10 czerwca 2009 r. Komisja Europejska przyjęła dokument zawierający zarys strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego. Od rozszerzenia Unii w 2004 r., region boryka się z licznymi wyzwaniami, szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego: przyszłość Morza Bałtyckiego jest zagrożona.

Plan działań obejmuje 80 kluczowych projektów, które zostaną wprowadzone w 8 Państwach Członkowskich położonych w tym regionie. Przedsięwzięcie jest zupełnie nowe z europejskiego punktu widzenia ponieważ po raz pierwszy kompleksowa strategia zawierająca kilka polityk wspólnotowych skupia się na tak zwanym „makro-regionie".

Parlament Europejski i Państwa Członkowskie powinny dać strategii zielone światło przed końcem 2009 r. Będzie to jeden z priorytetów Prezydencji Szwedzkiej w Unii Europejskiej.
Komisja Europejska przedstawiła propozycję strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego. Pięć lat po rozszerzeniu region ten stoi w obliczu naglących wyzwań, między innymi pogarszającego się stanu wody w Morzu Bałtyckim, niedostatecznych połączeń komunikacyjnych, barier handlowych i problemów z dostawą energii. Sytuacja ta nasiliła się ze względu na brak skutecznej koordynacji działań. Strategia, która została przedstawiona przez komisarz ds. polityki regionalnej Danutę Hübner, ma przede wszystkim na celu maksymalne wykorzystanie potencjału rozwojowego państw członkowskich i regionów w obszarze Morza Bałtyckiego, który jest zamieszkiwany przez blisko 100 mln ludzi.

„Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego jest istotnym krokiem naprzód, ponieważ stanowi ona nowy rodzaj współpracy unijnej. Nie oznacza ona konieczności przyjmowania nowych aktów prawnych lub powoływania instytucji – opiera się na dążeniu rządów i obywateli państw członkowskich do sprostania wspólnym pilnym wyzwaniom. Komisja proponuje kompleksowy plan działania oparty na szczegółowych konsultacjach z rządami krajowymi i władzami regionalnymi, przedsiębiorca mi, organizacjami pozarządowymi i ośrodkami akademickimi: UE ma odpowiednie kompetencje do tego, aby koordynować pracę, którą należy podjąć w celu maksymalnego wykorzystania dostępnych zasobów służących ochronie Morza Bałtyckiego, pobudzeniu wymiany handlowej i poprawieniu jakości życia dla wszystkich mieszkańców regionu ”, powiedziała komisarz Hübner.

Na czym polegają problemy regionu?

Region Morza Bałtyckiego stoi w obliczu kilku poważnych wyzwań. Stan wody w morzu pogarsza się ze względu na nadmierne zrzuty azotanów i fosforanów, co stanowi zagrożenie dla jego różnorodności biologicznej. Gospodarki tego regionu powinny być ściślej ze sobą powiązane. Dane statystyczne wskazują na zbyt dużą zależność od handlu z najbliższymi sąsiadami. Rozwój regionu Morza Bałtyckiego utrudniają znaczne odległości w jego obrębie oraz pomiędzy regionem, a resztą Europy: podróż pociągiem z Warszawy do Tallina trwa 36 godzin. Kolejnym problemem jest izolacja Litwy, Łotwy i Estonii w kontekście dostaw energii. Wciąż istnieje też ryzyko wypadków spowodowane zwiększającą się liczbą zbiornikowców traktujących morze jak autostradę.

Dlaczego UE?

Morze Bałtyckie otoczone jest przez osiem państw członkowskich UE oraz Rosję. W przeszłości przedstawiano wiele sprawozdań i planów działania, jednak ich skutki były ograniczone. Istnieje silna potrzeba lepszej koordynacji działań wielu zaangażowanych stron. Wiele obecnych wyzwań dotyczy dziedzin polityki UE. Programy funduszy strukturalnych UE w regionie zapewniają podstawę do wzmocnienia współpracy. Komisja przedstawia państwom członkowskim swoje propozycje, ale zdaje sobie również sprawę z tego, że wielu wyzwaniom można sprostać jedynie poprzez dobrą współpracę z Rosją. Komisja zaleca stymulowanie współpracy poprzez istniejące inicjatywy, w szczególności "wymiar północny" - wspólną politykę UE, Rosji, Norwegii i Islandii.

Pierwsza tego rodzaju strategia

Strategia ta przyjmuje formę komunikatu i planu działania zawierającego wykaz 80 sztandarowych projektów, spośród których pewne projekty zostały już uruchomione. Cztery fundamenty strategii mają na celu sprawienie, że ta część Europy stanie się:

Przyjazna dla środowiska (np: dzięki oczyszczaniu ścieków);

Dobrze prosperująca (np: poprzez promowanie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach);

Łatwo dostępna i atrakcyjna (np: poprzez polepszenie połączeń komunikacyjnych);

Bezpieczna (np: poprzez lepsze systemy reagowania w razie wypadku).

Jest to pierwsza tak kompleksowa strategia przygotowana prz ez UE na poziomie makroregionu. Może być ona inspiracją do wprowadzenia podobnych działań w basenie Morza Śródziemnego oraz dorzeczu Dunaju. Przede wszystkim stanowi ona jednak pierwszy krok w procesie wdrażania zintegrowanej polityki morskiej UE na poziomie regionu.

W latach 2007 - 20013 region Morza Bałtyckiego otrzyma ponad 50 mld euro wsparcia inwestycyjnego w ramach polityki spójności oraz innych funduszy UE, w tym 27 mld euro na zwiększenie dostępności, prawie 10 mld euro na ochronę środowiska, 6,7 euro na konkurencyjność oraz 697 mld euro na bezpieczeństwo i zapobieganie ryzyku.

Przykłady projektów

Usunięcie fosforanów z detergentów używanych we wszystkich państwach członkowskich w celu redukcji szkodliwych substancji odżywczych w morzu.

Wdrożenie “Planu połączenia rynków energii krajów bałtyckich” w celu lepszego połączenia Łotwy, Litwy i Estonii z sieciami europejskimi.

Do 2013 r. linia „Rail Baltica” połączy Warszawę z Tallinem, umożliwiając docelową prędkość 120 km/h.

Stworzenie wspólnego systemu nadzoru morskiego.

Stworzenie funduszu innowacji i badań naukowych wykorzystującego publiczne i prywatne fundusze służące dopasowaniu działalności badawczej do walorów danego regionu