W swoich corocznych sprawozdaniach z postępów Komisja Europejska przedstawia bilans konkretnych osiągnięć reformatorskich w krajach objętych europejską polityką sąsiedztwa (EPS) w 2008 roku, równocześnie wskazując te obszary, w których należy podjąć dalsze wysiłki.

W dokumencie poświęconym realizacji EPS przedstawionym w dniu dzisiejszym Komisja zaprezentowała zmiany, jakie dokonały się w 12 krajach objętych tą polityką. W dokumencie ukazano również wpływ kryzysu finansowego na te kraje oraz zaproponowano, w jaki sposób UE może przyczynić się do ich gospodarczego ożywienia.  Mimo trudnych uwarunkowań w 2008 r., wynikających z problemów politycznych i gospodarczych oraz ogólnego wyhamowania impetu reform, w szczególności w dziedzinie systemu rządzenia, kraje partnerskie odnotowały szereg osiągnięć w kluczowych dziedzinach współpracy. Można tu wymienić bliższe kontakty polityczne, intensyfikację wymiany handlowej, pogłębioną współpracę w dziedzinie badań i innowacji, większą mobilność młodych osób itd. Doszło również do znaczącego zacieśnienia więzów między partnerami dzięki dwóm nowym ramowym porozumieniom regionalnym, stanowiącym uzupełnienie zróżnicowanych relacji dwustronnych: Unii dla Śródziemnomorza oraz partnerstwa wschodniego. Do dokumentu dołączono indywidualne sprawozdania krajowe dotyczące poszczególnych krajów wraz z planem działania w dziedzinie EPS i sprawozdaniem sektorowym.

„Rok 2008 jasno wykazał strategiczne znaczenie europejskiej polityki sąsiedztwa. Kryzys gospodarczy i finansowy, gwałtowne konflikty w naszym sąsiedztwie oraz destabilizacja polityczna – wszystkie te czynniki mają wpływ na bezpieczeństwo i dobrobyt obywateli UE. Kluczowym celem UE pozostaje zatem udzielenie naszym sąsiadom wymiernego, ściśle ukierunkowanego i solidnego wsparcia, które przyniesie konkretne rezultaty w postaci wzrostu bezpieczeństwa i dobrobytu dla wszystkich stron” – powiedziała Benita Ferrero-Waldner, komisarz ds. stosunków zewnętrznych i europejskiej polityki sąsiedztwa.

Mimo ogólnie trudnego klimatu (światowy kryzys gospodarczy i finansowy, konflikt między Rosją i Gruzją w sierpniu 2008 r., interwencja Izraela w Gazie w grudniu 2008 r./styczniu 2009 r.), kontakty UE z jej sąsiadami nasiliły się jeszcze w 2008 r. Partnerzy Europy poczynili postępy w reformie swoich gospodarek oraz tworzeniu większych możliwości dla swoich społeczeństw dzięki wysiłkom modernizacyjnym.

Benita Ferrero-Waldner dodała: „Mimo trudnej sytuacji międzynarodowej w 2008 r., EPS w dalszym ciągu przynosiła pozytywne rezultaty i została dodatkowo pogłębiona przez dwie nowe inicjatywy: Unię dla Śródziemnomorza i partnerstwo wschodnie. Nasi partnerzy poczynili znaczące postępy w kluczowych dziedzinach, takich jak handel, opodatkowanie i tworzenie lepszego otoczenia biznesowego, istnieją jednak dziedziny, w których konieczne są znacznie większe wysiłki, w szczególności w zakresie reform politycznych, właściwego systemu rządów i praw człowieka. EPS będzie zatem nadal wykorzystywana jako instrument UE służący pobudzaniu reform w naszym bezpośrednim sąsiedztwie”.

Zacieśnienie współpracy politycznej

Armenia, Azerbejdżan, Gruzja, Mołdawia i Ukraina poparły większość oświadczeń złożonych w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, o których poparcie zostały poproszone, przemawiając z UE jednym głosem na arenie międzynarodowej.
Komisja Europejska współprzewodniczyła konferencji donatorów na rzecz Palestyńczyków (obiecując pomoc w kwocie 440 mln EUR w 2008 r.) oraz wspiera stabilizacją polityczną i pojednanie narodowe (reforma wyborcza) w Libanie.
UE odegrała kluczową rolę w doprowadzeniu do zawieszenia broni w Gruzji podczas konfliktu zbrojnego z Rosją, wspierała integralność terytorialną Gruzji, wysłała szybko na miejsce unijnych obserwatorów, udzieliła bezzwłocznej pomocy humanitarnej dla osób, które musiały opuścić swoje domy oraz patronowała rozmowom prowadzonym w Genewie w celu rozwiązania konfliktu. KE współprzewodniczyła międzynarodowej konferencji donatorów na rzecz Gruzji oraz obiecała pomoc w kwocie do 500 mln EUR w latach 2008-2010.
Przyśpieszenie integracji gospodarczej i intensyfikacja wymiany handlowej

Ukraina wstąpiła do Międzynarodowej Organizacji Handlu i obecnie negocjuje z UE pogłębioną, kompleksową umowę o wolnym handlu w kontekście nowej umowy stowarzyszeniowej (pierwszej tego rodzaju umowy ze wschodnim sąsiadem).
Zakończono analizy służące zbadaniu możliwości zawarcia w przyszłości pogłębionych, kompleksowych porozumień o wolnym handlu z Gruzją i Armenią.
Zakończono negocjacje handlowe dotyczące produktów rolnych i produktów rybołówstwa prowadzone z Egiptem i Izraelem; podobne negocjacje prowadzone są obecnie z Marokiem i Tunezją. Wszczęto negocjacje z Egiptem, Marokiem i Tunezją w sprawie liberalizacji świadczenia usług i działalności gospodarczej.
UE jest najważniejszym partnerem handlowych krajów EPS. W 2008 r. eksport do UE zwiększył się o wartość dwucyfrową w przypadku Egiptu, Jordanii, Libanu i Ukrainy.
Ułatwienia wizowe i walka z nielegalną migracją

W dniu 1 stycznia 2008 r. weszły w życie umowy o ułatwieniach wizowych i readmisji z Ukrainą i Mołdawią.
W październiku 2008 r. rozpoczęto dialog wizowy z Ukrainą w celu ustanowienia, w perspektywie długoterminowej, reżimu bezwizowego.   Zintensyfikowano podobny dialog z Gruzją, w celu zawarcia umów o ułatwieniach wizowych i readmisji oraz uruchomienia partnerstwa na rzecz mobilności w celu stworzenia lepszych warunków legalnej migracji, przy równoczesnym zwalczaniu migracji nielegalnej. W połowie 2008 r. zainicjowano realizację takiego partnerstwa z Mołdawią.
Pogłębiono dialog polityczny i współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa z Marokiem, w zakresie dotyczącym zwalczania nielegalnej migracji.
Tunezja udoskonaliła posiadane wyposażenie i infrastrukturę w celu lepszego kontrolowania granic oraz przyjęła nowe, biometryczne paszporty; mimo to liczba nielegalnych imigrantów z Maroka znacznie wzrosła w 2008 r.
Współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości

Poprawiły się warunki szkolenia palestyńskich sędziów i prokuratorów dzięki ustanowieniu finansowanego ze środków WE Palestyńskiego Instytutu Kształcenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości. W Libanie przygotowywane są specjalistyczne szkolenia dla sędziów, adwokatów i urzędników sądowych.
Komisja dostarczyła pojazdy palestyńskiej policji, co znacznie podniosło skuteczność tej ostatniej.
Gruzja odnotowała znaczne postępy w walce z korupcją, poprawiła warunki pozbawienia wolności oraz walkę z torturami i niewłaściwym traktowaniem.
Nowe przepisy przyjęte w Armenii w odniesieniu do uchodźców i azylu zmierzają do zbliżenia prawa do standardów unijnych i międzynarodowych.
Współpraca w dziedzinie energetyki wkroczyła w nową fazę

Rozpoczęto negocjacje w sprawie przystąpienia Mołdawii i Ukrainy do Traktatu o Wspólnocie Energetycznej, z czym wiąże się między innymi zobowiązanie się obu państw do stopniowego osiągnięcia zgodności z unijnymi normami dotyczącymi wewnętrznego rynku energetycznego.
Środki finansowe UE mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia bezpiecznej energii jądrowej na Ukrainie, ponieważ finansują modernizację posowieckich reaktorów. KE nadal udziela Armenii wsparcia finansowego na rzecz zagwarantowania minimalnych standardów bezpieczeństwa w elektrowni jądrowej w Medzamorze.
UE podpisała protokół ustaleń w sprawie współpracy energetycznej z Egiptem, będącym ważnym producentem energii. Azerbejdżan jest strategicznym partnerem UE jeżeli chodzi o kaspijskie złoża ropy naftowej i gazu, zarówno jako producent, jak i kraj tranzytowy.
Izrael, Autonomia Palestyńska oraz Komisja Europejska powróciły do trójstronnego projektu współpracy w dziedzinie energetyki „Solar for Peace”, natomiast Autonomia Palestyńska opracowała plany elektrowni słonecznej w Jerychu.
Na szczycie Unii dla Śródziemnomorza w dniu 13 lipca 2008 r. zatwierdzono „śródziemnomorski plan słoneczny”, jako jedną z priorytetowych inicjatyw Unii Śródziemnomorskiej: procesu barcelońskiego.
Poprawa połączeń transportowych

Umowa o transporcie lotniczym z Marokiem obowiązująca od 2007 r. doprowadziła do zwiększenia ruchu powietrznego o 17% – stworzono 52 nowych połączeń, a na rynek weszło 12 nowych przewoźników powietrznych. Prowadzi to do obniżenia cen przelotów i przyczynia się do wzbogacenia oferty turystycznej, wspierając jednocześnie rozbudowę branży turystycznej i tworzenie miejsc pracy. Negocjacje w sprawie podobnego porozumienia wszczęto z Ukrainą, planuje się także rozpocząć je z Gruzją.
Podpisano horyzontalne porozumienia o transporcie lotniczym z Armenią, Izraelem i Jordanią, rozpoczęto również negocjacje w sprawie euro-śródziemnomorskich porozumień lotniczych z dwoma ostatnimi krajami.
Na południowym Kaukazie rozpoczął się remont linii kolejowej Erewań-Tbilisi (łączącej Armenię z Gruzją).
Ze środków Sąsiedzkiego Funduszu Inwestycyjnego wspierane są takie projekty jak: linia tramwajowa w Rabacie oraz budowa dróg na obszarach wiejskich w Maroku, modernizacja lotniska w Kiszyniowie oraz remont dróg w Mołdawii.
A ponadto…

WE wspiera finansowo organizacje pozarządowe i władze lokalne w Egipcie, Gruzji, Jordanii, okupowanym terytorium palestyńskim, Tunezji i na Ukrainie.
Udzielana jest pomoc finansowa na rzecz reformy systemu edukacyjnego w Maroku, mającej na celu ograniczenia zjawiska analfabetyzmu (którym dotknięte jest 38% ludności, głównie kobiety).
Nastąpiła dalsza poprawa sytuacji kobiet i ochrony ich praw w Jordanii, Tunezji i Egipcie.
Wsparcie ze strony UE pozwoliło na wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego w Maroku oraz jest kluczowym czynnikiem reformy sektora opieki zdrowotnej w Mołdawii.
Udoskonalenie systemu dystrybucji wody w Jordanii finansowane przez UE umożliwić ma zaspokojenie potrzeb irackich uchodźców w regionie Zarqa.
W 2008 r. uruchomiono wspólnotowy mechanizm ochrony ludności, aby pomóc Gruzji po wojnie z Rosją oraz pomóc Ukrainie i Mołdawii w zaradzeniu skutkom tragicznych powodzi.
Niektóre kraje, w szczególności Izrael (jako członek stowarzyszony), a także Egipt, Jordania i Maroko wzięły z powodzeniem udział w pierwszych konkursach organizowanych w kontekście siódmego ramowego programu badań.
Nastąpił znaczny wzrost liczby młodych osób z krajów EPS uczestniczących w akcjach wolontariackich w ramach unijnego programu „Młodzież w działaniu” (+87,5%), znacząco wzrosła również liczba młodych osób, w tym młodych pracowników, uczestniczących w wymianie (+23%).
Unia dla Śródziemnomorza, oparta na osiągnięciach procesu barcelońskiego, doprowadziła do ponownego ożywienia stosunków Europy z jej południowymi sąsiadami. Komisja Europejska zaproponowała również ambitne partnerstwo wschodnie z Armenią, Azerbejdżanem, Białorusią, Gruzją, Mołdawią i Ukrainą, stanowiące szeroko zakrojony, ambitny program pogłębienia więzi łączących UE z tymi krajami.

Zwiększyła się również pomoc UE dla partnerów w ramach EPS: w 2008 r. przydzielono na nią 1,71 mld EUR w porównaniu z 1,67 mld EUR w roku 2007 r.