwo dostępną i atrakcyjną (np. poprzez polepszenie połączeń komunikacyjnych);

·       bezpieczną (np. poprzez lepsze systemy reagowania w razie wypadku).

Jest to pierwsza tak kompleksowa strategia przygotowana przez UE na poziomie makroregionu. Ma ona szansę stać się inspiracją do wprowadzenia podobnych działań w basenie Morza Śródziemnego oraz w dorzeczu Dunaju. Przede wszystkim stanowi jednak pierwszy krok w procesie wdrażania zintegrowanej polityki morskiej UE na poziomie regionu.

W latach 2007–2013 w ramach polityki spójności oraz innych funduszy UE region Morza Bałtyckiego otrzyma ponad 50 mld euro wsparcia inwestycyjnego, w tym 27 mld euro na zwiększenie dostępności, prawie 10 mld euro na ochronę środowiska, 6,7 mld euro na rozwój konkurencyjności oraz 697 mln euro na bezpieczeństwo i zapobieganie ryzyku.

Przykłady projektów

·       Usunięcie fosforanów z detergentów używanych we wszystkich państwach członkowskich w celu redukcji szkodliwych substancji odżywczych w morzu.

·       Wdrożenie „Planu połączenia rynków energii krajów bałtyckich” w celu zwiększenia liczby połączeń Łotwy, Litwy i Estonii z sieciami europejskimi.

·       Do 2013 r. linia „Rail Baltica” połączy Warszawę z Tallinem, umożliwiając docelową prędkość 120 km/h.

·       Stworzenie wspólnego systemu nadzoru morskiego.

·       Stworzenie funduszu innowacji i badań naukowych wykorzystującego publiczne i prywatne fundusze w celu korelacji działalności badawczej z walorami danego regionu.