Podwyższenie czesnego – jeżeli zrównoważy je odpowiednie wparcie dla studentów – na ogół nie wpływa negatywnie na podejmowanie studiów wyższych, nawet wśród studentów z grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, chyba że podwyżki są wyjątkowo duże.

Jednak wzrost opłat może spowodować, że studia podejmie mniejsza liczba starszych studentów. Do takich wniosków prowadzi międzynarodowe badanie, którego wyniki opublikowała dziś Komisja Europejska. W badaniu podkreślono, że dotacje lub pożyczki mają podstawowe znaczenie dla zrównoważenia negatywnego wpływu czesnego lub podwyżek czesnego na podejmowanie studiów, zwłaszcza w przypadku osób ze słabszych grup społecznych.

W ramach finansowanego przez Komisję badania, przeprowadzonego przez niezależnych naukowców, analizowano wpływ zmian stawek czesnego w dziewięciu krajach z różnymi modelami finansowania w ciągu ostatnich 15 lat (Austria, Kanada, Zjednoczone Królestwo-Anglia, Finlandia, Niemcy, Węgry, Polska, Portugalia i Korea Południowa).

Androulla Vassiliou, komisarz UE ds. edukacji, kultury, młodzieży i sportu, skomentowała: „Czesne to rzeczywistość dla dużej części studentów w Europie – i budzi ono liczne kontrowersje. To badanie kwestionuje pewne powszechne założenia i dostarcza cennych informacji na rzecz toczącej się obecnie w UE debaty, jak najlepiej finansować szkolnictwo wyższe, tak aby uczelnie zapewniały jak największej liczbie studentów jak najlepsze wykształcenie, przy jednoczesnym zagwarantowaniu sprawiedliwego dostępu do edukacji".

Najważniejsze wyniki badania:

• W odniesieniu do studentów podwyżki czesnego na ogół nie mają wykrywalnych negatywnych skutków na podejmowanie studiów wyższych. Dotyczy to również osób z grup o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Taką tendencję zaobserwowano w Niemczech i Austrii (które wprowadziły czesne, a następnie je zniosły), w Portugalii, po wzroście opłat w Anglii w 1998 i 2006 r., a także w Kanadzie i Korei Południowej, gdzie czesne nieznacznie rosło przez dłuższy okres czasu.
• Jednak podwyżki czesnego mogą mieć negatywny wpływ na rekrutację starszych studentów. Tak stało się po ostatniej podwyżce opłat w Anglii, mimo że jest jeszcze zbyt wcześnie, aby oceniać skutki w dłuższej perspektywie czasowej.
• Wsparcie dla studentów – dotacje lub pożyczki – ma podstawowe znaczenie dla zrównoważenia negatywnego wpływu czesnego lub podwyżek czesnego na liczbę studentów, zwłaszcza w przypadku osób ze słabszych grup społecznych. W przypadkach, gdy czesne odgrywa znaczącą rolę w finansowaniu szkolnictwa wyższego (szczególnie w Anglii, Kanadzie i Korei Południowej, gdzie czesne jest najwyższe), systemy wsparcia studentów zmniejszają wpływ na studentów poprzez dotacje, ulgi podatkowe lub pożyczki z korzystnymi warunkami spłaty.
• Uzyskanie odpowiedniej równowagi pomiędzy opłatami i wsparciem dla studentów ma duże znaczenie dla rządów podczas zmian w polityce dotyczącej czesnego.
• W odniesieniu do instytucji szkolnictwa wyższego wprowadzenie czesnego zwykle zwiększa całkowitą kwotę dostępnych środków. Jednakże nowe dochody z czesnego nie zawsze są inwestowane w sposób, który bezpośrednio przynosi większe korzyści studentom (np. poprzez dodatkowe stanowiska dla wykładowców).
• Czesne nie wydaje się sprawiać, by uniwersytety publiczne szybciej reagowały na zmiany popytu (np. tworząc nowe rodzaje programów) – na to, jak działają uczelnie, wpływa wiele różnych czynników, w tym tradycja, renoma i zasady akredytacji.

Kontekst

Badanie pt. „Czy zmiany w rozkładzie opłat mają wpływ na zachowanie studentów i uczelni wyższych?" zostało przeprowadzone dla Komisji Europejskiej przez Deutsches Zentrum für Hochschul- und Wissenschaftsforschung (DZHW) z siedzibą w Hanowerze i Higher Education Strategy Associates (HESA) z Toronto w Kanadzie. W badaniu wykorzystano dane ilościowe i jakościowe, by zbadać wpływ zmian w wysokości czesnego na kandydatów na studia, studentów i uczelnie. W każdym przypadku zespół badawczy korzystał z dostępnych danych w celu zweryfikowania ogólnych teorii na temat skutków czesnego.

Wyniki badania przedstawiono w formie sprawozdania głównego, zawierającego streszczenia w języku angielskim, francuskim i niemieckim, oraz w formie dziewięciu szczegółowych sprawozdań krajowych, które obejmują wiele aspektów rozkładu kosztów w odpowiednich systemach szkolnictwa wyższego.

Badanie jest częścią działań stanowiących następstwo planu modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego, przyjętego przez Komisję we wrześniu 2011 r. Nie opowiedziano się w nim za określonym systemem finansowania lub systemem podziału opłat w szkolnictwie wyższym. W Europie istnieją różne modele finansowania – to państwa członkowskie decydują, jaki jest dla nich najwłaściwszy.

Dodatkowe informacje

Badanie Komisja Europejska: Edukacja i szkolenia

Strona internetowa komisarz Androulli Vassiliou

Androulla Vassiliou na Twitterze:@VassiliouEU