Europe Direct Poznań

Data publikacji: 30.05.2011

Walka z tytoniem w UE

Jaki jest wpływ tytoniu na zdrowie obywateli UE?

Szacuje się, że co roku około 650 000 obywateli UE umiera przedwcześnie z przyczyn związanych z paleniem tytoniu.

Są wśród nich także osoby niepalące. Według ostrożnych szacunków około 80 000 osób dorosłych, w tym prawie 20 000 niepalących, zmarło w krajach UE-15 w 2002 r. z powodu chorób wywołanych narażeniem na dym tytoniowy w domu i w miejscu pracy.

Blisko 13 milionów osób w 27 państwach UE cierpi na przynajmniej jedną z sześciu głównych kategorii chorób związanych z paleniem . Zalicza się do nich:

1. Zapalenie oskrzeli i inne zakażenia dolnych dróg oddechowych

2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc

3. Udar, zawał serca, niedrożność tętnic (zwłaszcza kończyn dolnych) i inne choroby układu krążenia

4. Astma

5. Rak płuc

6. Inne choroby nowotworowe, takie jak rak trzustki, przełyku i żołądka

Kto za co odpowiada w walce z tytoniem w UE?

Władze UE i państw członkowskich działają wspólnie na rzecz ograniczania użycia tytoniu.

Głównym filarem tych działań jest unijne prawodawstwo w zakresie wyrobów tytoniowych i ich reklamy. Przepisy te mają służyć pogodzeniu celów rynku wewnętrznego z potrzebą zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia publicznego w UE. Komisja Europejska jest odpowiedzialna za nadzorowanie procesu wdrażania tych przepisów i za przygotowywanie projektów niezbędnych zmian.

Dyrektywa w sprawie wyrobów tytoniowych (2001) zawiera wymóg umieszczania na opakowaniach wszystkich wyrobów tytoniowych sprzedawanych w UE dwóch ostrzeżeń tekstowych. Pierwsze z nich to napis „Palenie zabija” lub „Palenie poważnie szkodzi Tobie i osobom w Twoim otoczeniu”. Drugie, wybrane z listy 14 ostrzeżeń, to między innymi informacja: „Palenie tytoniu powoduje śmiertelnego raka płuc”. W dyrektywie znalazł się też zakaz stosowania wprowadzających w błąd wyrażeń takich jak „lekkie”, „łagodne” i „o niskiej zawartości substancji smolistych”. Zabroniono ponadto wyrobów tytoniowych do stosowania doustnego i ustanowiono maksymalne poziomy zawartości w papierosach substancji takich jak substancje smoliste, nikotyna i tlenek węgla.

Dyrektywą w sprawie reklamy wyrobów tytoniowych (2003) wprowadzono zakaz transgranicznej reklamy wyrobów tytoniowych w prasie, radiu i serwisach internetowych. Zabroniono także sponsorowania imprez międzynarodowych. Wcześniej, już od 1989 r., obowiązywał zakaz telewizyjnej reklamy wyrobów tytoniowych i sponsorowania wydarzeń pokazywanych w telewizji.

W innych dziedzinach ograniczania użycia tytoniu, takich jak zapobieganie paleniu, rzucanie palenia i tworzenie środowisk wolnych od dymu tytoniowego, odpowiedzialne za wprowadzanie odpowiednich zasad i struktur są poszczególne państwa członkowskie. W tych obszarach rolą UE jest wspieranie, uzupełnianie i koordynowanie działań krajowych. UE wydała następujące zalecenia dla państw członkowskich:

Zalecenie Rady w sprawie zapobiegania paleniu (2003), które zachęca państwa członkowskie do ograniczania wszelkich form promocji wyrobów tytoniowych i ich sprzedaży osobom nieletnim oraz do podnoszenia świadomości i edukacji zdrowotnej.

Zalecenie Rady w sprawie środowisk wolnych od dymu tytoniowego (2009), które wzywa państwa członkowskie do przyjęcia i wdrożenia przepisów chroniących obywateli przed narażeniem na dym tytoniowy w zamkniętych miejscach publicznych, miejscach pracy i transporcie publicznym. W zaleceniu tym znalazł się też apel o zaostrzenie przepisów zakazujących palenia wraz ze środkami wspierającymi ochronę dzieci, zachęcanie do rzucania palenia i umieszczenie ostrzeżeń graficznych na opakowaniach papierosów.

Jakie krajowe przepisy zakazujące palenia już obowiązują w UE?

Dotychczas 15 państw członkowskich wprowadziło szeroko zakrojone przepisy chroniące obywateli przed narażeniem na dym tytoniowy.

Całkowity zakaz palenia we wszystkich zamkniętych obiektach publicznych i miejscach pracy, w tym w barach i restauracjach, obowiązuje w Irlandii, Grecji, Hiszpanii i na Węgrzech. We Włoszech, w Szwecji, na Malcie, na Łotwie, w Finlandii, w Słowenii, we Francji, w Holandii, na Cyprze i w Polsce wprowadzono przepisy zakazujące palenia, ale zezwolono na specjalne zamknięte pomieszczenia dla palaczy.

W pozostałych państwach członkowskich z zakazu palenia zwolniono niektóre miejsca publiczne, takie jak bary i restauracje.

Więcej informacji na temat przepisów chroniących obywateli przed dymem tytoniowym, obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich, można znaleźć na stronie internetowej:

http://ec.europa.eu/health/tobacco/law/free_environments/index_en.htm

Aby chronić zdrowie obywateli, przepisy te muszą być skutecznie wprowadzane w życie. Jeśli organy krajowe nie egzekwują w odpowiedni sposób ich przestrzegania, nawet najostrzejsze zakazy palenia nie zapewnią ochrony przed narażeniem na dym tytoniowy w zamkniętych miejscach pracy i obiektach publicznych.

W ciągu roku, jaki upłynął od ostatniego Światowego Dnia bez Tytoniu, w kilku państwach podjęto bardziej intensywne działania na rzecz zapewnienia obywatelom środowisk wolnych od dymu. Węgry, na przykład, przyjęły kompleksowy pakiet przepisów w kwietniu 2011 r. Od 1 stycznia 2012 r. palenie będzie zabronione we wszystkich zamkniętych obiektach publicznych i miejscach pracy, w tym w miejscach obsługi turystów i gości, oraz w środkach transportu publicznego. Zakaz palenia w promieniu 5 metrów obejmie też niektóre miejsca na wolnym powietrzu, takie jak przystanki autobusowe i place zabaw. Kolejnym przykładem jest Hiszpania, gdzie w styczniu 2011 r. weszły w życie nowe przepisy rozszerzające zakaz palenia na wszystkie obiekty publiczne, w tym bary, restauracje, dyskoteki i inne miejsca rozrywki oraz stacje i przystanki transportu publicznego. Palić nie wolno też na placach zabaw i terenach należących do placówek ochrony zdrowia i instytucji oświatowych, z wyjątkiem ośrodków kształcenia dorosłych. W Bawarii całkowity zakaz palenia we wszystkich barach i restauracjach wprowadzono po zakończonym sukcesem referendum zorganizowanym w lipcu 2010 r.

Ponadto w Finlandii od września 2010 r. obowiązują pierwsze krajowe przepisy mające na celu całkowite wycofanie wyrobów tytoniowych z użytku. Zabraniają one wystawiania wyrobów tytoniowych oraz ich sprzedaży w automatach, a także rozszerzają zakaz palenia na pokoje hotelowe i miejsca na wolnym powietrzu.

Czy są dowody na skuteczność polityki antynikotynowej?

Istnieją dowody świadczące o tym, że zakaz palenia ma pozytywny wpływ na zdrowie, ponieważ ogranicza palenie i narażenie na dym. Choć na pełny obraz sytuacji trzeba będzie poczekać nawet 20–30 lat, to informacje płynące z państw wolnych od dymu są zachęcające. Po wejściu w życie zakazów palenia jakość powietrza w pomieszczeniach zamkniętych znacznie się poprawiła: w irlandzkich i szkockich barach stężenie pyłu zawieszonego zmniejszyło się o, odpowiednio, 83% i 86%. Lepsza jakość powietrza doprowadziła do istotnego zmniejszenia liczby przypadków zawału serca: o 11% w Irlandii i we Włoszech , o 17% w Szkocji ; jeszcze większe spadki odnotowano w niektórych okręgach w Stanach Zjednoczonych.

Wiele badań wykazało też znaczącą poprawę stanu zdrowia (w zakresie funkcjonowania układu oddechowego) u pracowników sektora hotelarsko-gastronomicznego w efekcie wprowadzenia przepisów zakazujących palenia . Z doniesień wynika też, że polityka antynikotynowa ogranicza palenie i zachęca palaczy do rzucenia nałogu.

Co dalej z ograniczaniem użycia tytoniu w UE?

W 2012 r. Komisja zamierza przedstawić wniosek dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie wyrobów tytoniowych pochodzącej z 2001 r. Wykorzystując wyniki rozpoczętych w ubiegłym roku konsultacji społecznych oraz analizy możliwych zmian w ramach oceny skutków, dyrektywę będzie można usprawnić i dostosować do międzynarodowych zobowiązań w zakresie ograniczania użycia tytoniu, zmian w zakresie wyrobów tytoniowych oraz postępu w nauce. Rozważane są następujące środki:

- Rozwiązania regulacyjne dotyczące nowych bezdymnych wyrobów zawierających tytoń lub nikotynę.

- Więcej informacji dla konsumentów: na przykład większe ostrzeżenia w formie zdjęć lub rysunków po obu stronach opakowania, wprowadzenie standardowych opakowań, informacje na temat szkodliwych substancji.

- Przepisy dotyczące składników wyrobów tytoniowych, w szczególności substancji uzależniających oraz takich, które zwiększają atrakcyjność produktu, zwłaszcza dla młodych ludzi, jak na przykład wanilia i smaki owocowe.

- Zmiana zasad sprzedaży wyrobów tytoniowych.

Czy Komisja wspiera działania mające na celu podnoszenie świadomości na temat zagrożeń wynikających z palenia tytoniu?

Tak, do działań Komisji Europejskiej należy także pomaganie Europejczykom w zrozumieniu szkodliwego wpływu tytoniu na zdrowie. Dlatego począwszy od 2005 r. Komisja finansuje unijne kampanie podnoszenia świadomości na ten temat.

Kampania HELP prowadzona w latach 2005–2010 koncentrowała się na zapobieganiu paleniu wśród młodych ludzi.

W najbliższych tygodniach Komisja zainicjuje nową kampanię pod nazwą: „Byli palacze są niepokonani”. Jej celem jest zachęcenie młodych dorosłych w wieku od 25 do 34 lat do rzucenia palenia. Szacuje się, że takich osób jest w UE około 145 milionów. W nowej kampanii nacisk zostanie przeniesiony z zagrożeń związanych z paleniem tytoniu na korzyści płynące z rzucenia nałogu. Byli palacze i ich osiągnięcia posłużą za wzorce do naśladowania.

Jaką rolę w ograniczaniu użycia tytoniu odgrywa UE na arenie międzynarodowej?

Unia bierze aktywny udział w ograniczaniu użycia tytoniu w skali globalnej. Była siłą napędową Ramowej konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu, która weszła w życie 27 lutego 2005 r. Konwencja ta jest pierwszym wiążącym międzynarodowym traktatem zdrowotnym Światowej Organizacji Zdrowia. Dotychczas przystąpiły do niej 172 strony, w tym Unia Europejska i 26 państw członkowskich UE .

Ramowa konwencja tworzy międzynarodowe ramy prawne dla ograniczania użycia tytoniu. Obejmuje ona przepisy dotyczące pakowania i etykietowania, reklamy, promocji i sponsorowania, ochrony przed narażeniem na dym tytoniowy, zawartości tytoniu, nielegalnego handlu, środków w zakresie cen i podatków, a także pomocy w znalezieniu realnych z gospodarczego punktu widzenia alternatyw dla hodowców

Źródło: MEMO/11/349, Bruksela, 27 maja 2011 r.