Należy przypuszczać, że kryzys gospodarczy może mieć znaczący wpływ na rynek narkotyków, na przykład poprzez zwiększenie popytu na zabronione substancje – wynika z badania opublikowanego dziś przez Komisję Europejską.

Według tego opracowania można oczekiwać coraz większego zaangażowania młodych ludzi w sprzedaż lub produkcję narkotyków – zwłaszcza uprawianej w domu marihuany – dla zarobku. Kryzys gospodarczy może też spowodować cięcia w budżetach przeznaczonych na politykę antynarkotykową, w szczególności na leczenie i środki zmniejszające szkody.

„Opublikowane dziś badanie jest sygnałem alarmowym dla Europy: aby móc ograniczyć podaż narkotyków i ukrócić handel tymi substancjami, musimy zmniejszyć liczbę osób uzależnionych od narkotyków za pomocą prewencji, jak również leczenia.” – powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, unijna komisarz ds. sprawiedliwości. „Podaż kieruje się popytem, a wraz ze zwiększaniem się liczby osób zażywających narkotyki nielegalny rynek narkotyków wzrasta. Dlatego w tym roku zamierzam zaproponować wprowadzenie surowszych przepisów dotyczących nowych substancji psychoaktywnych oraz nielegalnego handlu narkotykami. Musimy podjąć działania na szczeblu UE, aby chronić nasze dzieci.”

Według Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii coraz większym problemem stają się nowe substancje psychoaktywne. W ramach unijnego systemu wczesnego ostrzegania w roku 2011 oficjalnie zgłoszono wykrycie po raz pierwszy łącznie 49 nowych substancji psychoaktywnych. Stanowi to największą liczbę nowych substancji odnotowanych w jednym roku, po 41 substancjach w roku 2010 i 24 w roku 2009. Wstępne dane za rok 2012 nie wskazują zaś na spadek, gdyż wykryto ich już ponad 50.

Zażywanie „tradycyjnych” narkotyków, takich jak kokaina, heroina czy ekstazy, pozostaje generalnie na niezmiennym poziomie, jednocześnie jednak na nielegalnym rynku narkotyków pojawiają się nowe narkotyki, gdyż handlujący wykorzystują substancje chemiczne, które nie podlegają żadnym uregulowaniom międzynarodowym. Narkotyki te w coraz większym stopniu są dostępne w internecie i szybko rozprzestrzeniły się wielu państwach członkowskich, które stają w obliczu trudności związanych z zapobieganiem ich sprzedaży.

Na rynku znajduje się coraz więcej nowych narkotyków. W ciągu ostatnich dwóch lat co tydzień pojawiała się na rynku jedna nowa substancja. Państwa członkowskie nie są w stanie samodzielnie powstrzymać zjawiska rozprzestrzeniania się narkotyków: zacieśnienie kontroli na poziomie krajowym może po prostu zmusić przestępców do przeniesienia produkcji narkotyków do sąsiednich krajów lub do zmiany dróg ich przerzutu.

Po skutecznym wprowadzeniu w 2010 r. zakazu mefedronu, narkotyku podobnego do ekstazy (zob. MEMO/10/646), Komisja zaproponowała w styczniu br. zakazanie w całej UE narkotyku „4-MA” podobnego do amfetaminy (zob. IP/13/75). W dniu 25 października 2011 r. Komisja Europejska zapowiedziała przegląd unijnych zasad walki z narkotykami, zwłaszcza nowymi substancjami psychotropowymi, które wywołują podobne objawy, co niebezpieczne narkotyki, takie jak ekstazy czy kokaina, i stanowią narastający problem (IP/11/1236). Przedłożenie wniosku ustawodawczego jest planowane na 2013 r.

Opublikowane dziś badanie przedstawia również istotne wnioski dotyczące skutków polityk mających na celu walkę z zażywaniem narkotyków i z ich podażą oraz spostrzeżenia dotyczące funkcjonowania rynku nielegalnych substancji w UE, które pokazują, że internet staje się coraz ważniejszym sposobem rozprowadzania narkotyków. W opracowaniu zawarto również szczegółową analizę wielkości rynku w przypadku poszczególnych narkotyków oraz ocenę generowanych przez nie zysków. Szacuje się, że wartość unijnego rynku marihuany, która jest narkotykiem najczęściej stosowanym przez Europejczyków, w 2010 r. wyniosła od 7 do 10 mld euro. Osoby zażywające marihuanę w dużych ilościach stanowią niewielki odsetek ogółu użytkowników tej substancji (od 5 proc. do 25 proc. w zależności od państwa), jednak to one odpowiadają za największą część (między 55 proc. a 77 proc.) całkowitej rocznej konsumpcji marihuany. Badanie potwierdza też pogląd, że stosowanie przepisów wymierzonych przeciwko produkcji i dystrybucji marihuany powoduje drastyczną podwyżkę cen tej substancji. Dzieje się tak, ponieważ producenci i handlarze chcą rekompensaty za ryzyko aresztowania, uwięzienia, przechwycenia narkotyków oraz obrażeń odniesionych w wyniku przemocy, a także wyrównania kosztów związanych z koniecznością działania w ukryciu.

Kontekst

Omawiana publikacja nawiązuje do wcześniejszego opracowania Komisji Europejskiej, w którym przedstawiono analizę sytuacji na światowym rynku narkotyków, problemów związanych z zażywaniem narkotyków oraz polityk antynarkotykowych w latach 1998–2007.

Badanie wykonano na zamówienie instytutu Trimbos i Rand Europe i sfinansowano ze środków programu „Zapobieganie i walka z przestępczością” (ISEC). ISEC dysponuje budżetem w wysokości 600 mln euro na lata 2007–2013 i przyczynia się do zapewnienia bezpieczeństwa obywateli za pośrednictwem projektów zapobiegania i walki z przestępczością.

Polityka antynarkotykowa pozostaje w dużym zakresie w kompetencjach organów krajowych państw UE, które są najlepiej przygotowane do tego, by podejmować decyzje najlepiej dostosowane do lokalnych warunków kulturowych i społeczno-gospodarczych. Ale zdane same na siebie, państwa UE nie są w stanie skutecznie rozwiązać problemu narkotyków. Dlatego też to Komisja odgrywa centralną rolę jako koordynator środków mających na celu ograniczenie spożycia nielegalnych narkotyków oraz walkę z handlem narkotykami.

Reakcja UE na problem narkotyków jest zawarta w strategii antynarkotykowej UE na lata 2005–2012, EU Drugs Strategy 2013-2020 i w planie działania UE w zakresie narkotyków obejmującym lata 2009–2012.

Dodatkowe informacje

Sprawozdanie: „Dalsze obserwacje na temat aspektów nielegalnego rynku narkotyków w UE”: http://ec.europa.eu/justice/anti-drugs/document/index_en.htm

Komisja Europejska – polityka kontroli narkotyków: http://ec.europa.eu/justice/anti-drugs/index_pl.htm

Strona internetowa wiceprzewodniczącej Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości: http://ec.europa.eu/commission_2010-2014/reding/index_en.htm

Viviane Reding na Twitterze: @VivianeRedingEU