Działania antykorupcyjne

Komisja podejmuje dziś zdecydowane działania, aby zwalczać korupcję w UE i na całym świecie, realizując tym samym zobowiązanie przewodniczącej Ursuli von der Leyen zawarte w orędziu o stanie Unii z 2022 r.

Przedstawione dziś wnioski stanowią kamień milowy w walce z korupcją na szczeblu krajowym i unijnym. Komisja, w oparciu o istniejące środki, zintensyfikuje swoje działania służące uwzględnianiu środków antykorupcyjnych w procesie opracowywania strategii i programów UE oraz będzie aktywnie wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu skutecznych przepisów i polityk służących zwalczaniu korupcji. W ramach corocznego cyklu sprawozdania na temat praworządności Komisja monitoruje również postępy w zakresie zwalczania korupcji na szczeblu krajowym, określa wyzwania i wydaje zalecenia dla państw członkowskich.

Dzisiejszy pakiet środków obejmuje nowe, zaostrzone przepisy, które kryminalizują przestępstwa korupcyjne i harmonizują kary w całej UE, oraz wspierany przez Komisję wniosek wysokiego przedstawiciela w sprawie ustanowienia specjalnego systemu sankcji w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB), aby zwalczać poważne przypadki korupcji na całym świecie. Nowe środki w dużym stopniu koncentrują się na zapobieganiu korupcji i na budowaniu kultury uczciwości, w ramach której korupcja nie jest tolerowana. Jednocześnie środki te wzmacniają narzędzia egzekwowania prawa.

Kluczowe elementy dzisiejszych wniosków:

I. Komunikat w sprawie zwalczanie korupcji
We wspólnym komunikacie Komisja i wysoki przedstawiciel podsumowują istniejące rozwiązania oraz wyznaczają nowe kierunki działania i nowe narzędzia, zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich. Stanowi to wyraźny przejaw zaangażowania w walkę z korupcją na świecie. Unijna sieć służąca zwalczaniu korupcji, skupiająca organy ścigania, organy publiczne, prawników, społeczeństwo obywatelskie i inne zainteresowane strony, usprawni zapobieganie korupcji w całej UE, a do jej zadań będzie należało opracowanie najlepszych praktyk i praktycznych wytycznych. Jednym z kluczowych zadań sieci będzie wspieranie Komisji w określaniu obszarów w UE, które są dotknięte wysokim ryzykiem korupcji. Działania sieci zostaną uwzględnione w strategii antykorupcyjnej UE, która ma zostać opracowana w porozumieniu z Parlamentem Europejskim i Radą, aby zmaksymalizować skuteczność i spójność działań UE.
W instytucjach UE panuje zerowa tolerancja dla korupcji. W komunikacie wyszczególniono zasady etycznego postępowania, uczciwości i przejrzystości, które zapobiegają korupcji w instytucjach UE. Ramy te muszą być nie tylko rygorystycznie i spójnie stosowane, ale również stale aktualizowane.

II. Surowsze przepisy na rzecz zwalczania korupcji
Komisja przedstawia nowy wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie zwalczania korupcji. Wniosek unowocześnia dotychczasowe ramy antykorupcyjne UE poprzez:
a) zapobieganie korupcji i budowanie kultury uczciwości
- Podnoszenie świadomości na temat korupcji dzięki kampaniom informacyjnym oraz programom badawczym i edukacyjnym, aby zmniejszyć ryzyko korupcji oraz występowanie przestępstw z nią związanych.
- Zapewnienie najwyższych standardów rozliczalności w sektorze publicznym poprzez zobowiązanie państw członkowskich do przyjęcia skutecznych przepisów dotyczących otwartego dostępu do informacji, które leżą w interesie publicznym, ujawniania konfliktów interesów w sektorze publicznym i zarządzania nimi, ujawniania i kontroli aktywów urzędników publicznych oraz regulowania powiązań między sektorem prywatnym a publicznym.
- Powołanie wyspecjalizowanych organów antykorupcyjnych oraz zapewnienie odpowiednich zasobów i szkoleń dla organów odpowiedzialnych za zapobieganie korupcji i jej zwalczanie.
b) pojedynczy akt prawny obejmujący wszystkie rodzaje przestępstw korupcyjnych i kar
- Harmonizacja definicji przestępstw kryminalnych ściganych jako korupcja, aby obejmowały one nie tylko łapownictwo, ale również sprzeniewierzenie, płatną protekcję, nadużycie stanowiska, utrudnianie działania wymiaru sprawiedliwości oraz nielegalne wzbogacanie związane z przestępstwami korupcyjnymi. Wniosek zakłada obowiązkową kryminalizację na mocy prawa UE wszystkich przestępstw, o których mowa w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, oraz obejmuje korupcję zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
- Surowsze sankcje karne dla osób fizycznych i prawnych oraz harmonizacja okoliczności obciążających i łagodzących.
c) zapewnienie skutecznych dochodzeń i skutecznego ścigania korupcji
- Narzędzia dochodzeniowo-śledcze: Państwa członkowskie będą musiały zapewnić, aby organy ścigania i prokuratorzy dysponowali odpowiednimi narzędziami dochodzeniowymi do zwalczania korupcji.
- Immunitet lub przywileje chroniące przed dochodzeniem i ściganiem: Państwa członkowskie będą musiały umożliwić zawieszanie przywilejów i immunitetów w razie dochodzeń związanych z korupcją. Proces ten powinien być skuteczny, przejrzysty, z góry ustanowiony prawem i odbywać się w odpowiednich ramach czasowych.
- Wprowadzenie minimalnych przepisów w zakresie terminu przedawnienia, które zapewnią wystarczająco dużo czasu na sądzenie przestępstw korupcyjnych.

III. Rozszerzenie sankcji w ramach WPZiB, aby objąć nimi poważne przypadki korupcji
Unijne sankcje pomogą w osiągnięciu kluczowych celów WPZiB, jakimi są utrzymanie pokoju, wzmocnienie bezpieczeństwa międzynarodowego oraz skonsolidowanie i wsparcie demokracji, prawa międzynarodowego i praw człowieka. Dzięki dzisiejszemu wspieranemu przez Komisję wnioskowi wysokiego przedstawiciela UE będzie mogła odpowiadać na poważne przypadki korupcji na całym świecie, niezależnie od miejsca ich wystąpienia.  Wniosek uzupełni i wzmocni wewnętrzne i zewnętrzne instrumenty UE do walki z korupcją oraz odzwierciedli determinację UE do stosowania wszelkich narzędzi – w tym sankcji w ramach WPZiB – w celu jej zwalczania.

Dalsze działania
Zanim proponowana dyrektywa w sprawie zwalczania korupcji będzie mogła stać się prawem UE, musi najpierw zostać uzgodniona w toku negocjacji i przyjęta przez Parlament Europejski i Radę.  
Rada będzie również musiała omówić i przyjąć proponowane nowe ramy sankcji antykorupcyjnych.

Kontekst
W swoim orędziu o stanie Unii z 2022 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen wskazała na potrzebę zdecydowanych działań przeciwko korupcji.
Korupcja ma bardzo szkodliwy wpływ na społeczeństwo, nasze systemy demokratyczne, gospodarkę oraz na obywateli. Osłabia ona instytucje, od których jesteśmy zależni, podważając ich wiarygodność oraz zdolność do realizacji polityki publicznej i świadczenia wysokiej jakości usług publicznych. Działa również jako czynnik umożliwiający przestępczość zorganizowaną i wrogie ingerencje zagraniczne. Skuteczne zapobieganie korupcji i jej zwalczanie ma zasadnicze znaczenie zarówno dla ochrony wartości UE i skuteczności jej polityk, jak i dla utrzymania praworządności i zaufania do podmiotów sprawujących władzę oraz do instytucji publicznych.
Problem korupcji jest z natury, trudny do wyrażenia ilościowo, ale nawet ostrożne szacunki sugerują, że kosztuje on unijną gospodarkę co najmniej 120 mld euro rocznie. Negatywne skutki korupcji są odczuwalne na całym świecie, ponieważ osłabia ona wysiłki na rzecz dobrego sprawowania rządów i dobrobytu oraz osiągnięcia celów ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Według światowych wskaźników korupcji wiele państw członkowskich UE należy do najmniej skorumpowanych krajów na świecie. Korupcja pozostaje jednak jednym z kluczowych problemów dla obywateli w całej UE. Dane Eurobarometru pokazują, że w 2022 r. prawie siedmiu na dziesięciu Europejczyków (68 proc.) uważało, że korupcja jest powszechna w ich kraju, a jedynie 31 proc. było zdania, że wysiłki rządu na rzecz zwalczania korupcji są skuteczne.

Dodatkowe informacje
Zestawienie informacji: Intensyfikacja działań UE na rzecz zwalczania korupcji

Strona poświęcona korupcji