W dniu dzisiejszym Komisja opublikowała sprawozdanie na temat stanu ochrony ponad 1 150 gatunków i 200 typów siedlisk objętych ochroną na mocy prawa UE.

Jedynie niewielki odsetek tych wrażliwych siedlisk i gatunków jest we właściwym stanie pod względem ochrony, a państwa członkowskie będą musiały zdwoić wysiłki, jeśli sytuacja ta ma ulec poprawie. Sprawozdanie, obejmujące lata 2001-2006 i będące najbardziej kompleksową analizą na temat różnorodności biologicznej w UE jaka kiedykolwiek została opracowana, stanowi niezmiernie ważny punkt odniesienia dla oceny przyszłych tendencji. Najbardziej zagrożone są siedliska murawowe, podmokłe i nadbrzeżne, głównie ze względu na odchodzenie od tradycyjnych metod uprawy, rozwój turystyki i zmiany klimatu. Obraz sytuacji nie jest jednak całkowicie negatywny, a niektóre większe, typowe dla Europy gatunki, takie jak wilk, ryś europejski, bóbr i wydra zaczynają ponownie zasiedlać części tradycyjnego obszaru ich występowania. Wiele państw członkowskich zainwestowało znaczne środki na potrzeby przeprowadzenia szczegółowego monitorowania, i pomimo braku informacji w niektórych przypadkach, proces składania sprawozdań był bardzo owocny.

Komisarz UE ds. środowiska Stavros Dimas oświadczył: „Zobowiązaliśmy się do zatrzymania procesu utraty różnorodności biologicznej w Europie, a przedstawione w dniu dzisiejszym sprawozdanie nie daje powodów do samozadowolenia. Przywrócenie dobrego stanu wrażliwych siedlisk i gatunków wymaga czasu i znacznych wysiłków. Unijne przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz sieć Natura 2000 są podstawowymi elementami dla osiągnięcia naszych celów w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w UE. Teraz, gdy lądowy składnik sieci jest prawie gotowy, w następnych 10-20 latach możemy oczekiwać znacznej poprawy.”

„Różnorodność biologiczna w Europie jest w dalszym ciągu narażona na poważne zagrożenia. Choć nie osiągniemy celu, jakim jest zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej w Europie do 2010 r., zauważalne są pewne postępy. Tak, jak niedawno stwierdził pan komisarz Dimas w Atenach, cel na okres po 2010 r. powinien być ambitny, wymierny i jasny. Nacisk należy kłaść w dalszym ciągu na wartość różnorodności biologicznej samej w sobie, uznając jednocześnie wartość zdrowych i odpornych ekosystemów i usług, które dostarczają”, powiedziała profesor Jacqueline McGlade, dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska.

Niektóre ważne, ale umiarkowane sukcesy

Sprawozdanie dotyczy 216 typów siedlisk i zawiera informacje na temat 1 182 gatunków. Mimo iż ogólnym przesłaniem sprawozdania jest to, że stan ochrony wielu gatunków i typów siedlisk nie jest właściwy, istnieją oznaki, że środki ochrony wywierają w tym zakresie pewien wpływ, a stan niektórych typów siedlisk i gatunków zaczyna się polepszać. Stan takich gatunków jak niedźwiedź brunatny, wilk i bóbr poprawia się, prowadząc do ich odtworzenia na wielu obszarach. Świadczy to o dostępności odpowiednich siedlisk oraz o ograniczeniu czynników zagrażających, takich jak polowania i zanieczyszczenie środowiska.

Szczególnie zagrożone są murawy, tereny podmokłe i nadbrzeżne

Ogólny stan siedlisk murawowych, podmokłych i nadbrzeżnych jest szczególnie niekorzystny. Murawy są w głównej mierze związane z tradycyjnymi metodami uprawy, które zanikają na obszarze całej UE, a stan ochrony wszystkich typów siedlisk związanych z rolnictwem jest znacznie gorszy niż stan innych typów siedlisk: tylko 7 % ocen siedlisk wskazuje na właściwy stan, w porównaniu z poziomem 21 % w przypadku siedlisk o innym charakterze. Wynika to z prowadzenia bardziej intensywnej działalności rolniczej, jej zaprzestania i złego gospodarowania gruntami. Tereny podmokłe są przekształcane w inne formy gruntów użytkowych, a ponadto są w nich odczuwalne skutki zmian klimatu, podobnie jak w przypadku siedlisk związanych z lodowcami górskimi. Siedliska nadbrzeżne są coraz bardziej narażone na zagrożenia związane z turystyką.

Brakujące informacje

Ogólnie stan ochrony około 13 % siedlisk regionalnych oraz 27 % regionalnych gatunków został oceniony przez państwa członkowskie jako „nieznany”. Liczba określeń „nieznany” była szczególnie duża w przypadku gatunków występujących w Europie Południowej: Cypr, Grecja, Hiszpania i Portugalia określiły w ten sposób stan ochrony ponad 50 % gatunków występujących na ich terytoriach.

Szczególne trudności występują w przypadku środowiska morskiego, gdzie w ocenie 57 % gatunków i około 40 % siedlisk morskich stan ochrony sklasyfikowano jako „nieznany”.

Kontekst: sprawozdanie na mocy art. 17

Na mocy art. 17 dyrektywy siedliskowej państwa członkowskie są zobowiązane do przekazywania co sześć lat informacji na temat stanu wdrożenia tej dyrektywy. W odniesieniu do okresu sprawozdawczego 2001-2006 sprawozdania po raz pierwszy zawierały oceny stanu gatunków i siedlisk objętych dyrektywą i występujących na terytorium poszczególnych państw. Na podstawie tych sprawozdań Europejska Agencja Środowiska opracowała zbiorczą ocenę dla każdego regionu geograficznego, typu siedliska i gatunku. Następnie na podstawie tych ocen Komisja sporządziła sprawozdanie zbiorcze wymagane na mocy dyrektywy.

Dyrektywa siedliskowa

Przyroda w Europie podlega ochronie w oparciu o przepisy dwóch podstawowych aktów prawnych, tj. dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej. Na mocy dyrektywy siedliskowej państwa członkowskie utrzymują właściwy stan wyznaczonych typów siedlisk i gatunków na obszarach uzgodnionych z Komisją. Wraz z obszarami wyznaczonymi na mocy dyrektywy ptasiej obszary te wchodzą w skład największej sieci ekologicznej na świecie tj. Natura 2000. Na mocy dyrektyw siedliskowej wyznaczono prawie 22 000 obszarów obejmujących 13,3 % terytorium UE. W skład sieci Natura 2000 wchodzi łącznie ponad 25 000 obszarów (wyznaczonych na podstawie zarówno dyrektywy ptasiej, jak i siedliskowej) obejmujących około 17 % terytorium UE.

Więcej informacji na stronie:
http://ec.europa.eu/environment/nature/knowledge/rep_habitats/index_en.htm
http://biodiversity.eionet.europa.eu/article17