.

Syriusz zaprasza Was do Trzemeszna - historycznego miasteczka położonego w województwie wielkopolskim, niedaleko Gniezna, około 70 km od Poznania, w paśmie wzgórz moreny nad jeziorami: Klasztornym i Popielewskim.
Do Trzemeszna dojedziemy Kolejami Wielkopolskimi ze stacji Poznań Główny.

- Wybierz pociąg w kierunku Mogilna
- Wysiądź na stacji Trzemeszno ( druga stacja za Gnieznem)

 


Trzemeszno leży na słynnym Szlaku Piastowskim. W Trzemesznie urodził się w 1760 roku znany pułkownik Insurekcji Kościuszkowskiej - Jan Kiliński, a nieopodal we wsi Ławki urodził się w 1813 roku słynny przemysłowiec Hipolit Cegielski oraz Jerzy Waldorf, znany krytyk muzyczny.
Trzemeszno określane jest mianem Miasta Świętego Wojciecha, gdyż postać biskupa męczennika posiada w swoim herbie. Według podań św. Wojciech miał tutaj odpocząć przed wyruszeniem z misją ewangelizacji do Prus, a po męczeńskiej śmierci spoczywać w trzemeszeńskim kościele.
Trzemeszno określane jest również mianem Grodu Kilińskiego. Niegdyś Trzemeszno określano miastem szewców, bowiem zanikające rzemiosło było dominującym sposobem zarobkowania mieszkańców na przestrzeni wieków, a rzemiosło wśród braci cechowej było najliczniejsze.

Podczas naszej wycieczki odwiedzimy Bazylikę pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, Alumnat, Izbę Pamięci Jana Kilińskiego, Pomnik Jana Kilińskiego oraz wieżę ciśnień.

Bazylika pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Najstarszym zabytkiem Trzemeszna jest kościół poklasztorny, obecnie późnobarokowa bazylika pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z zachowanymi elementami zabudowy romańskiej i gotyckiej. Powstanie jej sięga początków założenia klasztoru kanoników regularnych. Bowiem za sprawą księcia Bolesława Krzywoustego sprowadzeni kanonicy wybudowali kościół romański i zabudowania klasztorne.

 Fot. https://trzemeszno.pl/

Podziwiać możemy zrekonstruowaną część środkową bazyliki tworzącą monumentalny oktagon nakryty okazałą kopułą nawiązującą stylem do rzymskiej bazyliki św. Piotra. Polichromia sklepienia nawy głównej nawiązuje do kultu św. Wojciecha. Freski obrazując zapis „Tempore illo” przedstawiają sceny męczeńskiej śmierci św. Wojciecha, wykupienie ciała od Prusów i złożenie zwłok męczennika przez trzemeszeńskich kanoników.

 
Fot. https://wielkopolska.travel/bazylika-w-trzemesznie/

Alumnat

W Trzemesznie także warto zobaczyć budynek Kolegium Trzemeszeńskiego, ufundowany przed 225 laty przez opata tutejszego klasztoru Michała Kosmowskiego na wzór słynnego Collegium Nobilium w Warszawie. Kosmowski, który był członkiem Komisji Edukacji Narodowej pragnął w tej szkole umożliwić naukę także niezamożnej młodzieży. Zachowany do dziś alumnat, dawna siedziba szkoły, to trójskrzydłowa budowla barokowa połączona wczesnoklasycystyczną bramą z wizerunkiem i herbem Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Wśród wybitnych uczniów tej szkoły byli między innymi: Stefan Garczyński – poeta i przyjaciel Mickiewicza, Marian Langiewicz – przywódca powstania styczniowego, Jędrzej Śniadecki – wybitny uczony oraz Hipolit Cegielski – filolog, działacz społeczny i polityczny, a także przemysłowiec, do szkoły w Trzemesznie uczęszczał przed podjęciem nauki w Poznaniu.
Budynek Alumnatu przeznaczono na internat, następnie od 1867 roku Wyższą Szkołę dla Dziewcząt. Edukacja nie dawała jednakże dziewczętom możliwości składania egzaminu maturalnego.

 
Fot.  https://trzemeszno.pl/

Izba Pamięci Jana Kilińskiego

Izba Pamięci Jana Kilińskiego w Trzemesznie kultywuje pamięć bohaterskiego szewca rodem z Trzemeszna Jana Kilińskiego i tradycje szewskie, tak niegdyś powszechne w mieście. Założona została przez Henryka Bisikiewicza, mistrza szewskiego i przedstawiciela rodu szewców w trzecim pokoleniu.
Jan Kiliński urodził się i dorastał w mieście rzemieślniczym. Tu wyuczył się podstaw zawodu szewca. Wybór fachu szewca był działaniem ówcześnie naturalnym, bowiem cech szewski dominował w mieście, a Trzemeszno nosiło miano miasta szewców. Gdy kilkunastoletni chłopiec wyjechał z Trzemeszna to terminował pod okiem brata Baltazara w Poznaniu, już wtedy mistrza szewskiego, po czym wyjechał do Warszawy zostając mistrzem szewskim. Zapisano w annałach, że Walenty Bisikiewicz założył w Trzemesznie warsztat szewski w 1882 roku. Po nim rodzinne rzemiosło przejął i prowadził mistrz szewski Stanisław Bisikiewicz, który podtrzymując rodzinne tradycje także wychował następcę, syna Henryka. Pomysł gromadzenia pamiątek o szewcu Janie Kilińskim zrodził się w 1961 roku. Przybywające eksponaty umożliwiły stworzenie w warsztacie kącika poświęconego bohaterowi Insurekcji Kościuszkowskiej oraz wyeksponowanie pamiątek rodziny szewców Bisikiewiczów. Staraniem mistrza szewskiego Henryka Bisikiewicza magistrat Trzemeszna 8 kwietnia 1974 roku wyraził „zgodę na używanie dodatkowej nazwy warsztatu rzemieślniczego branży szewskiej” i nadanie mu „imienia Jana Kilińskiego”. Był to widoczny krok w staraniach podejmujących utworzenie Izby Pamięci, wtedy też Izba uzyskała oddzielne pomieszczenie.

 
Fot. https://trzemeszno.pl/

Izba przy ulicy Gen. Dąbrowskiego w Trzemesznie jest otwierana zainteresowanym po uprzednim kontakcie telefonicznym do kustosza izby, pana Wojciecha Bisikiewicza, (nr tel. 503 038 150).

Pomnik Jana Kilińskiego

Pomnik Jana Kilińskiego w Trzemesznie dłuta Zbigniewa Dunajewskiego, wzniesiony w 1960 r., stoi na położonym w centrum miasta Placu Kilińskiego. Jan Kiliński, z zawodu majster szewski, jako pułkownik sił powstańczych w insurekcji  kościuszkowskiej, jest  obok Tadeusza Kościuszki, najczęściej wymienianym spośród jej dowódców. W roku 1794 Kiliński stał się przywódcą insurekcji w Warszawie i został członkiem Rady Najwyższej Narodowej. Jako twórca i dowódca 20 Regimentu Piechoty (zorganizowanego i umundurowanego na własny koszt), otrzymał rangę pułkownika. Był obrońcą stolicy przed Prusakami.

 

Fot. https://www.tupowstalapolska.pl/pl/co-zobaczyc/atrakcje/pomnik-jana-kilinskiego-w-trzemesznie

Wieża Ciśnień (obiekt użytkowy nieudostępniony)

Wieża ciśnień jest obiektem użytkowym wybudowanym na wzniesieniu górującym nad miastem, stąd z daleka widocznym. Zaprojektowana w 1905 roku ma wysokość 41 metrów. Wykonana z czerwonej cegły konstrukcja wieży stanowi budowlę, pod której szczytem zamontowano zbiornik wody o pojemności 193 m³ zasilający sieć wodociągu miejskiego.
W 1906 roku została oddana do eksploatacji. Pierwsze prace remontowo-modernizacyjne przeprowadzono już dekadę później. Od tego czasu dziesięciolecia spełniał zadania użytkowe bez zarzutu. Prace renowacyjne przydające wieży ciśnień obecnego blasku wykonano w latach 1993-1994. Zrekonstruowano część wieżową i odtworzono latarnię z iglicą. Wieża ciśnień od ponad stu lat nieprzerwanie zapewnia potrzebne ciśnienie hydrostatyczne wody w całym mieście i stanowi jego widokową ozdobę.
 

Fot. https://trzemeszno.pl/

Wykorzystanie środków unijnych w Lewkowie
- Zwiększenie atrakcyjności i dostępności kulturowej cennego zabytku narodowego - Bazyliki Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Trzemesznie, Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014 – 2020, działanie 4.4. Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego, dofinansowanie z UE 2 472 424,75 zł.

Źródła:
https://mapadotacji.gov.pl/projekty/772467/,
https://trzemeszno.pl/
https://www.polskieszlaki.pl/trzemeszno.html,
https://podroztrwa.pl/trzemeszno/
https://szlakpiastowski.pl/obiekty/trasa-zachod-wschod/trzemeszno-bazylika-wniebowziecia-nmp-i-sw-wojciecha/bazylika-wniebowziecia-nmp-i-sw-wojciecha
https://wielkopolska.travel/bazylika-w-trzemesznie/
https://www.tupowstalapolska.pl/pl/co-zobaczyc/atrakcje/pomnik-jana-kilinskiego-w-trzemesznie
Włodzimierz Łęcki- Przewodnik Wielkopolska, wyd. Sport i Turystyka Muza SA, W-wa 1997, wyd. .II
Anders, Łęcki, Maluśkiewicz, Słownik Krajoznawczy Wielkopolski, wyd. PWN, W-wa-Poznań 1992
Włodzimierz Łęcki – Szlak Piastowski. Przewodnik, wyd. WBP, Poznań 1997, wyd. .I