Parlament Europejski przegłosował zmiany w przepisach dotyczących zwierząt, które wykorzystuje się do celów naukowych. Zmienione przepisy, które Komisja Europejskie zaproponowała już w 2008 r., pozwolą zwiększyć ochronę zwierząt nadal potrzebnych w badaniach naukowych i badaniach bezpieczeństwa.

Ponadto nowa dyrektywa znacząco wpłynie na ograniczenie liczby zwierząt wykorzystywanych w doświadczeniach, a także nałoży wymóg stosowania rozwiązań alternatywnych, jeżeli to możliwe. Jednocześnie dyrektywa zapewni równe warunki dla przemysłu unijnego oraz podwyższy jakość badań naukowych w UE.

Europejski komisarz ds. środowiska Janez Potočnik stwierdził: „Dzisiejsze głosowanie stanowi kres długich negocjacji, które świadczą o złożoności i powadze tych problemów. Wszyscy jednak zgodziliśmy się, że należy poprawić sytuację zwierząt, które są nadal potrzebne do badań naukowych i badań bezpieczeństwa, a zarazem trzeba utrzymać wysoki poziom badań i zwiększyć nacisk na metody alternatywne wobec badań na zwierzętach. Wkrótce w Unii Europejskiej będą obowiązywały najwyższe na świecie normy dobrostanu zwierząt doświadczalnych”.

Wyższe normy

Poprzez zmianę dyrektywy 86/609/EWG Komisja dąży do ulepszenia prawodawstwa UE w zakresie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych. Do najważniejszych zmian w tym kierunku można zaliczyć wymóg przeprowadzania ocen etycznych przed wydaniem zezwolenia na projekty, w których wykorzystuje się zwierzęta, a także podwyższenie norm w zakresie trzymania zwierząt i opieki nad nimi.

Nowa dyrektywa obejmuje zwierzęta wykorzystywane w kształceniu i szkoleniach oraz badaniach podstawowych. Dotyczy ona wszystkich żywych kręgowców poza istotą ludzką oraz pewnych innych gatunków, które mogą odczuwać ból. Wykorzystywanie zwierząt naczelnych podlega ograniczeniom, a w nowej dyrektywie wprowadzono również zakaz wykorzystywania małp człekokształtnych w badaniach naukowych. Państwo członkowskie może wyjątkowo uzyskać zezwolenie na ich wykorzystanie wyłącznie, gdyby chodziło o przetrwanie gatunku lub w przypadku nagłego wybuchu wśród ludzi choroby zagrażającej życiu lub grożącej przewlekłą niepełnosprawnością.

 Lepsza ochrona zwierząt doświadczalnych

Całkowity zakaz wykorzystywania zwierząt w badaniach bezpieczeństwa i badaniach biomedycznych nie jest obecnie możliwy. Celem zmiany przepisów jest zatem zagwarantowanie, aby zwierzęta wykorzystywano w badaniach tylko wtedy, gdy inne rozwiązania nie są dostępne. Wykorzystywanie zwierząt musi być w pełni uzasadnione, a przewidywane korzyści muszą przewyższać szkody wyrządzane zwierzętom. W nowej dyrektywie zadbano również o to, aby zwierzętom zapewniano odpowiednią opiekę i traktowanie, np. właściwą wielkość klatek oraz warunki dostosowane dla każdego gatunku. Przestrzeganie tych przepisów będzie stale monitorowane.

W omawianym prawodawstwie po raz pierwszy ustanowiono obowiązek uzyskania zezwolenia dla wszystkich projektów. Podmioty, które zamierzają hodować, dostarczać lub wykorzystywać zwierzęta, będą musiały uzyskać w tym celu zezwolenie. Poza odpowiednim wykształceniem i przeszkoleniem personel pracujący ze zwierzętami będzie musiał wykazać odpowiednie kompetencje, zanim rozpocznie samodzielną pracę ze zwierzętami.

Alternatywne rozwiązania

W nowych przepisach uwzględniono zasadę „trzech R” (ang. replacing, reducing i refining), czyli zastępowania, ograniczenia i udoskonalenia wykorzystywania zwierząt w doświadczeniach. Komisja zdecydowanie popiera działania na rzecz opracowania metod alternatywnych dla badań na zwierzętach. Jeżeli takie metody nie są możliwe, należy ograniczyć liczbę zwierząt lub udoskonalić metody badawcze tak, aby w jak najmniejszym stopniu zaszkodzić zwierzętom. Aby wesprzeć rozwój metod alternatywnych, w nowej dyrektywie przewidziano ustanowienie laboratorium referencyjnego na szczeblu Unii Europejskiej. Laboratorium będzie odpowiadać za koordynację oraz wspieranie rozwoju i stosowania alternatyw dla procedur na zwierzętach. Poza tym będzie kontynuować prace prowadzone dotąd przez Europejskie Centrum Uznawania Metod Alternatywnych (ECVAM). Państwa członkowskie powinny wnosić wkład do tych istotnych działań poprzez wyznaczanie odpowiednich specjalistycznych i wykwalifikowanych laboratoriów, a także poprzez propagowanie metod alternatywnych na szczeblu krajowym.

Stosowanie nowych przepisów

Państwa członkowskie będą miały 24 miesiące na przyjęcie i publikację prawodawstwa krajowego, które przetransponuje przepisy omawianej dyrektywy. Nowa dyrektywa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.

Dodatkowe informacje:

Strona internetowa Komisji poświęcona zwierzętom laboratoryjnym: http://ec.europa.eu/environment/chemicals/lab_animals/home_en.htm