Instytucje europejskie, rządy UE i społeczeństwo obywatelskie po raz pierwszy zobowiązały się do współpracy na rzecz zwalczania bezdomności w UE. 21 czerwca na konferencji wysokiego szczebla w Lizbonie uruchomiono europejską platformę zwalczania bezdomności. Jej celem jest zainicjowanie dialogu, ułatwienie wzajemnego uczenia się, ulepszenie pozyskiwania informacji i monitorowania oraz zacieśnienie współpracy między wszystkimi podmiotami dążącymi do wyeliminowania bezdomności.

Walka z bezdomnością – priorytet socjalnej Europy

Konferencja wysokiego szczebla w Lizbonie jest współorganizowana przez portugalską prezydencję Rady UE, Komisję Europejską i Europejską Federację Organizacji Krajowych Pracujących z Osobami Bezdomnymi (FEANTSA). Podczas tego wydarzenia ministrowie krajowi oraz przedstawiciele instytucji UE, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, partnerów społecznych i miast podpisali Deklarację lizbońską w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności, uruchamiającą platformę. Wszyscy zobowiązali się do współpracy w ramach platformy i realizacji działań zgodnie ze swoimi kompetencjami.

Uruchomienie platformy jest początkiem procesu zmierzającego do wypracowania wspólnego porozumienia, zaangażowania i zapewnienia konkretnych postępów w walce z bezdomnością w państwach członkowskich. Jest to okazja do zaangażowania i współpracy z podmiotami lokalnymi, w tym miastami i usługodawcami. Umożliwi wszystkim podmiotom lepszą wymianę wiedzy i praktyk oraz określenie skutecznych i innowacyjnych podejść w celu osiągnięcia postępów w zwalczaniu bezdomności.

W podpisanej w dniu dzisiejszym deklaracji sygnatariusze uzgodnili następujące cele:

• nikt nie powinien mieszkać na ulicy z powodu braku dostępnego, bezpiecznego i odpowiedniego zakwaterowania zastępczego;
• nikt nie powinien mieszkać w obiektach zakwaterowania zastępczego lub przejściowego dłużej niż jest to konieczne do powrotu do normalnego życia lub do uzyskania stałego miejsca zamieszkania;
• nikt nie powinien być wypisany z żadnej instytucji (np. więzienia, szpitala, placówki opiekuńczej) bez oferty odpowiedniego zakwaterowania;
• w miarę możliwości należy zapobiegać eksmisjom, a w razie potrzeby nikt nie powinien być eksmitowany bez udzielenia pomocy w znalezieniu odpowiedniego mieszkania;
• nikt nie może być dyskryminowany ze względu na swoją bezdomność.

Na wspieranie integracyjnych środków z zakresu polityki mających na celu zwalczanie bezdomności dostępne są fundusze UE. Państwa członkowskie zainwestują znaczną część swoich przydziałów z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) na wspieranie włączenia społecznego i ograniczania ubóstwa. Możliwości wspierania inwestycji w infrastrukturę społeczną, w tym w mieszkalnictwo socjalne, oferuje również InvestEU.

Nowa platforma stanowi również konkretny rezultat planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Pomaga wywiązać się z odnowionego zobowiązania instytucji UE, państw członkowskich, społeczeństwa obywatelskiego i partnerów społecznych na rzecz silnej Europy socjalnej oraz sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu odbudowy po pandemii, które podjęto na szczycie społecznym w Porto w maju bieżącego roku.

Europejski komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych Nicolas Schmit powiedział: Bezdomność jest najbardziej skrajną formą wykluczenia społecznego i narasta w całej UE. Musimy działać teraz. Europejska platforma zwalczania bezdomności pomoże partnerom dzielić się doświadczeniami i środkami z zakresu polityki, które sprawdziły się w ich regionach i miastach, tak abyśmy mogli znacznie ograniczyć bezdomność w Europie. Mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych to zasada 19 Europejskiego filaru praw socjalnych. Jest to także moralny imperatyw, jeśli rzeczywiście chcemy budować sprawiedliwe i integracyjne społeczeństwo.

Portugalska minister pracy, solidarności i zabezpieczenia społecznego Ana Mendes Godinho stwierdziła: Musimy poważnie zająć się problemem bezdomności i przywrócić prawa człowieka ludziom, którzy stracili nadzieję. Jesteśmy bardzo dumni z podpisania podczas naszej prezydencji deklaracji lizbońskiej w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności przez państwa członkowskie UE. Naprawdę wierzymy, że silniejsza Europa socjalna to Europa, w której prawa socjalne należą się wszystkim, każdy ma głos i żyje godnie.

Ambasador dobrej woli w walce z bezdomnością i przewodniczący rady kierowniczej nowej platformy Yves Leterme powiedział: Walkę z bezdomnością można wygrać tylko wtedy, gdy wszyscy będziemy współpracować – władze lokalne, rządy regionalne i krajowe oraz instytucje europejskie. Ogromne znaczenie ma również zaangażowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, gospodarki społecznej i osób z doświadczeniem bezdomności. Musimy pracować nad zintegrowanym podejściem łączącym zapobieganie bezdomności, dostęp do mieszkań i świadczenie usług wsparcia. Chcemy zwalczać bezdomność, ponieważ mieszkanie jest prawem przysługującym każdej kobiecie, mężczyźnie i dziecku.

Nagroda „Położyć kres bezdomności" za 2021 r.

Podczas konferencji wysokiego szczebla trzy projekty z państw członkowskich UE, które otrzymały wsparcie z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD), otrzymały nagrodę Położyć kres bezdomności za 2021 r. Celem trzeciej edycji nagrody „Położyć kres bezdomności" było zwiększenie świadomości na temat możliwości skutecznego przeciwdziałania bezdomności w nowych wieloletnich ramach finansowych. Zdobywcą złotej nagrody jest projekt „Najpierw mieszkanie" (Housing First) kraju morawsko-śląskiego w Czechach, obejmujący szeroki zakres usług i działań. Laureatem nagrody srebrnej jest portugalski projekt „É Uma Mesa", który promuje integrację społeczną osób bezdomnych poprzez zapewnienie im szkoleń, skierowań do pracy i zatrudnienia, zaś nagrodę brązową zdobyły Włochy za projekt „Najpierw mieszkanie" w Trieście.

Kontekst

Europejski filar praw socjalnych ustanawia 20 podstawowych zasad i praw, które są niezbędne dla sprawiedliwych i sprawnie funkcjonujących rynków pracy oraz systemów opieki społecznej w XXI wieku. Zasada 19 dotycząca mieszkań i pomocy dla bezdomnych obejmuje takie kwestie jak dostęp do mieszkań socjalnych, odpowiednią pomoc i ochronę przed przymusową eksmisją oraz odpowiednie zakwaterowanie i usługi dla osób bezdomnych w celu promowania ich włączenia społecznego.

W deklaracji z Porto przywódcy UE zobowiązali się do „zmniejszania nierówności, obrony sprawiedliwych płac, walki z wykluczeniem społecznym i eliminowania ubóstwa, przyjmując za cel walkę z ubóstwem dzieci i przeciwdziałanie ryzyku wykluczenia szczególnie wrażliwych grup społecznych, takich jak długotrwale bezrobotni, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami i osoby bezdomne".

W ramach Zobowiązania społecznego z Porto partnerzy zaapelowali do wszystkich właściwych podmiotów o „opracowanie polityk publicznych, które na odpowiednim szczeblu wzmacniają spójność społeczną, zwalczają wszelkie formy dyskryminacji, w tym w miejscu pracy, oraz promują równe szanse dla wszystkich, w szczególności w odniesieniu do dzieci zagrożonych ubóstwem, osób starszych, osób z niepełnosprawnością, osób ze środowisk migracyjnych, grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji i mniejszościowych oraz osób bezdomnych".

Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) to główny unijny instrument finansowania inwestycji w ludzi na lata 2021–2027 o wartości 99,3 mld euro (w cenach bieżących). Wszystkie państwa członkowskie UE zainwestują co najmniej 25 proc. swoich środków z EFS+ we włączenie społeczne, a co najmniej 3 proc. w przeciwdziałanie deprywacji materialnej. Kraje, w których zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym dzieci przekracza średnią UE, powinny przeznaczyć co najmniej 5 proc. środków z EFS+ na rozwiązanie tego problemu.

Państwa członkowskie mogą również mobilizować środki finansowe na rzecz przystępnych cenowo projektów w zakresie mieszkalnictwa socjalnego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, InvestEU (za pośrednictwem segmentu inwestycji społecznych i umiejętności), a także krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności.

Więcej informacji

Deklaracja lizbońska w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności

Nagroda „Położyć kres bezdomności" za 2021 r.

Najnowsze informacje na temat planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych

Uruchomiono europejską platformę zwalczania bezdomności Pobierz (89.691 kB - PDF)