Europe Direct Poznań

Data publikacji: 10.03.2010

Tłumacze w sądach

Nieznajomość języka nie może pozbawiać obywatela UE prawa do sprawiedliwego procesu. Dlatego Komisja Europejska przygotowała projekt przepisów, które ułatwią sytuację Europejczyków, przeciwko którym prowadzone jest postępowanie w innych krajach UE.

Państwa Unii będą zobowiązane do zapewnienia podejrzanym pełnej obsługi tłumaczeniowej. KE dąży do ustanowienia wspólnych standardów w postępowaniu karnym.

Zarówno w przypadku włoskiego turysty, który uczestniczył w wypadku drogowym w Szwecji i w trakcie procesu nie miał dostępu do prawnika znającego język włoski, jak i polskiego podejrzanego, który nie uzyskał tłumaczenia dowodów wykorzystanych przeciwko niemu we francuskim sądzie – niespodziewane utrudnienia mogą prowadzić do nieuzasadnionych wyroków skazujących w postępowaniach sądowych prowadzonych w innych krajach UE. Dlatego Komisja Europejska przedłożyła projekt przepisów, które ułatwią obywatelom korzystanie z prawa do sprawiedliwego procesu w całej UE w przypadku gdy nie znają języka, w którym prowadzone jest postępowanie.

- Zrobiliśmy dziś pierwszy, ważny krok w kierunku Europy, w której wymiar sprawiedliwości nie będzie podlegał granicom wewnętrznym. Żaden obywatel UE, który mieszka w państwie członkowskim innym niż jego kraj pochodzenia, nie powinien odczuwać, że jego prawa i przysługująca mu ochrona są z tego powodu ograniczone – powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz UE ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa. - Jak możemy budować wzajemne zaufanie organów, które powinny ze sobą współpracować w imię naszego bezpieczeństwa, nie mając wyraźnych gwarancji, że wszystkie kraje UE będą przestrzegały praw podstawowych naszych obywateli? Sprawiedliwość i bezpieczeństwo idą ze sobą w parze. Dlatego też spodziewam się, że Parlament Europejski i Rada bezzwłocznie przystąpią do prac nad tym wnioskiem, tak aby nic nie utrudniało obywatelom korzystania z prawa do sprawiedliwego procesu, zagwarantowanego w Karcie praw podstawowych UE.

Coraz więcej Europejczyków podróżuje do innych krajów, a także uczy się i pracuje poza granicami kraju pochodzenia. W związku z tym coraz częściej są oni uczestnikami postępowań sądowych prowadzonych w innych państwach członkowskich. Może zatem dochodzić do sytuacji, w których osoba, której postawiono zarzuty w postępowaniu karnym, nie zna języka używanego przez organy sądowe. Obywatele nie mogą zaś w pełni korzystać z prawa do obrony, jeżeli nie znają języka, w którym odbywa się rozprawa i nie mogą uzyskać tłumaczenia wszystkich dowodów czy też porozumieć się z prawnikiem.

Wniosek KE pozwoli zwiększyć prawo obywateli do tłumaczenia ustnego i pisemnego dzięki trzem elementom:

• tłumaczenie ustne będzie musiało zostać zapewnione w kontaktach z prawnikami, jak również w trakcie dochodzenia – na przykład podczas przesłuchania przez policję – a także w trakcie procesu;

• aby zapewnić sprawiedliwy charakter postępowania, wniosek obejmuje dostęp do tłumaczeń pisemnych najważniejszych dokumentów, takich jak orzeczenie o zastosowaniu środka zapobiegawczego polegającego na pozbawieniu wolności, zarzuty lub akt oskarżenia, bądź też najważniejsze dowody; obywatele nie mogą opierać się jedynie na tłumaczeniu ustnym polegającym na streszczeniu przedstawionych dowodów;

• obywatele muszą mieć prawo do porady prawnej, zanim zrzekną się prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego; nie powinno się ich nakłaniać do zrzeczenia się praw, dopóki nie porozmawiają z prawnikiem.

Koszty tłumaczenia pisemnego i ustnego będzie ponosić państwo członkowskie, nie zaś podejrzany, bez względu na ostateczny wyrok. Bez minimalnych wspólnych standardów gwarantujących sprawiedliwe postępowanie organy sądowe będą niechętnie przekazywały podejrzanych do innego kraju, w którym miałby odbyć się proces.

W efekcie środki stosowane przez UE w celu zwalczania przestępczości, takie jak europejski nakaz aresztowania, niekiedy mogą nie być w pełni stosowane. W 2007 r. wydano 11 000 europejskich nakazów aresztowania, przy czym w 2005 r. liczba ta wynosiła jedynie 6 900. Zdaniem Komisji wszelkie tego rodzaju nakazy powinny w przyszłości podlegać unijnym standardom w zakresie sprawiedliwego procesu, obejmujących prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego.

Kolejne inicjatywy

Zaproponowana przez Komisję dyrektywa dotycząca prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego w postępowaniu karnym będzie pierwszą dyrektywą służącą usprawnieniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego.

- Dzisiejszy wniosek jest efektem doskonałych przygotowań poczynionych już w tym zakresie przez szwedzką i hiszpańską prezydencję” – stwierdziła komisarz Reding. - Pragniemy teraz, w nowych warunkach związanych z traktatem lizbońskim, przyspieszyć prace nad tą ważną inicjatywą w celu zapewnienia ochrony praw procesowych w Europie. Moim celem jest doprowadzenie do zawarcia niełatwego porozumienia politycznego między Parlamentem a Radą w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego jeszcze przed wakacjami letnimi. Będę aktywnie współpracować z Parlamentem Europejskim i prezydencją hiszpańską, aby osiągnąć ten ce”.

Przebieg procedury

W lipcu 2009 r. Komisja przedłożyła projekt decyzji ramowej dotyczącej prawa do tłumaczenia ustnego i pisemnego. Wszelkie wnioski dotyczące decyzji ramowych stały się nieważne wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego w dniu 1 grudnia 2009 r. W dniu 30 listopada 2009 r. rządy państw UE zwróciły się do Komisji o stopniowe przedkładanie wniosków w celu ustanowienia ogólnounijnych standardów w zakresie szeregu praw procesowych. Komisja przekształciła zatem projekt decyzji ramowej w projekt dyrektywy. Pozostałe dziedziny, które staną się przedmiotem prac w ciągu najbliższych kilku lat, obejmują:

• informacje o przysługujących prawach i postawionych zarzutach (latem 2010);

• poradę prawną, przed procesem i w trakcie jego trwania, oraz pomoc prawną;

• prawo osoby zatrzymanej do kontaktu z rodziną, pracodawcą i władzami konsularnymi, a także

• ochronę podejrzanych wymagających szczególnego traktowania.