Co szósty Europejczyk planuje spędzić swój główny urlop w tym roku poza UE. Co roku Europejczycy podejmują łącznie około 90 milionów podróży poza granice UE w celach służbowych lub rekreacyjnych. Jednak co się dzieje, jeżeli potrzebujemy pomocy za granicą, a w miejscu naszego pobytu nasze państwo nie ma ambasady ani konsulatu? Wszystkim obywatelom UE przysługują pewne prawa wynikające z obywatelstwa europejskiego. Przykładowo, jeżeli nasze państwo nie posiada przedstawicielstwa, możemy zwrócić się o pomoc do ambasady lub konsulatu innego państwa UE.

Prawo to ma zastosowanie w odniesieniu do sytuacji, które mogą zaistnieć każdego dnia, jak kradzież paszportu, poważny wypadek lub choroba, a także w sytuacjach kryzysowych – takich jak ostatnie wydarzenia w Libii. Aby zwiększyć świadomość przysługujących nam praw, wszystkie nowe paszporty w UE będą zawierać informacje na temat pomocy konsularnej oraz adres specjalnej strony internetowej, na której znajdują się informacje o tym, gdzie możemy uzyskać pomoc w czasie urlopu poza terytorium UE: www.consularprotection.eu. 20 państw UE już to robi lub potwierdziło, że będzie zawierać takie informacje w nowo wydawanych paszportach.

Oczekuje się, że pozostałe państwa wkrótce podążą ich śladem.

„Ponieważ obywatele UE wyjeżdżają tego lata za granicę, jest niezwykle ważne, aby znali swoje prawa,” powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz UE ds. wymiaru sprawiedliwości. „Jeżeli ich państwo członkowskie nie posiada przedstawicielstwa w danym państwie poza terytorium UE, mają oni prawo zwrócić się o pomoc do konsulatu lub ambasady każdego państwa UE. Przysługuje im prawo do ochrony na tych samych zasadach, co obywatelom państwa członkowskiego, do którego ambasady się zwracają. Aby wzmocnić te prawa i ułatwić bieżącą ochronę konsularną, w ciągu nadchodzącego półrocza Komisja Europejska przedstawi środki legislacyjne w zakresie koordynacji i rekompensaty finansowej. Idea solidarności europejskiej obejmuje również ochronę konsularną. Obywatele powinni wiedzieć, gdzie mogą uzyskać pomoc, gdy jej potrzebują. Nie powinni musieć się martwić procedurami administracyjnymi.”

Tylko w Stanach Zjednoczonych, Chinach i Rosji wszystkie 27 państw UE posiada przedstawicielstwa dyplomatyczne. Kryzysy w Libii, Egipcie i Jemenie uwidoczniły znaczenie pomocy konsularnej dla pozostawionych własnemu losowi obywateli innych państw. Dla przykładu, w momencie wybuchu kryzysu w Libii na terenie tego kraju przebywało około 6 000 obywateli UE, ale swoje przedstawicielstwa ma tam zaledwie osiem państw członkowskich. Ochrona konsularna ma znaczenie również w sytuacjach, które mogą się przytrafić każdego dnia, jak zgubienie lub kradzież paszportu, poważny wypadek lub choroba, aresztowanie lub zatrzymanie.

Przebieg procedury

Traktaty UE gwarantują wszystkim obywatelom UE prawo do równego traktowania w zakresie ochrony ze strony organów dyplomatycznych i konsularnych wszystkich państw członkowskich, gdy podróżują oni lub mieszkają poza Unią, a ich kraj nie jest reprezentowany (zob. art. 20 ust. 2 lit. c) i art. 23 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 46 Karty praw podstawowych UE). W niemal każdym kraju świata przynajmniej jedno państwo UE nie ma swojego przedstawicielstwa.

Mimo że 62% Europejczyków oczekiwałoby w ambasadzie innego państwa UE uzyskać taką samą pomoc, jak w ambasadzie swojego kraju, nie wszyscy Europejczycy i urzędnicy konsularni mają świadomość unijnego wymiaru ochrony konsularnej.

W opublikowanym w październiku 2010 r. Sprawozdaniu UE w sprawie obywatelstwa europejskiego (http://ec.europa.eu/justice/policies/citizenship/docs/com_2010_603_en.pdf) (zob. IP/10/1390 i MEMO/10/525) Komisja zobowiązała się do zwiększenia skuteczności prawa obywateli UE do uzyskania pomocy w państwie trzecim przy pomocy środków legislacyjnych i lepszego informowania.

W dniu 23 marca 2011 r. Komisja uruchomiła specjalną stronę internetową – www.consularprotection.eu – na której obywatele UE podróżujący do państwa poza terytorium UE mogą znaleźć wskazówki i dane kontaktowe najbliższej ambasady (IP/11/355).

Ponadto Komisja przed końcem bieżącego roku przedstawi wnioski legislacyjne w celu:

- zwiększenia pewności prawnej co do zakresu, warunków i procedur ochrony konsularnej oraz zapewnienia lepszego wykorzystania zasobów, także w czasie kryzysu;

- ustanowienia środków koordynacji i współpracy niezbędnych do ułatwienia codziennej ochrony konsularnej obywateli państw członkowskich nieposiadających swojego przedstawicielstwa w danym kraju oraz rozwiązania problemu zwrotu kosztów zapewnionej ochrony konsularnej w sytuacjach kryzysowych.

Więcej informacji

• unijna strona poświęcona ochronie konsularnej: www.consularprotection.eu

• prawa wynikające z obywatelstwa unijnego: http://ec.europa.eu/justice/citizen

• strona internetowa wiceprzewodniczącej Viviane Reding, komisarz UE ds. wymiaru sprawiedliwości: http://ec.europa.eu/reding

• badanie Eurobarometru na temat turystyki, maj 2011 r.

• http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_328_en.pdf

źródło: KE IP/11/931