Najnowsze dane dotyczące oczyszczania ścieków w Europie wskazują na poprawę sytuacji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków, chociaż między państwami członkowskimi występują tu duże różnice.

Liderzy w tej dziedzinie, tacy jak Austria, Niemcy i Holandia, w dużej mierze spełniają minimalne normy unijne dotyczące oczyszczania ścieków, a kilka innych państw jest już bliskich ich spełnienia. Nowe państwa członkowskie, które zaczynały na niższym poziomie, również ulepszyły odprowadzanie i oczyszczanie ścieków pomimo niższego stopnia zgodności z wymogami. Postępy te poczyniono ze znaczącym wsparciem inwestycyjnym UE w wysokości 14,3 mld euro w latach 2007–2013.

Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik powiedział: „Oczyszczanie ścieków jest jednym z podstawowych sprawdzianów dla społeczeństwa:czy sprzątamy po sobie, czy też zanieczyszczamy środowisko, od którego jesteśmy zależni?Z ulgą stwierdzam, że tendencje są pozytywne, i jestem szczęśliwy, widząc, że działania Komisji – wsparcie finansowe w połączeniu z podejmowanymi w razie konieczności zdecydowanymi działaniami prawnymi – opłaciły się obywatelom UE”.

Ze sprawozdania wynika, że przeważająca większość (91 proc.) zanieczyszczeń z wielkich miast UE jest oczyszczana zgodnie z zaostrzonymi wymogami, co oznacza duży postęp w porównaniu z sytuacją w poprzednim sprawozdaniu (77 proc.).

Ponadto lepsze oczyszczanie wody i mniejsza ilość nieoczyszczonych ścieków uwalnianych do środowiska również niewątpliwie poprawiły jakość wody w kąpieliskach (zob. IP/13/445). Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. jedynie około 60 proc. kąpielisk miało wodę doskonałej jakości, natomiast dzisiaj odsetek ten wynosi 78 proc.

Na mocy przepisów UE ustanowionych w 1991 r. państwa członkowskie muszą posiadać systemy odprowadzania ścieków komunalnych i mają obowiązek zagwarantować, że woda wprowadzana do tych systemów poddawana jest właściwemu „wtórnemu” oczyszczaniu w celu usunięcia zanieczyszczeń. Ścieki wprowadzane do wrażliwych obszarów (takich jak kąpieliska lub zbiorniki wody pitnej) muszą być poddawane dodatkowemu oczyszczaniu o bardziej rygorystycznym charakterze.

Najnowsze sprawozdanie obejmuje lata 2009–2010. Najważniejsze ustalenia są następujące:

• Wskaźniki odprowadzania ścieków utrzymywały się na bardzo wysokim poziomie, a 15 państw członkowskich odprowadzało 100 proc. zanieczyszczeń. Wszystkie państwa utrzymały lub poprawiły swoje wcześniejsze wyniki, chociaż w Bułgarii, na Cyprze, w Estonii, na Łotwie i w Słowenii wskaźniki zgodności z wymogami nadal wynoszą poniżej 30 proc.
• Wskaźniki zgodności z wymogami dotyczące oczyszczania wtórnego wynoszą 82 proc, co stanowi wzrost o cztery punkty w stosunku do danych z poprzedniego sprawozdania. Pojawiły się jednak ogromne różnice między państwami UE-15, w których wskaźniki te wynosiły 90–100 proc., a państwami UE-12, gdzie średni wskaźnik zgodności z wymogami wyniósł 39 proc.
• Ogólny wskaźnik bardziej rygorystycznego oczyszczania, mającego na celu przeciwdziałanie eutrofizacji lub zmniejszenie zanieczyszczenia bakteriologicznego, które mogłyby mieć wpływ na zdrowie ludzkie, wyniósł 77 proc. Państwa członkowskie UE-12 osiągnęły średnio zaledwie 14 proc., natomiast Austria, Niemcy, Grecja i Finlandia zapewniły 100 % zgodności z wymogami.
• Odsetek terytorium UE wyznaczonego jako obszar wrażliwy zwiększył się o dwa punkty w stosunku do poprzedniego sprawozdania, osiągając niemal 75 proc. Największy wzrost nastąpił we Francji i w Grecji.

Ze sprawozdania wynika, że przeważająca większość (91 proc.) zanieczyszczeń z wielkich miast UE jest oczyszczana zgodnie z zaostrzonymi wymogami, co oznacza duży postęp w porównaniu do sytuacji w poprzednim sprawozdaniu (77 proc.). W załączniku do sprawozdania, gdzie porównano sytuację 27 stolic europejskich, pojawiło się jednak następujące zastrzeżenie: zaledwie 11 z 27 miast posiada odpowiednie systemy odprowadzania i oczyszczania, mimo że normy ustanowiono ponad 20 lat temu.

Kontekst

Wszystkie duże i małe miejscowości w całej Unii Europejskiej mają obowiązek odprowadzać i oczyszczać swoje ścieki komunalne na mocy dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Nieoczyszczone ścieki mogą być zanieczyszczone szkodliwymi bakteriami i wirusami, a tym samym stwarzać zagrożenie dla zdrowia publicznego. Zawierają one również takie składniki pokarmowe jak azot i fosfor, które mogą zanieczyszczać wody słodkie i środowisko morskie, ponieważ sprzyjają nadmiernemu wzrostowi alg, które hamują rozwój innych organizmów – proces ten zwany jest eutrofizacją.

Dyrektywa stanowi o biologicznej obróbce ścieków zwanej „oczyszczaniem wtórnym”, a w zlewniach obszarów szczególnie wrażliwych – o bardziej rygorystycznym oczyszczaniu. W przypadku państw członkowskich UE-15 wszystkie terminy określone w dyrektywie wygasły, ale terminy dla państw członkowskich UE-12 są przedłużone i ostatni upływa w 2018 r.

Fundusz Spójności oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego odgrywają ważną rolę we wdrażaniu dyrektywy. W 2009 r. na projekty dotyczące infrastruktury ściekowej przyznano 3,5 mld euro, a w 2010 r. – 9,7 mld euro, w tym 3,3 mld euro otrzymała Polska, 1,2 mld euro przyznano Rumunii, a 600 mln euro –Węgrom. W całym okresie programowania 2007–2013 wkład UE w inwestycje związane z oczyszczaniem ścieków szacuje się na około 14,3 mld euro.

Wskaźniki zgodności z wymogami były wyższe w sytuacji gdy odzyskiwano koszty i gdy stosowano zasadę „zanieczyszczający płaci”. Komisja działa na rzecz przestrzegania wymogów, prowadząc stały dialog i, w razie potrzeby, wszczynając postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, w tym niektóre już w 1997 r. Postępowania takie przeciwko 10 państwom członkowskim są nadal w toku.

Dodatkowe informacje:

Link do sprawozdania: http://ec.europa.eu/environment/water/water-urbanwaste/implementation/implementationreports_en.htm

Zob. również:

http://ec.europa.eu/environment/water/water-urbanwaste/index_en.html